Ankara zəfəranı

Ankara zəfəranı (lat. Crocus ancyrensis, türk. Ankara çiğdemi) — süsənkimilər fəsiləsinə, Zəfəran cinsinə daxil olan bitki növü. Türkiyənin endemik bitkisidir. Beynəlxalq Təbiətin və Təbii Sərvətlərin Mühafizəsi Birliyi tərəfindən Kiçik təhlükə altında olan növ kimi göstərilir. Öz elmi adını Ankaranın antik adından almışdır — Ancyra.

Ankara zəfəranı
Elmi təsnifat
Domen: Eukariotlar Klad: Diaphoretickes Ranqsız: Arxeplastidlər Aləm: Bitkilər Klad: Streptophyta Klad: Embryophytes Klad: Polysporangiophytes Klad: Tracheophytes Klad: Toxumlu bitkilər Klad: Çiçəkli bitkilər Klad: Birləpəlilər Dəstə: Quşqonmazçiçəklilər Fəsilə: Süsənkimilər Yarımfəsilə: Crocoideae Triba: Ixieae Cins: Zəfəran ???: Ankara zəfəranı
Beynəlxalq elmi adı
Crocus ancyrensis Maw
Şəkil axtarışı NCBI   481016 EOL   5868545

Yayılması[redaktə | mənbəni redaktə et]

Yabanı halda Türkiyənin şimal-şərqində və Mərkəzi Anadolu ərazisində yayılmışdır. Türkiyənin Amasiya, Ankara, Bolu, Çorum, Kastamonu, Kırşəhər, Kayseri, Qəhrəmanmaraş, Samsun, Sivas və Yozğad illəri ərazisində rastlanılır. Əsasən 1000-1600 metr hündürlükdə, qayalı torpaqlarda, quru meşələr, çəmənliklər, kolluqlar və iynəyarpaqlı meşələrdə rastlanılırlar. Şaxtaya davamlı, isti sevməz, suya tələbkar bitkidir.

Avropada bahalı dibçək bitki kimi yetişdirilir və «Golden Bunch» (qızıl buket) kimi tanınır.

Botanik təsviri[redaktə | mənbəni redaktə et]

Soğanaqlı çox illik bitki olan Ankara zəfəranı 10—12 sm hündürlüyə malik olur.

Növ XIX əsrdə alim Naydem Villiam Herbert və Cek Mav tərəfindən aşkar edilərək təsvir edilmişdir. Kyu kral botanika bağlarında aparılan araşdırmadan sonra 1881-ci ildə müstəqil növ kimi qeydə alınmışdır^[1].

Bitkinin soğanağı sərt örtük lifləri ilə örtülmüşdür. İngilis botaniki Cem Mavın təsnifatına əsasən (1886) (ing. G. Maw) Crocus ancyrensis Crocus cinsinə daxildir^[2]

Yarpaqları ensizdir. Eni 0.5–1 mm genişliyindədir. Çiçəkləmədən sonra dahada uzanır. Çiçəkləri narıncı-sarı rəngdə olur. Qarların əriməsindən sonra çiçək açır. Çiçəkləmə əsasən fevral-mart aylarına təsadüf edir. Çiçəkləmə müddəti 20 gündür.

Ankara zəfəranı Sarı zəfərana bənzəsə də rənginin daha çox qızılı olması və incə yarpaqları ilə fərqlənir.

Bu bitkinin soğanaqları nişasta və şəkərin yüksək miqdarına görə ya xam şəkildə və ya bişirilərək istifadə edilirdi. Hazırda isə onun Vaxtsızçiçəklərə bənzəməsi səbəbindən istifadəsində azalma müşahidə edilir (Vaxtsızçiçəklərin soğanaqları zəhərli olur)

Təsnifat[redaktə | mənbəni redaktə et]

Ankara zəfəranı Zəfəran (Crocus) cinsinə, Crocoideae alt fəsiləsinə, Süsənkimilər (Iridaceae) fəsiləsinə, Quşqonmazçiçəklilər (Asparagales) sırasına daxildir.

Həmçinin bax[redaktə | mənbəni redaktə et]

• Zəfəran

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

Ədəbiyyat[redaktə | mənbəni redaktə et]

• The Gardeners' chronicle:  (lat.) a weekly illustrated journal of horticulture and allied subjects. Volume n.s. v.16, 1881: 528