Arbi Mamakayev
Arbi Şəmsədinoviç Mamakayev (çeç. Мамакаев Iарби Шамсудди-кӏант;2 dekabr 1918, Nadtereçnoye, Terek vilayəti – 24 avqust 1958[1]) — Çeçen sovet yazıçısı, tərcüməçi, çeçen ədəbiyyatının klassiki olan Vaynax ədəbiyyatının banilərindən biri.
| Arbi Mamakayev | |
|---|---|
 | |
| Doğum tarixi | 2 dekabr 1918 |
| Doğum yeri |
|
| Vəfat tarixi | 24 avqust 1958[1] (39 yaşında) |
| Fəaliyyəti | şair, dramaturq, tərcüməçi |
| Fəaliyyət illəri | 1934-cü ildən |
| Üzvlüyü |
|
Həyatı
[redaktə | mənbəni redaktə et]Arbi Mamakayev 1918-ci il dekabrın 2-də Aşağı Naur kəndində kəndli ailəsində anadan olub. Erkən yaşlarınan atasız və anasız qalıb. Sernovodsk kəndindəki uşaq evində tərbiyə alıb, sonra fəhlə fakültəsində oxuyub.
1930-cu illərdə o, "Leninski put" qəzetində və radioda işləməyə başlayıb, dramaturqlar kursuna daxil olub.
Ərbi Mamakayevin ilk şeirləri 1934-cü ildə çap olunub. "Terekin dalğaları" adlı ilk toplusu 1940-cı ildə nəşr edilib. Şairin ən məşhur əsərlərindən biri də "Əslaq və Səlixət" poemasıdır.
1941-ci ildə danon ilə o, ilk dəfə əksinqilabi fəaliyyətdə ittiham edilərək həbs edilərək, altı ay həbsdə saxlanılıb. Lakin günahı sübuta yetirilmədiyindən sərbəst buraxılıb. Həbsdən çıxandan sonra Çeçenistan-İnquşetiya Yazıçılar Birliyində baş məsləhətçi vəzifəsində çalışıb. Bu zaman Çeçen-İnquş Dram Teatrının səhnəsində onun "Qəzəb" və "Zəka" pyesləri tamaşaya qoyulurdu.
Lakin çeçenlərin və inquşların deportasiyasına qarşı çıxandan dərhal sonra yenidən həbs olunur. Bunun ardınca 1956-cı ilə qədər davam edən Maqadana sürgün baş verir. Şairin hazırkı dövrə çatmış irsində sürgün illərinə aid şeirlər yoxdur.
Sürgündən şair ailəsinin yaşadığı Qazaxıstana qayıdır. O, "Znamya Truda" qəzetinin redaksiyasında işləməyə başlayır.
1957-ci ildə Arbi Mamakayev reabilitasiya olunaraq vətənə qayıdır. Vətəndə Mamakayev partiya sıralarına bərpa edilir və Yazıçılar Birliyində baş məsləhətçi kimi işə götürülür. Amma partiya bileti almaqdan imtina etməsi ömrünün son ilini çətinləşdirir.
Arbi Mamakayev uzun sürən xəsətlikdən sonra 1958-ci ildə şair dostu, Çeçenistanın xalq yazıçısı Abuzər Aydəmirovun evində vəfat edir.
Yaradıcılığı
[redaktə | mənbəni redaktə et]A.Mamakayev "Qəzəb", "Zəka", "Matros Mayrbek", "Hekayə", "Doğma kənddə" və bir sıra başqa pyeslərin müəllifidir. Onun bir çox şeirləri çeçen ədəbiyyatının klassikasına çevrilib. Bu şeirlər üzərində hələ də populyar olan bir sıra mahnılar yazılır. Arbi Mamakayev rus ədəbiyyatının əsərlərinin çeçen dilinə tərcüməsində fəal iştirak etmişdir. Xüsusilə, o, ilk dəfə Mixail Lermontovun lirikasını tərcümə edib: "Mələk", "Kazak laylası", "Dağ zirvələri", "Əlvida, yuyulmamış Rusiya" və s.
Xatirəsi
[redaktə | mənbəni redaktə et]1989-cu ildə Çeçenistan Respublikasının Nadtereçnoye kəndində Arbi Mamakayev adına Ədəbi Xatirə Muzeyi açılmışdır.[2] Muzey Arbi Mamakayevin yeganə oğlu — Çeçenistan Yazıçılar İttifaqının idarə heyətinin sədri, hazırda muzeyin direktoru olan Eduard Arbiyeviç Mamakayevin təşəbbüsü ilə yaradılıb.
2 dekabr 2008-ci ildə Nadtereçnı kəndində Arbi Mamakayevin abidəsinin açılışı olub.[3]
Qroznı[4] və Avturı[5] küçələri Arbi Mamakayevin adını daşıyır. Qroznıda, Arbi Mamakayev küçəsi, 1-dəki evdə rus və çeçen dillərində yazılmış xatirə lövhəsi quraşdırılıb:
|
Küçə Çeçen ədəbiyyatının klassiki Mamakayev Arbi Şamsudinoviçin adını daşıyır (02.12.1918 - 26.08.1958). | 
|
Əsərləri
[redaktə | mənbəni redaktə et]- Мамакаев А., Мамакаев Э. Избранное. «Кавказ, я был твоим…»: стихотворения, поэма, проза, публицистика, письма, воспоминания. Библиотека чеченской литературы. 11. Благотворительный фонд поддержки чеченской литературы. 2010. ISBN 5918210148.
- Мамакаев А. Чеченские горы: [избранное: стихи, проза]. Молодая гвардия. 2008. ISBN 5235031857.
- Мамакаев А. «Я был твоим, Кавказ»: стихотворения, проза и публицистика, письма. Московская городская организация Союза писателей России. 2008. ISBN 5708202734.
- Мамакаев А. В горах Чечни: поэма. Чечено-Ингушское кн. изд-во. 1977.
İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ 1 2 (unspecified title) (ukr.).
- ↑ "Министерство культуры Чеченской Республики". 2014-05-19 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-10-25.
- ↑ "Информационный портал "Литературные новости"". 2009-03-31 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-10-25.
- ↑ "Чеченская Республика, Грозный Город, имени Арби Шамсуддиновича Мамакаева Улица". Альта-софт (rus). 2021-10-09 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-10-09.
- ↑ "Улица Арби Мамакаева, Автуры". 2gis.ru (rus). 2021-10-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-10-09.