David Adeanq

David Adeanq — Naurulu bir siyasətçi, Nauru parlamentinin keçmiş spikeri (2004-2008-ci illərdə), Nauru Respublikasının keçmiş maliyyə naziri, Nauru Respublikasının hazırki Prezidenti (2023-cü ildən).

David Adeanq
ing. David Adeang
bayraq
Nauru Respublikasının Prezidenti
bayraq2
Vəzifədədir
2023-cü ildən
Birinci müavinLionel Aingimea
Nauru Parlamentinin sədriMay 2004 - İyun 2008
ƏvvəlkiRuss Kun
Şəxsi məlumatlar
Doğum tarixi 24 noyabr 1969(1969-11-24) (54 yaş)
Doğum yeri
Milliyyəti naurulu
Vətəndaşlığı Nauru
Partiya Müstəqil
Fəaliyyəti siyasətçi
Dini xristianlıq
Elmi fəaliyyəti
Tanınır Siyasətçi
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Həyatı

[redaktə | mənbəni redaktə et]

David Adeanq 24 noyabr 1969-cü ildə Nauruda doğulmuşdur. Adeang karyerasına vəkil kimi başlayıb. David Adeang əvvəllər 2004 və 2008-ci illər ərzində Nauru parlamentinin spikeri vəzifəsində çalışıb. Adeanqın atası Kennan Adeanq iki dəfə 1986-cı ildə və 1996-cı ildə olmaqla üç fərqli müddətə prezident vəzifəsində çalışıb.

6 Noyabr 2001-ci ildə bütün Ubenide yerləri boşaldıqdan sonra, Adeanq növbəti əlavə seçkilərdə yer qazandı və Cozef Hiramı devirdi, digər üç əvvəlki deputat isə öz yerlərini bərpa etdi. [1][2]2003-cü ilin mayında keçirilən parlament seçkilərində siyasi və iqtisadi qarışıqlıq şəraitində Naoero Amo 18 yerdən 3-nü qazandı, Adeang isə seçilmiş üzvlərdən biri idi. Naoero Amo Ludwig Skotti və tərəfdarları ilə koalisiyaya girdi. 2003-cü ilin mayında Skotti prezident, Adeanq isə maliyyə naziri oldu.[3] [4]O, 2003-cü ilin avqustunda Skotti hökuməti çökdü və Kinza Klodumar maliyyə naziri oldu.

2004-cü ilin aprelində Nauru hava limanında etiraz aksiyasından sonra Adeanq Kieren Keke və Fabian Ribau ilə birlikdə qiyamda ittiham olundu. O, 2004-cü ilin may ayından 2004-cü ilin iyun ayına qədər Nauru Parlamentinin sədri olub.[5] [6]2004-cü ilin iyununda Klodumar və Naoero Amo Skottini yenidən prezident seçmək üçün birləşdilər. Klodumar maliyyə naziri, Adeanq isə Xarici İşlər və Ədliyyə Naziri olub. Həmçinin, Adeanq və digərlərinə qarşı ittihamlar götürülüb. Onun xarici işlər naziri təyin edilməsi maraqlıdır, çünki o, Nauru prezidenti olmayan ilk xarici işlər naziri idi. Bu vəzifə 1968-ci ildə Nauru müstəqillik qazandıqdan sonra prezidentə verilmişdi. Adeanq 2004-cü ilin oktyabrında keçirilən seçkilərdə Ubenide seçki dairəsindən asanlıqla yenidən parlamentə seçildi. Həmin ayın sonunda o, ədliyyə naziri vəzifəsini tərk etdi, maliyyə naziri oldu və xarici işlər naziri vəzifəsini saxladı.

O, bir vaxtlar adada yeganə siyasi partiya olan Nauru Birinci partiyasının qurucu üzvü idi.

2007-ci ildəki inkişaflar

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Adeang 2007-ci ilin avqustunda keçirilən parlament seçkilərində asanlıqla yenidən seçildi. O, 4 yer seçən Ubenide seçki dairəsində ən çox səs toplayıb.[7][8]

Kubanın tərifi

2007-ci ilin sentyabrında Adeanq Xarici İşlər Naziri kimi ABŞ-da mübahisəli hesab edilən bir sıra ictimai bəyanatlar verdi. O, Karib adasına səfəri zamanı Kubanı tərifləyərək ABŞ-ın xarici siyasətini tənqid etmişdir.[9]

ABŞ Dövlət Departamentinin Adeanqın tənqidinə dair hesabat

ABŞ Dövlət Departamenti 2007-ci ildə araşdırılan hadisələrə istinad edərək, 2008-ci il üçün dərc edilmiş İnsan Haqları Hesabatında Adeanqın tənqidini bildirdi.[10]

2008-ci ildəki inkişaflar

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Parlamentin sədri vəzifəsinə təyinat

2008-ci ilin martında Adeang, Riddell Akuanın yerinə Nauru parlamentinin sədri təyin edildi. [11]20 mart 2008-ci ildə vəzifəyə başladı.

Martın 22-də Adeanq, hökumət nazirlərinə məlumat vermədən parlament iclasını çağırdı, buna görə də nazirlər iclasda iştirak etmədilər. Müxalifət deputatları, o cümlədən Adeanq, iştirak edən qanunvericilərin əksəriyyətini təşkil etdi və Parlament üzvləri üçün ikili vətəndaşlığı qadağan edən bir qərar qəbul etdilər. Bu qərar, tətbiq edildiyi təqdirdə, baş kabinet nazirləri Kiren Keke və Frederick Pitcherə təsir edəcəkdir. Əgər onlar parlamentdən istefa verməyə məcbur olsaydılar, müxalifət parlamentdəki yerlərin əksəriyyətinə nəzarət edəcəkdi. Hökumət qərarın legitimliyini rədd edərək, onun parlament kvorumunun olmaması səbəbindən konstitusiyaya zidd olduğunu bildirdi. [12] Prezident Marcus Stephen Adeanq müxalifəti "Pasxa şənbə günü qaranlıqdan sonra", "şam işığında"qərarını verməkdə günahlandırdı.[13] Öz növbəsində, Adeanq parlamentin 22 mart sessiyasının etibarlı olduğunu iddia etdi.

Dövlət çevrilişi ittihamları

Martın 28-də Adeanq spiker olaraq, Keke və Pitcherə parlamentdəki yerlərini tərk etməyi əmr etdi. Onlar bundan imtina etdilər. Nəticədə Adeanq iclası dayandırdı.[14] Martın 31-də Adeanq hökumətin çevriliş etdiyini iddia etdi: polis onun 28 mart tarixli qərarına uyğun olaraq iki hökumət nazirini parlament palatasından çıxarmaqdan imtina etdiyi üçün parlamentin hakimiyyəti artıq polisi idarə etmirdi. Hökumət isə cavab olaraq iddianı rədd edərək, məsələ ilə bağlı Ali Məhkəmənin qərarını gözlədiklərini bildirdi.[15] Böhran 2008-ci ilin aprel ayının əvvəlinə qədər davam etdi, Adeanq Ali Məhkəmənin qərarını "sadəcə bir fikir" kimi qəbul edəcəyini bildirdi və Keke cavab verdi ki, Parlament üzvünü təyin etmək səlahiyyətinə spiker deyil, Ali Məhkəmə malikdir.[16]

Adeanq Ali Məhkəmənin qərarına etiraz edir; Prezident Stiven və nazirlərini vəzifədən kənarlaşdırır

7 aprel tarixində hökumət, Ali Məhkəmənin hökumətin lehinə qərar verdiyini, parlament üzvlərinin ikili vətəndaşlıq almasını qadağan edən qanunun konstitusiyaya zidd olduğunu və kvorum olmadığı üçün etibarsız olduğunu təsdiqlədi. Məhkəmənin həmçinin Adeanqın məhkəmələrin parlamentə aid yurisdiksiyası olmadığı iddiasını da rədd etdiyi bildirilir.[17] Adeanq məhkəmənin qərarına cavab verməzdən əvvəl hüquqi məsləhət alacağını bildirmişdir.[18] Nauru Parlamentinin sədri kimi Adeanq ilə Stiven Administrasiyası arasında münasibətlər qərardan sonra ciddi gərginlik altında qaldı və Administrasiyanın nazirləri parlamentin dəstəyi olmadan icra səlahiyyətlərini həyata keçirməyə davam etdilər.

Aprelin 7-də Ali Məhkəmənin ikili vətəndaşlıq qanununa zidd qərar çıxaran və qəbulu ilə Adeanqın xüsusi olaraq müəyyən edildiyi qərarın sərbəst buraxılmasından sonra Adeanq, müstəqillikdən sonrakı qırx illik Parlament presedentinin bir kənara qoyulduğunu bildirdi.[19] Öz növbəsində, Markus Stiven hökuməti Ali Məhkəmənin qərarını qətiyyətlə alqışladı: ideoloji və prinsipial səbəblərdən asılı olmayaraq, bu, Administrasiyanın dərhal xilas edilməsi kimi qiymətləndirildi.

Aprelin 10-da Nauru Parlamentinin palatasında itaətsiz davranış iddialarından sonra Adeanq spiker kimi Stiven Administrasiyasını dəstəkləyən bütün üzvlərlə birlikdə prezident Markus Stiveni parlamentdən kənarlaşdırdı.[20] Aprelin 18-də Stiven fövqəladə vəziyyət elan etdi, Parlamenti buraxdı və yeni seçkilər elan etdi. Bununla da, Prezident Stiven Nauru hökuməti ilə parlament arasında münasibətləri xarakterizə edən çıxılmaz vəziyyətdən çıxış yolu axtardığını iddia etdi, çünki Stephen rəhbərliyi parlamentdə mövcud çoxluğunu itirdi. Adeang üçün bu addım onun bir neçə həftədir müdafiə etdiyi addım idi.[21][22][23]

Spiker postunun dəyişdirilməsi

26 aprel 2008-ci il seçkilərindən sonra prezident Markus Stiven dəstəyini artırdıqdan sonra Adeanq Nauru Parlamentinin sədri vəzifəsini Riddell Akua (ondan əvvəl də spiker idi) ilə əvəz etdi.[24]

Prezidentlik

[redaktə | mənbəni redaktə et]

25 oktyabr 2023-cü ildə parlamentdə prezident Russ Kun-a qarşı etimadsızlıq səsverməsi qəbul edildi.[25] Səsvermənin növbəti günü, oktyabrın 30-da deputat Delvin Toma və Adeanq arasında bərabərliklə prezidentlik üçün daha bir səsvermə keçirildi. Növbəti səsvermədə Adeanq, Tomasın səkkiz səsinə qarşı on səslə qalib gəldi.[26] Adeang oktyabrın 31-də and içərək vəzifəsinin icrasına başladı. Elə həmin gün kabinetinin tərkibini elan etdi. Lionel Aingimeand prezidentin köməkçisi təyin olunmuşdur.[27]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Vəzifəli şəxs haqqında olan bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin.
  1. ↑ Batsiua, Mathew (8 April 2000). ""2000-Cİ İL ÜMUMİ PARLAMENT SEÇKİLƏRİ"" (PDF). Nauru Respublikasının Hökumət Qəzeti (26): 5. 28 July 2024 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 20 August 2024.
  2. ↑ Batsiua, Mathew (10 December 2001). ""GENERAL PARLIAMENTARY ELECTION 2000"" (PDF). Republic of Nauru Government Gazette (75): 1–2. 28 July 2024 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 20 August 2024.
  3. ↑ ""Assignment of Responsibility for the Business of Government : June 2003"" (PDF). Ronlaw.gov.nr. 2017-10-24 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2024-08-20.
  4. ↑ "Archived" (PDF). from the original on 24 October 2017. Retrieved 9 September 2022. Archived from the original on 24 October 2017. İstifadə tarixi: 20 August 2024.
  5. ↑ ""Treasury Fund Protection Act 2004"". www.paclii.org.
  6. ↑ "Archived". from the original on 15 September 2019. Retrieved 5 September 2019. Archived from the original on 15 September 2019. İstifadə tarixi: 23 August 2024.
  7. ↑ Sean Dorney. ""Scotty Govt wins landslide Nauru election"". 2023-05-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-08-23.
  8. ↑ Archived from the original on 15 September 2019. Retrieved 5 September 2019.
  9. ↑ "- Prensa Latina" . Archived from the original on 28 February 2008. Retrieved 23 March 2012.
  10. ↑ "2008 Human Rights Report: Nauru". www.state.gov. Archived from the original Arxivləşdirilib 2012-01-20 at the Wayback Machine on 26 February 2009. Retrieved 13 January 2022.
  11. ↑ "Adeang becomes speaker as Nauru government awaits new challenge" Arxivləşdirilib 2010-09-24 at the Wayback Machine. Radio New Zealand International . 20 March 2008. Archived from the original on 22 May 2011. Retrieved 27 September 2011.
  12. ↑ Archived from the original on 30 May 2008. Retrieved 27 September 2011.
  13. ↑ Radio New Zealand International . 25 March 2008. Archived from the original on 22 May 2011. Retrieved 27 September 2011.
  14. ↑ "Nauru Speaker fails to stop two ministers from entering Parliament" Arxivləşdirilib 2010-09-24 at the Wayback Machine. 29 March 2008. Archived from the original on 22 April 2018. Retrieved 27 September 2011.
  15. ↑ "Nauru Government says Speaker lying over quorum claim" Arxivləşdirilib 2010-09-24 at the Wayback Machine. Radio New Zealand International. 31 March 2008. Archived from the original on 13 September 2011. Retrieved 27 September 2011.
  16. ↑ "Nauru MP says Speaker continues to make mockery of Parliament" Arxivləşdirilib 2010-09-24 at the Wayback Machine. Radio New Zealand International. 4 April 2008. Archived from the original on 22 May 2011. Retrieved 27 September 2011.
  17. ↑ "Nauru Government claims strong backing in ruling by Chief Justice" Arxivləşdirilib 2010-09-24 at the Wayback Machine. Radio New Zealand International. 7 April 2008. Archived from the original on 23 December 2011. Retrieved 27 September 2011.
  18. ↑ "Nauru judge blocks citizenship law change". ABC Radio Australia, 8 April 2008.
  19. ↑ "Nauru speaker at odds with Supreme Court ruling" Arxivləşdirilib 2010-09-24 at the Wayback Machine. Archived from the original on 22 May 2011. Retrieved 27 September 2011.
  20. ↑ "Nauru speaker suspends all government members" Arxivləşdirilib 2010-09-24 at the Wayback Machine. Archived from the original on 22 May 2011. Retrieved 27 September 2011.
  21. ↑ "Nauru president calls snap polls" Archived 21 April 2008 at the Wayback Machine, Phil Mercer, BBC, 18 April 2008
  22. ↑ "Nauru declares state of emergency and fresh elections" Archived 21 June 2008 at the Wayback Machine, ABC Radio Australia, 18 April 2008
  23. ↑ "Nauru holds new elections this week" Arxivləşdirilib 2010-09-24 at the Wayback Machine. 21 April 2008. Archived from the original on 22 May 2011. Retrieved 27 September 2011.
  24. ↑ "Nauru president broadens support following snap election" Arxivləşdirilib 2010-09-24 at the Wayback Machine. 29 April 2008. Archived from the original on 22 May 2011. Retrieved 27 September 2011.
  25. ↑ "Nauru Parliament will try again to elect a president today". Loop Nauru. 30 October 2023. Archived from the original on 30 October 2023. Retrieved 30 October 2023.
  26. ↑ "David Adeang elected as new Nauru president". 30 October 2023. Archived from the original on 30 October 2023. Retrieved 30 October 2023.
  27. ↑ "Nauru's President Adeang sworn in, names his Cabinet" Arxivləşdirilib 2023-11-05 at the Wayback Machine. RNZ. 31 October 2023. Retrieved 5 November 2023.