Bretton-Vuds konfransı

Bretton-Vuds konfransı (ing. Bretton Woods Conference) — 1944-cü ilin 1-22 iyul tarixlərində ABŞ-ın Nyu-Hempşir ştatında yerləşən Bretton-Vuds şəhərində keçirilmiş beynəlxalq iqtisadi konfrans.[1] Rəsmi adı Birləşmiş Millətlər Valyuta və Maliyyə Konfransı olan bu tədbirdə İkinci Dünya Müharibəsinin sona çatması ilə yeni qlobal iqtisadi sistemin qurulması məqsədilə mühüm qərarlar qəbul edilmişdir.[2]

Bretton-Vuds konfransı
Keçirilmə tarixi 1 iyul 1944–22 iyul 1944
Keçirildiyi yer ABŞ Nyu-Hempşir, ABŞ
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Əsas məqsədi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Konfransın əsas məqsədi, müharibədən sonrakı dövrdə beynəlxalq maliyyə sabitliyini təmin etmək, iqtisadi əməkdaşlığı gücləndirmək və qlobal iqtisadi sistemdəki tənzimləmə mexanizmlərini yaratmaq idi.[3]

İştirakçılar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • Konfransda 44 ölkənin nümayəndələri iştirak edirdi.[4]
  • Əsas iştirakçılar arasında ABŞ və Böyük Britaniya üstün mövqeyə malik idi.[5]
  • İqtisadiyyatda tanınmış simalardan biri olan Con Meynard Keyns (Böyük Britaniya nümayəndəsi) və Harri Dekster Uayt (ABŞ nümayəndəsi) tədbirin əsas memarları hesab olunur.[6]

Əsas qərarlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Qızıl-dollar standartı tətbiq olundu. Bu sistemə görə, ABŞ dolları qlobal ehtiyat valyutası elan edildi və onun dəyəri qızıla bağlı idi (1 unsiya qızıl = 35 dollar).[7] Digər ölkələrin valyutaları dollara sabit məzənnə ilə bağlandı. Valyuta məzənnələrinin sabitliyini təmin etmək, üzv ölkələrə maliyyə dəstəyi göstərmək və beynəlxalq ticarəti təşviq etmək məqsədilə yaradıldı.[8] Müharibədən sonrakı yenidənqurma işlərini maliyyələşdirmək və yoxsul ölkələrə dəstək olmaq məqsədilə yaradıldı. Bu bank daha sonra Dünya Bankının tərkib hissəsinə çevrildi.[9] Qlobal ticarətin liberallaşdırılması və ticarət maneələrinin azaldılması üçün beynəlxalq əməkdaşlıq qərarlaşdırıldı.[10] Bu məqsədlə daha sonra Ümumdünya Ticarət Təşkilatı (WTO) kimi qurumların əsası qoyuldu. Ölkələr öz valyutalarının məzənnəsini ABŞ dollarına sabit bağlamağa razılaşdılar. İstisna hallarda, əgər ölkənin iqtisadiyyatı ciddi problemlərlə üzləşərdisə, məzənnə dəyişdirilə bilərdi.[11]

Xüsusiyyətləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]

ABŞ dolları mərkəzi valyuta idi, çünki ABŞ qlobal qızıl ehtiyatlarının 70%-nə sahib idi.[12] Sistem, beynəlxalq ticarət və investisiyanın daha sabit mühitdə inkişafına şərait yaratdı. İqtisadi böhranların və valyuta manipulyasiyalarının qarşısını almaq üçün tənzimləmə mexanizmləri təqdim edildi.[13]

Əhəmiyyəti

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Bretton-Vuds sistemi qlobal iqtisadi əməkdaşlığın əsası olaraq müharibədən sonra dünya iqtisadiyyatının bərpasında mühüm rol oynadı.[14] IMF və Dünya Bankı kimi qurumların yaradılması beynəlxalq maliyyə sisteminin möhkəmləndirilməsinə töhfə verdi. Bu konfrans müasir qlobal iqtisadi sistemin formalaşmasında dönüş nöqtəsi oldu. Bretton-Vuds Konfransı,[15] XX əsrin ən mühüm iqtisadi tədbirlərindən biri kimi tarixdə qaldı və qlobal iqtisadi nizamın qurulmasına şərait yaratdı.[16]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ "Creation of the Bretton Woods System". Federal Reserve History. 2022-06-11 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-04-17.
  2. ↑ Benn, Steil. The battle of Bretton Woods John Maynard Keynes, Harry Dexter, and the making of a new world order. Princeton University Press. 2014. ISBN 978-0-691-16237-9. OCLC 876136552.
  3. ↑ Blume, Lawrence; Steven N. Durlauf, redaktorlar The new Palgrave dictionary of economics (2nd). Basingstoke, Hampshire: Palgrave Macmillan. 2008. 544–546. ISBN 978-0-333-78676-5. OCLC 181424188.
  4. ↑ "Hyperinflation". Econlib. 2021-04-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-04-17.
  5. ↑ IMF, "IMF Chronology," https://www.imf.org/external/np/exr/chron/chron.asp Arxiv surəti 27 may 2022 tarixindən Wayback Machine saytında
  6. ↑ Taylor, Fred. The downfall of money : Germany's hyperinflation and the destruction of the middle class (First U.S.). New York. 2013. ISBN 978-1-62040-236-8. OCLC 827256847.
  7. ↑ "Creation of the Bretton Woods System". Federal Reserve History. 2022-06-11 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-04-17.
  8. ↑ https://fraser.stlouisfed.org/title/430/item/7569?start_page=506 Arxiv surəti 10 avqust 2018 tarixindən Wayback Machine saytında Arxivləşdirilib 2018-08-10 at the Wayback Machine, pp. 1629–36.
  9. ↑ Edward S. Mason and Robert E. Asher, "The World Bank Since Bretton Woods: The Origins, Policies, Operations and Impact of the International Bank for Reconstruction". (Washington DC: Brookings Institution , 1973), 29.
  10. ↑ Bretton Woods Final Act, Section VII, "International Economic Problems,"https://fraser.stlouisfed.org/title/430/item/7570?start_page=950 Arxiv surəti 1 dekabr 2024 tarixindən Wayback Machine saytında, p. 941.
  11. ↑ "A brief history of the BIS, 1930–2005" (PDF). bis.org. 2024-05-12 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2024-11-29.
  12. ↑ On the points discussed in this section, see Kurt Schuler and Andrew Rosenberg, The Bretton Woods Transcripts, pp. 7–9 (New York: Center for Financial Stability, 2013), ISBN 978-1-941801-01-7.
  13. ↑ "Invitation of the United States of America to the Conference,"https://fraser.stlouisfed.org/title/430/item/7570?start_page=12 Arxiv surəti 10 avqust 2018 tarixindən Wayback Machine saytında Arxivləşdirilib 2018-08-10 at the Wayback Machine, pp. 3–5.
  14. ↑ IMF Articles of Agreement, Article IV, Sections 5–6, https://fraser.stlouisfed.org/title/430/item/7570?start_page=960 Arxiv surəti 25 yanvar 2020 tarixindən Wayback Machine saytında, pp. 946–47.
  15. ↑ Schuler and Rosenberg, The Bretton Woods Transcripts, p. 566.
  16. ↑ IMF Articles of Agreement, Articles VI, VIII, and XIV, https://fraser.stlouisfed.org/title/430/item/7570?start_page=960 Arxiv surəti 25 yanvar 2020 tarixindən Wayback Machine saytında, pp. 951–52, 954–57, 965–66.

Biblioqrafiya

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]