Ambliopiya

Ambliopia (yun. ἀμβλύς — tutqun və ὄψ, ὀπός — göz) — "tənbəl göz" kimi də adlandırılır — beynin bir gözdən gələn məlumatı tam şəkildə qəbul edə bilməməsi və zamanla digər gözə üstünlük verdiyi görmə pozuntusu.

Ambliopia
XBT-10 H53.0
XBT-10-KM H53.00
XBT-9 368.0
XBT-9-KM 368.00[1][2]
DiseasesDB 503
MedlinePlus 001014
eMedicine oph/316 
MeSH D000550
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Bu, adətən digər aspektlərdə normal görünən gözdə görmənin azalması ilə nəticələnir. Ambliyopia uşaqlarda və gənclərdə bir gözdə görmə azalmasının ən çox görülən səbəbidir.[3] Ambliyopia dünya əhalisi arasında təxminən 1–1,5% təşkil edir.

Təsnifatı

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • Anizometropik — sol və sağ göz refraktiv gücündə əhəmiyyətli fərqlənəndə inkişaf edir.
  • Deprivasiya (amblyopiya ex anopsia), qaranlıqlaşma — anadangəlmə anomaliyalar (məs. gözün tor görməsi, katarakt) səbəb olduğu bir gözün görmə qabiliyyətinin itirilməsinin nəticəsidir.[4] Qeyri-şəffaflıq aradan qaldırıldıqdan sonra görmə azalmasının davamlılığı xarakterikdir.
  • Disbinokular — çəpgözlük zamanı inkişaf edir: beyin ikiqat görməni boğmaq üçün yalnız bir gözdən gələn məlumatları "nəzərə alır".
  • İsterik (isterik amauroz, psixogen korluq) — isteriya ilə, tez-tez vizual analizatorun digər funksional pozunluqları ilə birlikdə (rəng qavrayışının pozulması, görmə sahələrinin daralması, fotofobiya və s.).
  • Refraktiv — bir və ya hər iki gözü olan obyektlərin qeyri-səlis fokuslanmasına səbəb olan düzəldilməmiş refraktiv xəta zamanı.

Genetik aspektlər: Valideynlərdən birində irsi ambliyopia varsa, uşaqda onu inkişaf etməsi ehtimalı daha yüksəkdir. Bir sıra irsi xəstəliklər ambliyopiya ilə müşayiət olunur:

  • Bençe sindromu: asimmetrik üz hiperplaziyası, çəpgözlük;
  • Qarşılıqlı balanslaşdırılmış translokasiya: əqli gerilik, qısa boy;
  • Kaufman sindromu;
  • Ptoz və mioz ilə oftalmoplegiya.

Risk faktorları

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Ambliyopia ailəsində çəpgözlük xəstələri olan insanlarda və belə qohumları olmayanlarda eyni dərəcədə baş verə bilər.

Diaqnostikası

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Ambliyopia diaqnozu bir və ya hər iki gözdə görmə itiliyinin aşağı olması, gözün qeyri-mütənasib struktur anomaliyasının müəyyən edilməsi və görmə itiliyinin səbəbi kimi digər görmə pozuntularının istisna edilməsi ilə qoyulur. Ambliyopianı gözün optikasının maksimum korreksiyası ilə iki və ya daha çox xəttin (məsələn, Snellen diaqramında) görmə kəskinliyində interokulyar fərq kimi təyin etmək olar.[5]

Körpə uşaqlarda görmə kəskinliyini ölçmək çətindir və bir gözü örtərkən xəstənin reaksiyalarını müşahidə etməklə, o cümlədən xəstənin bir gözlə obyektləri izləmək qabiliyyətini müşahidə etməklə diaqnoz qoymaq olar.

Lang stereotesti kimi stereotestlər ambliopianı istisna etmək üçün etibarlı testlər deyil. Lang stereotestindən keçən bir insanın çəpğöz ambliopiyası olma ehtimalı azdır, lakin yenə də refraktiv və ya məhrumiyyət ambliopiası ola bilər.[6]

Görmə itkisini minimuma endirmək üçün ambliyopianın mümkün qədər tez diaqnozu və müalicəsi lazımdır. Ambliyopia üçün skrininq üç yaşdan beş yaşa qədər olan bütün insanlar üçün tövsiyə olunur.[7]

Simptomları

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Ambliyopiadan əziyyət çəkən insanlar adətən zəif stereo görmə qabiliyyətinə malikdirlər, çünki bunun üçün hər iki göz lazımdır. Bundan əlavə, zədələnmiş gözdə nümunənin zəif tanınması, zəif görmə kəskinliyi və kontrast və hərəkətə zəif həssaslıq ola bilər.[8] Ambliyopia görmə itiliyinin azalması, kontrast həssaslığı və görmə itiliyinin funksiyaları, həmçinin məkan təhrifləri, anormal məkan qarşılıqlı əlaqəsi və konturun müəyyənləşdirilməsinin pozulması daxil olmaqla, məkan görmənin bir sıra funksional pozunluqları ilə xarakterizə olunur. Bundan əlavə, ambliyopialı insanlarda stereoskopik görmə kəskinliyinin pozulması və anormal binokulyar toplama kimi binokulyar anormallıklar olur.

Ambliyopialı insanlarda məhdud stereoskopik dərinlik qavrayışı kimi görmə problemləri də olur və onlar adətən avtostereoqramlar kimi gizli stereoskopik displeylərdə üçölçülü təsvirləri görməkdə çətinlik çəkirlər.[9] Ölçü, perspektiv və hərəkət paralaksı kimi monokulyar işarələr üçün dərinlik qavrayışı ambliyopiada normal olaraq qalır.

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ Disease Ontology (ing.). 2016.
  2. ↑ Monarch Disease Ontology release 2018-06-29. 2018-06-29 2018.
  3. ↑ "Facts About Amblyopia". National Eye Institute. sentyabr 2013. 27 iyul 2016 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 27 iyul 2016.
  4. ↑ Mohammadpour, M; Shaabani, A; Sahraian, A; Momenaei, B; Tayebi, F; Bayat, R; Mirshahi, R. "Updates on managements of pediatric cataract". Journal of Current Ophthalmology. 31 (2). June 2019: 118–126. doi:10.1016/j.joco.2018.11.005. PMC 6611931. PMID 31317088.
  5. ↑ Wright WK. Handbook of Pediatric Strabismus and Amblyopia. New-York: Springer. 2006. 103–137.
  6. ↑ Schiefer, Ulrich; Wilhelm, Helmut; Hart, William. Clinical Neuro-Ophthalmology: A Practical Guide. Springer Science & Business Media. 11 sentyabr 2007. 16. ISBN 978-3-540-32708-0. 8 sentyabr 2017 tarixində arxivləşdirilib.
  7. ↑ Grossman DC, Curry SJ, Owens DK, Barry MJ, Davidson KW, Doubeni CA, və b. "Vision Screening in Children Aged 6 Months to 5 Years: US Preventive Services Task Force Recommendation Statement". JAMA. 318 (9). September 2017: 836–844. doi:10.1001/jama.2017.11260. PMID 28873168.
  8. ↑ Hess RF, Mansouri B, Dakin SC, Allen HA. "Integration of local motion is normal in amblyopia". Journal of the Optical Society of America A. 23 (5). May 2006: 986–92. Bibcode:2006JOSAA..23..986H. doi:10.1364/JOSAA.23.000986. PMID 16642175.
  9. ↑ Tyler CW. Tasman W, Jaeger EA (redaktorlar ). Binocular Vision In, Duane's Foundations of Clinical Ophthalmology. 2. Philadelphia: J.B. Lippincott Co. 2004.

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]