Beynəlxalq Qadınlar Alyansı

Beynəlxalq Qadınlar Alyansı qadın hüquqlarını və gender bərabərliyini təşviq etmək üçün fəaliyyət göstərən beynəlxalq qeyri-hökumət təşkilatıdır. Tarixən qadınların seçki hüququ uğrunda kampaniya aparan əsas beynəlxalq təşkilatlardandır. Təşkilat insan hüquqları və liberal demokratiya əsasında inklüziv və mütərəqqi liberal feminizmi müdafiə edir və liberal beynəlmiləlçi dünyagörüşünə malikdir. Təçkilatın prinsiplərində bəyan edilir ki, bütün cinslər "bərabər dərəcədə azad doğulurlar və öz fərdi hüquq və azadlıqlarından azad şəkildə istifadə etmək hüququna malikdirlər", "qadın hüquqları insan hüquqlarıdır" və "insan hüquqları universaldır, bölünməzdir və bir-biri ilə bağlıdır".[1]

Beynəlxalq Qadınlar Alyansı
IAW, AIF

International Alliance of Women

Alliance Internationale des Femmes
Loqonun şəkli
Növü Beynəlxalq Qeyri Hökumət Təşkilatı
Yaranma tarixi 1904-ci il, 3 iyun
Rəsmi dili İngilis və fransız
Mərkəzi
Yarandığı yer Berlin
Fəaliyyət göstərdiyi yer Cenevrə
Qurucusu Keri Çapman Kett ing. Carrie Chapman Catt
Prezident Alison Braun ing. Alison Brown
womenalliance.org
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

1904-cü ildə Alyans öz simvolik rəngi olaraq qızılı və ya sarı rəngi qəbul etdi. 1867-ci ildən ABŞ-də qadınların seçki hüququ hərəkatı ilə əlaqəli olan bu rəng həmçinin qadın hüquqlarının ən qədim simvoludur. Alyansın təsiri ilə qızılı və ağ rənglər beynəlxalq qadınların seçki hüququ hərəkatının əsas rənglərinə çevrildilər.

Beynəlxalq Qadınlar Alyansı (BQA) ənənəvi olaraq liberal-burjua qadın hüquqları hərəkatının, yəni daha geniş burjua qadın hərəkatının liberal-proqressiv qanadı daxilində başlıca beynəlxalq qeyri-hökumət təşkilatıdır. BQA-nın əsas prinsipi ondan ibarətdir ki, insan hüquqlarının tam və bərabər şəkildə həyata keçirilməsi bütün qadın və qızlara aid edilir.

Bu təşkilat öz sahəsində ən qədim, ən böyük və ən nüfuzlu təşkilatlardan biridir. Təşkilat 1904-cü ildə Berlində (Almaniya) Beynəlxalq Qadın Seçki Alyansı kimi qadınların seçki hüququ uğrunda kampaniya aparmaq üçün ing. Carrie Chapman Catt, Millicent Fawcett, Susan B. Enthony və dünyanın digər aparıcı feministləri tərəfindən yaradılmışdır.[2] Təşkilatın mənzil-qərargahı Londonda yerləşirdi və o, qadınların seçki hüququ üzrə əsas beynəlxalq təşkilatı idi. Liberal qadın hüquqları hərəkatının bir hissəsi olaraq bu təşkilat Soyuq Müharibə boyu Qərb tərəfdən mövqeyini qorudu.[3] Bu gün BQA bir neçə yüz min üzvdən ibarət dünya üzrə 50-dən çox təşkilatı təmsil edir və Cenevrədə yerləşmişdir.

1926-cı ildən təşkilatın Millətlər Liqası ilə güclü əlaqələri var idi. 1947-ci ildən bəri BQA Birləşmiş Millətlər Təşkilatının İqtisadi və Sosial Şurasında ümumi məsləhətçi statusuna malikdir. Qeyri-hökumət təşkilatı üçün mümkün olan ən yüksək bu BMT statusunu alan dördüncü təşkilatdır. BQA həmçinin Avropa Şurasında da iştirakçı statusuna malikdir. Onun BMT-nin Nyu-Yorkdakı mənzil-qərargahında, BMT-nin Cenevrədəki ofisində, BMT-nin Vyanadakı ofisində, Parisdə YUNESKO- da, Romada Ərzaq və Kənd Təsərrüfatı Təşkilatında və Strasburqda Avropa Şurasında nümayəndələri var. Onun həmçinin Qahirədə, Ərəb Liqasında, Ər-Riyadda Körfəz Əməkdaşlıq Şurasında nümayəndələri var və eləcə də Brüsseldə Avropa Qadın Lobbisinin üzvüdür. Təşkilatın rəsmi dilləri ingilis və fransız dilləridir.

BQA LGBT hüquqlarını feminizmin ayrılmaz hissəsi kimi başa düşür. 2021-ci ildə BQA və onun İslandiyadakı filialı feminist hərəkat və trans hərəkatı arasında həmrəyliyin vacibliyinə dair bir foruma ev sahibliyi etdi və anti-trans səsləri ilə bağlı narahatlığını ifadə etdi.[4] BQA-nın keçmiş prezidenti Marion Böker bildirib ki, qadın hüquqları hərəkatı üçün universal və bölünməz insan hüquqları əsasında işləmək, demokratik dəyərləri müdafiə etmək və inklüziv qadın hərəkatı uğrunda mübarizə aparmaq lazımdır.[5]

Tarix

[redaktə | mənbəni redaktə et]
1911-ci ildə Stokholmda keçirilən seçki hüququ konfransında Beynəlxalq Qadınlar Alyansı pankartı qarşısında İsveç Qadınların Seçki Hüququ üzrə Milli Assosiasiyasından olan qadınların rəngli şəkli. Qızılı və ağ əsas və ya liberal beynəlxalq qadınların seçki hüququ hərəkatının əsas rəngləri idi və 1867-ci ildən Amerika liberal suffragistləri tərəfindən istifadə edilmişdir.
BQA-nın ilk prezidenti Keri Çapman Kett
Həmtəsisçi və vitse-prezident Xanım Millisent Faset

Beynəlxalq Qadınlar Alyansı, əvvəllər Beynəlxalq Qadın Seçki Alyansı, tarixən burjua-liberal qadın hüquqları hərəkatı daxilində ən mühüm beynəlxalq təşkilatdır. Təşkilatın yaradılması haqqında qərar 1902-ci ildə Vaşinqtonda Beynəlxalq Qadınlar Şurasının qadınların seçki hüququnu dəstəkləmək istəməməsindən məyus olan suffragistlər tərəfindən qəbul edilib.[6] Beləliklə, Alyans əvvəldən qadınlar və kişilər arasında hüquqi və siyasi bərabərliyi vurğulayan daha mütərəqqi bir təşkilat idi. Alyans rəsmi olaraq 1904-cü ildə Berlində keçirilən İkinci Konfransda Beynəlxalq Qadın Seçki Alyansı kimi yaradılıb və tarixinin çox hissəsi üçün mərkəzi ofisi Londonda yerləşirdi.[6]

Sonrakı konqreslər Kopenhagen (1906), Amsterdam (1908), London (1909), Stokholm (iyun 1911) və Budapeştdə (1913) keçirilmişdi.[6] 1909-cu ilin fevralında təsis edilən Qadınların Seçki Hüquqları uğrunda Fransa İttifaqı 1909-cu ilin aprelində Londonda keçirilən konqresdə Fransanın seçki hüququ hərəkatını təmsil edən rəsmi təşkilat olaraq tanındı.[7]

1920-ci illərin sonlarında təşkilat öz adını Seçki Hüququ və Bərabər Vətəndaşlıq Uğrunda Qadınların Beynəlxalq Alyansı olaraq dəyişdirdi və 1946-cı ildə indiki adı ilə Beynəlxalq Qadınlar Alyansı olaraq dəyişdirildi.[8]

Təşkilatın ilk prezidenti Keri Çapman Kett öz prezidentliyi dövründə ABŞ-də Qadın Seçicilər Liqasını təsis edib.

İstiqamətlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Prinsiplər

[redaktə | mənbəni redaktə et]

BQA insan hüquqları əsasında gender-bərabər cəmiyyət üçün çalışır. BQA-nın prinsipləri təsdiq edir ki, cinsindən asılı olmayaraq hər kəs bərabər dərəcədə azad və müstəqil doğulur və fərdi hüquq və azadlıqlarından sərbəst istifadə etmək hüququna malikdir. Prinsiplər təsdiq edir ki, qadın hüquqları insan hüquqlarıdır və insan hüquqları universaldır, bölünməzdir və bir-biri ilə bağlıdır.[9] BQA liberal demokratik ənənəyə sadiqdir; Təşkilatın Beynəlxalq Qadın Xəbərləri jurnalında 1946-cı ildə demokratiyaya dəstək "proqramımızın ön sıralarında qalmalıdır" ifadə edildi. BQA-nın keçmiş prezidenti Marion Böker 2023-cü ildə demokratik dəyərləri müdafiə etməyin vacib olduğunu vurğuladı.[5]

Siyasi bərabərlik

[redaktə | mənbəni redaktə et]

BQA qadınların seçki hüququnu müdafiə etmək üçün yaradılıb və siyasi bərabərlik onun ənənəvi əsas dəyərlərindən biri olaraq qalır.

Təhsil

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Qızların və qadınların təhsili 19-cu əsrdən bəri liberal qadın hüquqları hərəkatının mühüm diqqət mərkəzində olmuşdur və BQA və onun filiallarının əsas məsələlərindən biri olaraq qalır. Təşkilatın 20-ci əsrin ortalarından etibarən inkişaf etməkdə olan ölkələrə artan diqqətinin mərkəzində məhz həmin ölkələrdə qızların və qadınların təhsili məsələsi olmuşdur.

Hüquqi və iqtisadi bərabərlik

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Hüquqi və iqtisadi gender bərabərliyi 19-cu əsrdən bəri liberal qadın hüquqları hərəkatının əsas məsələlərindən biri olmuşdur. Məsələn, BQA xüsusilə inkişaf etməkdə olan ölkələrdə qadınların torpaq və mülkiyyət hüquqlarını gücləndirmək üçün çalışır.

Cinsi və reproduktiv sağlamlıq və hüquqlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Cinsi və reproduktiv sağlamlıq və hüquqlar məsələsi müharibədən sonrakı dövrdən bəri daha vacib hala gələrək BQA və onun filiallarının diqqət mərkəzindədir.

Qadınlara və qızlara qarşı zorakılıq

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Həm münaqişə ilə bağlı zorakılıq, həm də məişət zorakılığı, xüsusilə müasir dövrdə BQA və onun filiallarının mühüm diqqət mərkəzindədir.

Cins və cinsi müxtəliflik

[redaktə | mənbəni redaktə et]

BQA ailəsi liberal qadın hüquqları ənənəsinə sadiqdir və cins və gender müxtəlifliyini müasir və demokratik cəmiyyətdə qadınların insan hüquqlarının və gender bərabərliyinin mühüm aspekti kimi qəbul edərək LGBTQ+ hüquqları ilə bağlı əsas feminist mövqeyini bölüşür. Bütün əsas qadın hüquqları hərəkatı transfobiya, homofobiya və irqçiliyin bütün formalarına qarşı qətiyyətlə dayanır və bu prinsiplər hərəkatın dəyərlərinin təməl daşının bir hissəsidir və bərabərlik bütün hər zaman müzakirə olunmaz və vacib hesab olunur. Trans-inklüzivlik mövzusunda danışan BQA-nın keçmiş prezidenti Marion Böker qadın hüquqları hərəkatı üçün universal və bölünməz insan hüquqları əsasında işləmək, demokratik dəyərləri müdafiə etmək və inklüziv qadın hərəkatı üçün mübarizə aparmaq lazım olduğunu bildirib və xəbərdarlıq edib. O, antidemokratik qüvvələrə və qadınların hüquqlarını azlıqların insan hüquqlarına qarşı qoymağa çalışan ifrat sağçı qüvvələrə qarşı çıxıb.[5] Həm feministlər, həm də beynəlxalq insan haqları qurumları gender əleyhinə hərəkatı bütün qadınların və qızların insan hüquqlarına qarşı ciddi təhlükə kimi qiymətləndirirlər.

Simvollar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Beynəlxalq Qadın Seçki Alyansının (indiki Beynəlxalq Qadınlar Alyansı) loqosunun orijinal versiyası
Beynəlxalq Qadın Seçki Alyansının simvolu və şüarı olan lövhə. Mətn: "Jus Suffragii" (səs vermək hüququ).
Qızıl lent Amsterdamda Beynəlxalq Qadın Seçki Hüququ Alyansının IV Konfransı zamanı istifadə edilmişdir, 1908. Qızıl/sarı rəng qadın hüquqlarının ən qədim simvoludur

Prezidentlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. Karri Çapman Kett (ABŞ) 1904–1923
  2. Xanım Marqeri Korbett Aşbi (Böyük Britaniya) 1923–1946
  3. Hanna Ridh (İsveç) 1946–1952
  4. Ester Qraff (Danimarka) 1952–1958
  5. Ezlinn Deraniyaqala (Şri Lanka) 1958–1964
  6. Begum Ənvər Əhməd (Pakistan) 1964–1970
  7. Edit Anrep (İsveç) 1970–1973
  8. İren de Lipkovski (Fransa) 1973–1979
  9. Olive Blumer (Böyük Britaniya) 1979–1989
  10. Alis Yotopoulos-Marangopoulos (Yunanıstan) 1989–1996
  11. Patrisia Giles (Avstraliya) 1996–2004
  12. Rosi Veys (Avstriya) 2004–2010
  13. Lida Verstegen (Hollandiya) 2010–2013
  14. Joanna Manqanara (Yunanıstan) 2013–2020
  15. Çeril Hayles (Kanada) 2020–2021
  16. Marion Böker (Almaniya) 2021–2022
  17. Alison Braun (ABŞ) 2022–

Cari vəziyyət

[redaktə | mənbəni redaktə et]

BQA dünya üzrə 45-ə yaxın təşkilatı, eləcə də fərdi üzvləri təmsil edir. Təşkilata 1947-ci ildə mümkün ən yüksək səviyyə olan Birləşmiş Millətlər Təşkilatının İqtisadi və Sosial Şurasında ümumi məsləhətçi statusu verilmişdir.[10] BQA Avropa Şurasında iştirakçı statusuna malikdir.[11] BQA-nın Nyu-York, Vyana, Cenevrə, Paris, Roma, Nayrobi və Strasburqda daimi nümayəndələri var və Brüsseldəki Avropa Qadın Lobbisinə[12][13] üzvlük vasitəsilə Avropa İttifaqına müraciət edir. Təşkilatın BMT-nin mənzil-qərargahındakı hazırkı nümayəndəsi Sun-Yang Yun eyni zamanda Qadınların Statusu üzrə QHT Komitəsinin Nyu Yorkdakı sədridir.

BQA Qadınlara qarşı ayrı-seçkiliyin bütün formalarının ləğv edilməsi haqqında Konvensiyanın və onun Fakultativ Protokolunun qeyd-şərtsiz universal ratifikasiyasına və həyata keçirilməsinə xüsusi diqqət yetirir. Hazırkı təşkilat komissiyaları aşağıdakı mövzularla məşğul olur: Ədalət və İnsan Hüquqları; Demokratiya; Sülh; Zorakılığın aradan qaldırılması və Sağlamlıq.

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ Principles of the International Alliance of Women
  2. ↑ "International Woman Suffrage News (Centenary edition)" (PDF). Women Alliance. 2017-02-02 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2024-04-12.
  3. ↑ Rosa Manus (1881–1942), p. 17, BRILL, 2016, ISBN 9789004333185
  4. ↑ "Transfeminism and the Women's Movement". Icelandic Women's Rights Association. 15 March 2021. 3 October 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 26 November 2021.
  5. ↑ 1 2 3 "Trans Inclusion in the Women's Movement". 31 March 2023. 2024-01-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-01-01.
  6. ↑ 1 2 3 Liddington, 1989
  7. ↑ Hause, 2002
  8. ↑ Women, International Alliance of. "International Alliance of Women Records, 1906–2009 (bulk 1913–1973) Finding Aid". asteria.fivecolleges.edu. 2010-04-01 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-06-07.
  9. ↑ "Principles and Constitution". IAW. 4 March 2024 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 4 March 2024.
  10. ↑ "ECOSOC NGO database". 2011-05-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-04-12.
  11. ↑ "CoE List of participatory NGOs". 2006-11-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-04-12.
  12. ↑ "The International Alliance of Women (IAW)" (ingilis). November 3, 2017. 2018-09-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-12-08.
  13. ↑ EWL member organizations

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]