Benedikt Morel

Benedikt Morel (fransızca: Bénédict, Augustin Morel; 22 noyabr 1809^[1][2][…], Vyana^[1] – 30 mart 1873^[1][2][…], Ruan^[1]) — 19'cu əsrdə psixiatriya nəzəriyyələrinə böyük dərəcədə təsir edən bir Fransız psixiatrı. Ruhi xəstəliyin eləcə'də zehni və psixi xəstəliklərin səbəblərini araşdırdı və irsiyyətin bu xəstəliklərə əhəmiyyəti barədə məqalələr hazırladı.

Benedikt Morel
Bénédict Augustin Morel
Doğum tarixi	22 noyabr 1809
Doğum yeri	Vyana, Avstriya İmperiyası
Vəfat tarixi	30 mart 1873 (63 yaşında)
Vəfat yeri	Ruan, Dənizkənarı Sena, Üçüncü Fransız Respublikası
Vətəndaşlığı	Fransa
Milliyyəti	fransız
Elm sahəsi	Psixiatriya
Təhsili	Salpetrier, Paris
Mükafatları
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Benedikt Morel fransızların Avstriyaya qarşı hərbi əməliyyatları dövründə Avstriyanın paytaxdı Vyanada fransız ailəsində anadan olub. Atası bir Fransız ordusu təminatçısı idi, anasının isə kim olduğu bilinmir. 1831-ci ildə gənc ikən səyahətlərindən sonra Parisdə yerləşdi, özünü jurnalistika'da sınadı, 1839-cu ildə tibb işinə başladı. Benedikt Morelin otağ yoldaşı olduğu bir tələbə dostu Claude Bernard onu daha sonra Morelin müəllimi olan psixiatr Jean-Pierre Falret ilə tanış etdi.

Morel, həm elmi, həm də publisistik tərzdə məqalələr dərc edərək öz psixiatrik tədqiqatlarına başladı. 1856-cı ildə Morel St John'daki psixiatriya xəstəxanasının baş həkimi təyin edildi. Xəstələrə qarşı mütərəqqi və insani yanaşdığı qeyd olunur. 1857-ci ildə, bəzi təxminlərə görə gələcəkdə psixiatriyada irsi araşdırmaların əsasını qoyan Traité des Dégénérescences (Fransızca - Degenerasiyaların Müalicəsi) adlı əsərini nəşr etdirdi.

Morel zamanında qazanılmış xüsusiyyətlərin mirası haqqında məşhur olan Darvinizmə zidd fikirlərə sadiq qaldı. Zehni və psixiki pozğunluğu olan xəstələrin perspektivləri haqqında bədbin idi. Morelə görə psixozların əsas səbəbi degenerasiya idi. Sinir və zehni xəstəliklərin meydana gəlməsini insan təbiətinin və fitrətinin tədricən pozulmasının nəticəsi hesab edirdi ki, bu da əhalidə psixozun tədricən artmasına səbəb olur.

Morelə görə, Tanrı mükəmməl bir insan tipi yaratdı, bununla birlikdə mədəniyyətin yaratdığı pisliklərin və zərərli peşələrin, infeksiyaların təsiri altında bu mükəmməl tip tədricən pozulmağa başladı. Degenerasiya'ya məruz qalanların birinci nəslində balanssızlıq, əsəbilik; ikincisi - ağır nevrozlar; üçüncüsü - psixozlar; dördüncü nəsil - fiziki deformasiyalar, zehni və psixiki pozuqluqlar; sonuncusu isə - sonsuzluqa və ölümə gəlirdi.

Morel yalnız əsəbi və zehni deyil, həm də sonradan psixiatriya və kriminologiyada (Lombroso təlimləri, 1876) mühüm rol oynayan, zehni pozğunluqların diaqnozunu və onların gedişatını proqnozlaşdırma metodunu təsir edən mühüm rol oynayan bədən dejenerasiya əlamətlərini fərqləndirdi.

Morel tərəfindən tərtib edilən klinik təsvirlərdən biri, on dörd yaşında, zehni qabiliyyətlərinin pisləşməsinə və ünsiyyət bacarıqlarının itirilməsinə səbəb olan bir ruhi xəstəlikdən əziyyət çəkən ümidverici bir oğlanın hekayəsidir. Bu cür xəstəliklər Morel 1898-ci ildə Kraepelin tərəfindən "demans prekoks" adı ilə tərtib edilən şizofreniya təsnifatına daxil olan və sadə bir şizofreniya forması konsepsiyasına çevrildiyi şizofreniya təsnifinə daxil olan erkən demans (fr. Démence précoce) adlandırmağa başladı. Bu ad olduqca uzun müddət qaldı, ancaq 20-ci əsrin əvvəllərinə qədər bu cür "demans" hallarının hamısının geri dönməz deqradasiyaya səbəb olmadığı aydın oldu. Məlum olduğu kimi, bu pozğunluq, üstəlik, həmişə "erkən" deyildi. Diaqnoz üçün yeni ad İsveçrə psixiatrı Eigen Bleuler tərəfindən 1911-ci ildə təklif edilmişdir və bu günə qədər qalır: "şizofreniya".

Morelin istiqaməti Alman psixiatriya məktəbində geniş yayılmışdır: Schuele və ondan sonra Kraft-Ebing bütün zehni pozğunluqları sağlam beyin xəstəliklərinə (infeksiyalardan, sərxoşluqdan yaranan) və degeneratların xəstəliklərinə böldü və zehni xəstələrin böyük əksəriyyəti sağalmaz irsi "degeneratlar" sayıldı. Fransada Morelin tərəfdarları Magnan, Legrain və Dejerine kimi həkim-psixioloq alimlər idi. Bununla birlikdə, Manyan yalnız emosional psixozları degenerativ psixozlarla əlaqələndirdi və sosial mühitin də psixozların başlanğıcında əhəmiyyətli bir rol oynadığına inanırdı.

Morelin əsərlərinin siyahısı:

Études cliniques: traité, théorique et pratique des maladies mentales. — Paris: Grimblot, 1852.
Traité des maladies mentales. — Paris, 1852—1853.
Traité des dégénérescence physiques, intellectuelles, et morales de l'espèce humaine. — Paris: Arno Press, 1857. — 693 p.
Traité des maladies mentales. — seconde édition. — Paris: Victor Masson, 1860. — 866 p.
Le no-restraint ou de l’abolition des moyens coercitifs dans le traitement de la folie. — Paris, 1861.
Du goître et du crétinisme, étiologie, prophylaxie etc. — 1864.
De la formation des types dans les variétés dégénérées. — Rouen, 1864.

1. ↑ ^{1 2 3 4} Bibliothèque nationale de France BnF identifikatoru (fr.): açıq məlumat platforması. 2011.
2. ↑ ^{1 2} Benedict Augustin Morel // Encyclopædia Britannica (ing.).