Dekameron

"Dekameron" (it. Il Decamerone, mənası "ongünlük"; yun. δέκα — "on", ἡμέρα — "gün" sözlərindən) — XIV əsr italyan yazıçısı Covanni Bokkaçço (1313–1375) tərəfindən yazılmış, Şahzadə Qalehaut (it. Prencipe Galeotto) altyazılı novellalar toplusudur. Roman bir-birindən fərqli 100 novelladan ibarətdir ki, həmin novellaları da Florensiyanı bürümüş Qara ölümdən qaçaraq şəhər kənarında bir villada məskunlaşmış, yeddisi qız, üçü oğlan olmaqla 10 gənc söyləyir.

"Dekameron"
Il Decamerone
Azərbaycanca son nəşrinin üz qabığı
Müəllif	Covanni Bokkaçço
Janr	roman
Orijinalın dili	italyan dili
Ölkələr	İtaliya  Florensiya Respublikası  Müqəddəs Roma imperiyası
Orijinalın nəşr ili	1348–1351[1]
Tərcüməçi	Beydulla Musayev  (az.)
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Ehtimal ki, Bokkaçço Dekameronu 1348-ci il epidemiyasından sonra yazmağa başlamış və 1353-cü ildə tamamlamışdır. Dekameronun tərkibinə erotikadan tutmuş tragediyaya kimi müxtəlif məzmunlu novellalar daxildir. Novellalar sətiraltı məna, praktik zarafatlar və həyat dərsi xarakterli məlumatlarla zəngindir.

Böyük ədəbi dəyəri və geniş təsir dairəsi ilə yanaşı (məsələn Çoserin Kenterburi Nağılları), Dekameron həm də həmin dövrdə insanların həyat tərzi ilə bağlı dəyərli mənbə hesab edilir. İtalyan dilinin Florensiya ləhcəsinin jarqon versiyasında yazılmış Dekameron, erkən İtalyan nəsrinin şah əsəri hesab edilir.^[2]

Əsərin adı Bokkaççonun yunan filologiyasına olan bağlılığını göstərir: Dekameron sözü iki yunan sözünün birləşməsindən əmələ gəlmişdir ki, bunlardan δέκα, déka – "on", ἡμέρα, hēméra isə "gün" mənasını verməklə, ümumilikdə Dekameron sözü "On gün" mənasını ifadə edir.^[3] On gün obrazların novellaları söylədikləri müddətdir.

Bokkaççonun istifadə etdiyi Prencipe Galeotto (Şahzadə Qalehaut) adı isə Lanselot-Qraal əfsanəsindən, bəzən "haut prince" (yüksək şahzadə) də adlandırılan uydurma kral Qalehauta istinaddır. Qalehaut Lanselotun yaxın dostu, Kral Arturun isə düşməni olmuşdur. Qalehaut öyrənəndə ki, Lanselot Kral Arturun arvadı Cenevrəyə vurulub, dostu və Cenevrənin görüşünü təşkil etmək üçün canfəşanlıq edir. Bu görüşdə kraliça ilk dəfə Lanselotu öpür və buradan onların arasında sevgi başlayır.

Dante "İlahi Komediya"nın "Cəhənnəm" hissəsinin V kantosunda bu uydurma qəhrəmanların sevgisini real insanlar olan Françeska da Rimini və Paolo Malatesta obrazlarına uyğunlaşdırmışdır. "Cəhənnəm"də Françeska və Paolo Lanselot və Cenevrenin sevgi hekayəsini oxuyurlar və onların məhəbbətinə oxşar məhəbbət yaşayırlar.

Dantenin Qalehautu cömərd biri kimi təqdim etməsi intriqa yaradaraq Bokkaççonun da bu mövzuya müraciət etməsinə gətirib çıxarmışdır. Bokkaçço "Dekameron"a alternativ ad kimi "Prencipe Galeotto" göstərməklə aşağıdakı mətnə işarə edir: "Azad söz və sosial bərabərlik hüququndan məhrum edilmiş qadınlara onun şəfqəti rahatlıq və sevgi verirdi. O, bu həyatı idman, ov, balıqçılıq kimi çoxsaylı əyləncələrlə bol kişi həyatı ilə qarşılaşdırır."^[4]

Əsas məqalə: Dekamerondakı novellaların siyahısı

İtaliyada Qara ölümün hökm sürdüyü dövrlərdə yeddi gənc xanım və üç cavan oğlandan ibarət gənclər qrupu Florensiya yayılmış xəstəlikdən qaçaraq, iki həftə müddətinə şəhər kənarında yerləşən bir villada məskunlaşırlar. Həmin iki həftə ərzində hər gün on nəfərin hər biri, bir hekayə danışır. Beləliklə on dörd gün ərzində gənclər ümumilikdə 100 hekayə (novella) danışırlar.

İki həftə ərzində gənclərin hər biri bir gün kral və koroleva olur. Günün kralı seçilmiş gənc həmin gün danışılacaq hekayələrin mövzusunu seçir və digər qərarları qəbul edir. Yalnız, adətən gülməli hekayələr danışaraq gənclərin kefini açan Dioneoya mövzudan kənara çıxmağa icazə verilir.^[6][7] Əksər tədqiqatçılar bildirirlər ki, Dioneo müəllifin özünün fikirlərini ifadə edir.^[8] Hər gün gənclərin hekayələrinə keçilməzdən əvvəl günün qısa təsviri verilir, onların etdikləri işlərdən danışılır və gənclərin seçdiyi mövzuya qısa giriş edilir. Gənclərin nəql etdikləri qısa novellaların tərkibinə, bəzən mövzuya uyğun olan italyan xalq nəğmələrinin sözləri də daxil edilmişdir.^[9] Bokkaçço mövzuları elə seçmişdir ki, danışılan hekayələr ya bir-birinin davamı, ya da əvvəli kimi qəbul edilir və əsər sadəcə hekayələr toplusu xarakteri daşımır. Hekayələrin məzmununun əsasında xəsislik və dini xürafata rişxənd, italyan aristokratiyası və yeni zənginləşənlər arasındakı fərqlər, səyyahların sərgüzəştləri dayanır.

"Dekameron"un on rəvayətçisi – "brigata" uydurma adlara malik, hər birinin öz xarakteri olan real insanlar kimi təsvir edilirlər. Rəvayətçillərin bəziləri əvvəlki əsərlərin qəhrəmanlarıdır. Tədqiqatçılar qeyd edirlər ki, "Dekameron"un qadın qəhrəmanlarına Bokkaççodan əvvəl yaşamış başqa müəlliflərin əsərlərində rast gəlinir və gənc qəhrəmanlardan üçü isə bunu ifadə edərək^[10], bu psevdonim altında başqa əsərlərdə də göründüklərini bildirirlər.^[11]

Xanımlar (18–28 yaş arası)

1. Pampineya (it. Pampinea, "çiçəklənən") – gənclərdən birinin qohumu
2. Fyametta (it. Fiametta, "işıldayan") – müəllifin sevgilisi, əsl adının Mariya d’Akvino olduğu və Anjuylu Robertin nikahdan kənar qızı olduğu güman edilir.^[1]
3. Filomena (it. Filomena, "oxumağı sevən") – Fyamettadan əvvəl Bokkaççonun sevdiyi xanımın adı. Həmin xanıma Bokkaçço "Filostrato" romanını həsr etmişdir. Bu ada həm də Kretyen de Truanın əsərlərində rast gəlinir.
4. Emiliya (it. Emilia, "mehriban") – Bu adı Bokkaçço bir neçə əsərində ("Tezeida", "Ameto", Sevgi öncəgörmələri") istifadə etmişdir. Bu personajın xüsusi diqqətçəkən gözəlliyi qeyd edilir.
5. Lauretta (it. Lauretta) – Françesko Petrarkanın sevgilisi Laura ilə eyniləşdirilir. Yaxşı rəqs etməsi və mahnı oxuması ilə seçilir.
6. Eliza (it. Elissa, ikinci adı Didonı Vergiliya) – şəx olması ilə seçilir.

Gənclər (25 yaşdan yuxarı):

1. Panfilo (it. Panfilo, "sevgi ilə dolu; tamamilə aşiq") – ciddi, tənqidçi obrazdır. Bokkaççonun ekloqlarında və "Fyametta"sında da rast gəlinən addır.
2. Filostrato (it. Filostrato, "əzilmiş sevgi) – hissiyyatlı, melanxolik obrazdır. Ehtimal ki, Filomenaya aşiqdir. Onun adına Bokkaççonun gəncliyində yazdığı və "Troila və Kriseidanın faciəvi sevgisindən bəhs edən poemasında bəhs edilir.
3. Dioneo (it. Dioneo, "şəhvai", "Veneraya sadiq") – hissiyyatlı-şən xarakterə malikdir, digər gəncləri razı salaraq mövzudan yayınmağa və hamıdan sonda hekayə danışmağa icazə alır.

Bokkaççonun rəvayətçilər dəstəsini formalaşdırarkən orta əsrlər numerologiyası və mistisizmin təsiri altında olduğu da güman edilir: məsələn, ehtimal ki, 7 xanım, dörd təbii könüllü (ehtiyyatlıq, ədalət, səbirlik və mətanət) və 3 ruhanini (inam, ümid və sevgi); 3 gənc isə ruhun üç ənənəvi günahını (ağıl, qəzəb və ehtiras) simvolizə edir. Həmçinin həftənin günləri, planetlər və azad incəsənəti göstərdiyi güman edilir. Birlikdə (bu zaman gənclərin sayı ideal cüt rəqəm verir) onlar, ağıla, xeyirxahlığa, gözəlliyə, azadlığa və qaydalara (kralların davamlı dəyişməsi, gün mövzularının seçilməsi və sair) uyğun ideal cəmiyyət formalaşdırırlar və bu bu ideal cəmiyyət vəbanın hökm sürdüyü xaotik cəmiyyətə qarşı qoyulur.^[12]

Xidmətçilər: Parmeno (Dioneonun xidmətçisi), Siris (Panfilonun xidmətçisi), Tindaro Miziya (Pampineyanın xidmətçisi), Liçiska (Filomenanın xidmətçisi) Kimera və Stratiliya (Lauretta və Fyamettanın xidmətçiləri). Xidmətçilərin hamısının adları yunan mənşəlidir və antik komediyalardan götürülmüşdür.^[12]

Novellaların qəhrəmanları arasında üçü həqiqətən də tarixi şəxslər olan rəssamlar Kalandrino, Bruno və Buffalmakkodur (VIII, 3; VIII, 6; VIII, 9; IX, 3; IX, 5), novellalarda həmin rəssamların yaradıcılığından yox, yaşadıqları gülməli hadisələrdən bəhs edilir, Bruno və Buffalmakko, Kallandrinonu aldadaraq gülməli hala salırlar.

Tədqiqatçılar qeyd edirlər ki, Bokkaççoya qədər italyan ədəbiyyatında mövcud olmuş nəsr povest-novella janrı "Dekameron"la mükəmməl formasına çatmışdır. Bu əsər intibah novellistikasında yeni yol açmışdır.

Əsəri oxucular üçün cazibədar edən novellaların cazibədar süjetləri, parlaq obrazlar və latın dilindən fərqli olaraq xalqa yaxın olan təbii italyan dilidir. Məşhur orta əsr fabulalarının qeyri-ənənəvi traktovkası və ümumi ideya istiqaməti əsərin novator xüsusiyyətləridir. "Dekameron" intibah humanizmi üçün yeni sərhədlər açır (məsələn, antiklerikalizmi ilə). Bokkaççonun diqqət mərkəzində olan şəxsiyyətin özünüdərk problemi sonradan intibah mədəniyyətinin inkişafı üçün geniş prespektivlər yaratmışdır.

Bokkaçço Dantenin "İlahi Komediya"sının analoqu kimi, "Dekameron"u tez-tez "İnsani Komediya" adlandırır. Tədqiqatçılar bildirirlər ki^[11], Bokkaçço orta əsr sələflərindən aşağıdakı mövzuları götürmüşdür: lətifəvari fabula, problemli məişət məsələləri, həyati doğrudanlıq, kəşfiyyatçılıq və ağılın tərifi, papalar və monaxlara hörmətsiz yanaşma. Bu elementlərə Bokkaçço öz kəşfi olan həyata maraq, ardıcıl realistik maraq, zənginliyin psixoloji məzmunu, şüurlu artistizm formaları və antik müəlliflərin əsərlərinin öyrənilməsini də əlavə etmişdir.

Novella janrına bu cür yanaşma, onun müasir nəsr ədəbiyyatının əsasında duran tam hüquqlu ədəbiyyat janrı kimi formalaşmasına gətirib çıxarmışdır. Janrın təravət və yeniliyi, hətta Bokkaççonun zərif ədəbi stilinin örtüyü altında nəzərə çarpan xalq ədəbiyyatına dayanan dərin köklər novella janrını humanist ideyaların ötürülməsi üçün ən uyğun üsula çevirmişdir.^[11]

Bokkaççonun gənclərdən qurduğu cəmiyyət, yazıçının təsəvvür etdiyi ideal cəmiyyət modelini əks etdirsə də, gənclərin danışdıqları novellalarda, bunun tam əksi olan real həyat göstərilir. Novellaların personajları müxtəlif sosial təbəqələrin nümayəndələridirlər. Novellaların xarakteristik xüsusiyyəti, sevginin əxlaqı canlandıran tərəfinə diqqət çəkilməsidir. Bundan başqa din xadimlərinin ikiüzlüyü və saxtakarlığının tənqidinə də diqqət yetirilmişdir. Novellaların əsas mövzuları bunlardır: nümunəvi qəhrəmanlar (VI və X günlərin novellalarında), nadir lakin, kifayət qədər antiklerikal yönümlü dini tematika, sevgi mövzusu, yaş mövzusu, qadınlar, zarafat və ironiya (VII–VIII günlərin novellaları əsasında).

Ənənəvi olaraq əsərin 1348–1351-ci illərdə (digər fikrə görə isə 1353–1354-cü illərdə) Neapol və Florensiyada yazıldığına inanılır. Lakin, əsərin yazılma tarixi haqqında dəqiq məlumatlar yoxdur. Ehtimal ki, novellaların əksəri Bokkaçço tərəfindən, 1348-ci ildə Florensiyanı bürümüş vəbadan əvvəl (bu epidemiya zamanı Bokkaççonun atası və qızı da ölmüşdü) və bu novellalar yazıçının əsərin süjetini yazmaqda ilhamlanmasına təsir etmişdir.^[10] Bokkaççonun məktublarından birinə istinadla belə bir fikir irəli sürülmüşdür ki, yazıçı əsəri Neapol kraliçası I Covannanın istəyi ilə yazmışdır.^[13]

Belə bir fikir var ki, müəllif bəzi novellaları əsərdən ayrı yazmış və yaymışdır. Bundan başqa "Dördüncü gün"ün önsözündə müəllif özünə ünvanlanmış bəzi tənqidlərə də cavab verir. Bu, onu söyləməyə əsas verir ki, əsərin yekun variantı hazır olana kimi, artıq ən azı ilk üç günün novellaları oxucular arasında yayılmışdı. Əsərin yekun formasının hazır olması və yayılmasından sonra da, Bokkaçço dəfələrlə onun mətni üzərində işləmiş və bəzi hissələrdə dəyişikliklər etmişdir. Əsərin müasir nəşrlərinin əsasında onun 1370-ci ildə müəllif redaktəsi ilə hazırlanmış əlyazması durur. Bu əlyazma Hamilton 1470 Berlin kodeksinə daxil edilmişdir. Qotik xəttlə yazılmış əlyazmada cəmi bir neçə fraqment çatışmır.^[10]

Tədqiqatçılar bildirirlər ki, ilkin dövrdə kitab ünvanlandığı oxucu kütləsinin dəstəyini qazanmamışdır. Kitabı daha çox onda əyləncə axtaran orta əsr tarixçiləri oxumuş, xalqın dili olan italyan dilindən imtina edərək, klassik ədəbiyyatın dilinin Petrarkanın latın dili olmalı olduğunu iddia edən yaranmaqda olan italyan aristokratiyası isə ona qarşı biganə qalmışdır^[14]. Lakin, XV əsrdə kitab başqa sosial təbəqələrin də diqqətini çəkmişdir. Zaman keçdikcə "Dekameron" böyük yayılma arealı qazanmış və müəllifini bütün Avropada məşhurlaşdırmışdır. Əsərin yazılmasından keçən tarixi dövr ərzində onun çoxsaylı əlyazma nüsxələri (150-yə yaxın əlyazma nüsxəsi dövrümüzə çatmışdır) meydana gəlmişdir. Nəşriyyat sahəsində də kitab uğura nail olaraq, ən çox nəşr edilən əsərlərdən biri olmuşdur. Əsərin ilk dəfə 1470-ci ildə Neapolda nəşr edildiyi güman edilir.

Novellaların kifayət qədər erotik və antiklerikal məzmunlu olması səbəbiylə kilsə, qısa zamanda əsərə reaksiya verərək, "Dekameron"u əxlaqsız adlandırdı və nüfuzdan salmağa çalışdı, müəllifi isə bu cür bir əsər yazdığına görə tənqid etdi. Kilsənin sıxışdırmalarından bezən Bokkaçço Petrarkaya yazdığı məktubda düşdüyü vəziyyətdən şikayət edirdi, Petrarka isə cavab məktubunda Bokkaççonu kitabın əlyazmasını yandırmaqdan yayındırmağa çalışır. 1559-cu ildə "Dekameron" qadağan edilmiş kitabların indeksinə salınmışdır; bundan sonra kitabıb yayılmasına görə ciddi cərimələr tətbiq edilməyə başlandı.

Yaşlı vaxtında Bokkaçço "Dekameron"u yazdığına görə utanırdı. 1372-ci ildə Maqinardo Kavalkanti Bokkaççoya məktub yazaraq "Dekameron" da daxil olmaqla, onun bütün əsərlərini qohumlarına oxumağa hazırlaşdığını bildirir. Yazdığı cavab məktubunda isə Bokkaçço, xahiş edir ki, bunu etməsin, o əsəri yazılmış ən əxlaqsız kitablardan biri adlandırır və qeyd edir ki, dostunun ailəsindəki xanımların onun əxlaqsızlığı haqqında bilmələrini istəmir.^[15]

Öz əsərində Bokkaçço fransız kurtizan ədəbiyyatı və toskan xalq nəsri və folklorunun ən yaxşı ənənələrini birləşdirmiş və bununla da italyan nəsrinin inkişafı üçün xüsusi imkan yaratmışdır. "Dekameron" İtaliyada böyük məşhurluq qazanmış, Bokkaçço və onun yazdığı əsərin janrı xeyli ardıcıllar (Franko Sakketti, Mazuçço Salernitano və başqaları) qazanmışdır.^[10]

XVI əsrdə Pyetro Bembonun səyləri nəticəsində, əsər nəsr volgarenin etalonuna çevrildi, necə ki, Dantenin "İlahi Komediya"sı italyan şer dilinin etalonu kimi qəbul edilmişdi. Artıq XIV əsrdə "Dekameron" fransız və ingilis dillərinə tərcümə olunmuş, sonrakı dövrdə isə əsər digər xalqların da ədəbiyyatına ciddi təsir göstərmişdir. Bokkaççonun süjetlərini istifadə etmiş müəlliflər arasında Şekspir, Şarl Perro, Kits və başqalarının da adı var.

"Dekameron" səhnələrinin vizualizasiyasına ilk dəfə XV–XVI əsrlərə aid franko-flamand miniatüründə rast gəlinir. Lakin bu əsər sonrakı dövrün rəssamları arasında da məşhur olmuş, Luka Sinyorellidən Mark Şaqala kimi müxtəlif rəssamlar "Dekameron" mövzularında əsərlər işləmişlər. İntibah dövrü İtaliyasında "Dekameron" səhnələri yalnız kətan üzərində olan rəsmlərdə istifadə edilmir, həm də təsərrüfatda, sandıqların, cəmlərin, gəlin əşyalarının bəzədilməsində istifadə edilirdilər.^[16]

• "Dekamerona çəkilmiş ən erkən illüstrasiyalar müəllifin özünə aiddir. Əsərin əlyazmasında Bokkaçço özü bəzi personajların üç rəngli portretlərini də çəkmişdir.
• Sandro Botiçelli "Nastacio deli Onestinin tarixçəsi"ni (V, 8) təsvir edən dörd rəsmdən ibarət silsilə işləmişdir.
• "Dekameron"un Herlup Bidstrupun illüstrasiyaları ilə bəzədilmiş nəşri mövcuddur.

• Sandro Botiçellinin “Nastacio deli Onestinin tarixçəsi” rəsmlər silsiləsi
• 
• 
• 
• 

"Dekameron"un aşağıdakı səhnələri rəssamlıqda məşhurdur:

• On rəvayətçinin dairə şəklində təbiət qoynunda oturaraq hekayəyə qulaq asması (əsasən Françesko Podesti, Vinterqalter, Uoterxaus kimi XIX əsr rəssamları tərəfindən işlənmişdir.)
• Sevdiyinin ürəyini yemiş Qismonde haqqında novella (IV, 1). Adətən bu novellanı ürəyi kubokda göstərməklə təsvir edirlər. (intibah rəssamları, həmçinin sonrakı dövrlərdə Françesko Ubertini, Bernardino Mei, Uilyam Hoqart kimi rəssamlar bu mövzunu işləmişdir.)
• Müdrikləşdirən sevgi dən bəhs edən Çimone haqqında novella (V, 1). Əsasən sevgilisinə baxan İfigeniya təsvir edilir (Venesiya rəssamlıq məktəbinin nümayəndələri Veroneze, Palma Vekko, həmçinin Rybens, Abraham Blumart və başqaları.)
• İzabellanın sevgilisinin başı basdırılmış dibçək haqqında novella (IV, 5)n prerafaelitlər arasında məşhur olmuşdur.
• Zadəgana ərə getmiş sadə nəsildən olan qız Qrizelda haqqında novella (X, 10). Bu mövzuya tez-tez XV əsr Florensiya mebellərində, franko-flamand əlyazmalarında rast gəlinir. Rəssamlar Apollonio di Covanni, Benosso Qoççoli, Barko del Buonu, pezelino bu novellaya müraciət etmişlər. Parmedəki Rokkabyanka sarayında bu novellaya həsr edilmiş freskalar silsiləsi var. Ən son bu mövzuya müraciət edən rəssamlardan biri də Anjelika Kaufmanndır.

• 
  Rubens – Simonanın yatmış İfigeniyanı görməsi, 1617, İncəsənət Tarixi Muzeyi.
• 
  Vinterhalter – Dekameron, 1837, Şəxsi kolleksiya.
• 
  Leyton – Krala aşiq olmuş Liza, 1890, Tounili Holl Sənət Qalereyası və Muzeyi.
• 
  Postiqlione – Dekameron motivi, 1906, Şəxsi kolleksiya.

• Dekameron gecələri – "Dekameron"un üç novellası əsasında çəkilmiş Britaniya filmidir.
• Dekameron məşhur rejissor Pyer Paolo Pazolininin "Dekameron"un yeddi novellası əsasında çəkdiyi filmdir.
• 1993-cü ildə Belorusiya rejissoru Oleq Belusov "Dekameron" motivləri əsasında tam metrajlı animasiya filmi çəkmişdir. 2006-cı ildə həmin rejissor ikinci tam metrajlı filmi təqdim etmişdir.
• Bakirələrin ərazisi (film, 2007) – Britaniya variantı.
• Bir neçə sevgi hekayəsi – VII günün iki novellası əsasında çəkilmiş Ukrayna filmidir.
• Moskva Dekameronu – 2011-ci ildə istehsal olunmuş Rusiya telefilmidir.

• Covanni Bokkaçço – Dekameron/tərcümə: Beydulla Musayev, Bakı, Azərbaycan Dövlət Nəşriyyatı, 1966, 717 səh. (az.)
• Covanni Bokkaçço – Dekameron/tərcümə: Beydulla Musayev, Bakı, Qanun, 2014, 668 səh. , ISBN 978-9952-26-776-1 (az.)
• Covanni Bokkaçço – Dekameron/ tərcümə: N. Lübimova, Moskva, "ФИРМА АРТ", 1992, 464 səh., ISBN 2-86716-044-0 (rus.)
• Covanni Bokkaçço – Dekameron/ tərcümə: A. N. Veselovkiy, Moskva, Рипол классик, 2001, səh. 744, ISBN 5-7905-0979-7 (rus.)
• Covanni Bokkaçço – Dekameron/ tərcümə: Piter Bondanella və Mark Musa, W. W. Norton & Company, 1997. (ing.)
• Covanni Bokkaçço – Dekameron/ tərcümə: Ueyn A. Rebjorn, W. W. Norton & Company, 2013. (ing.)

• İtaliya ədəbiyyatı
• İlahi komediya

• Краткий пересказ произведения  (rus.)
• Краткий пересказ произведения. Dekamer.ru  (rus.)
• Brown University’s Decameron Web  (ing.)
• "Covanni Bokkaçço DEKAMERON" ( (az.)). qanun.az. 2016-12-13 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2016-11-15.