Distillə olunmuş su

Madriddə kral sarayının aptekində Aqua distillata (distillə edilmiş su).

Distillə edilmiş su — mineral duzlardan, üzvi maddələrdən və orada həll olunan digər çirklərdən distillə yolu ilə təmizlənmiş su. Beləliklə, distillə edilmiş su təmizlənmiş su növüdür.

Tarixi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

İçməli su dəniz suyundan ən azı təxminən eramızdan 200 il əvvəl distillə edilmişdir, bu proses Afrodisiyalı Aleksandr tərəfindən aydın şəkildə təsvir edilmişdir.[1] Aristotelin Meteorologica əsərində bir keçid kimi suyun distillə edilməsinə aid hissələr vardır.[2] "Dostluq" gəmisi kapitanı İsrael Uilyams (1797) suyu distillə etmək üçün bir üsul yaratdığı haqqında jurnalında məlumat yayımlatdırmışdır.[3]

Fiziki xassələri

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Distillə edilmiş suyun elektrik keçiriciliyi aşağıdır (GOST R 58144 0,43 mS/m-dən çox tələb etmir[4]).

Atmosfer qazları: oksigen, azot, arqon, karbon qazı və az miqdarda başqaları distillə edilmiş suda həll olunur. Həll edilmiş karbon qazına görə distillə edilmiş su bir az turşu mühitə malikdir və pH 5,0-7,0 təşkil edir. Tamamilə neytral su əldə etmək üçün karbon qazı tamamilə çıxarılana qədər qaynadılır (30 dəqiqə) və hava keçirməyən qabda saxlanılır.

Çox təmiz olduğundan, xarici mexaniki çirklərin olmadığı halda, qaynama nöqtəsindən yuxarı qızdırıla bilər və ya faza keçidi olmadan donma nöqtəsindən aşağı soyudula bilər. Faza keçidi mexaniki çirklərin daxil olması və ya sarsıntı ilə intensiv şəkildə baş verə bilir.

İstifadəsi

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Laboratoriyada distillə qurğusu

Distillə edilmiş su əsasəm kimyəvi laboratoriyalarda istifadə olunur. Burada məhlulların hazırlanması, analizlərin aparılması və yuyulduqdan sonra kimyəvi şüşə qabların yuyulması üçün istifadə olunur.

Distillə edilmiş su içilir. Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı 2011-ci ildə qeyd etdi ki, suyun sərtliyi üçün aşağı (və yuxarı) hədləri müəyyən etmək üçün kifayət qədər məlumat yoxdur.[5] Bununla belə, içməli su bəzi populyasiyalar üçün (hansı ki,bu mineralların digər mənbələri məhdudlaşdırır) mühüm kalsium və maqnezium mənbəyi ola bilər. Su mənbələrində demineralizasiya olunmuş sudan istifadə edərkən ərazidə müşahidə edilən təbii sulara kalsium və maqnezium duzlarının əlavə edilməsi tövsiyə olunur.[5]

Onlardan elektrolitlərin sıxlığını tənzimləmək, batareyaların təhlükəsiz istismarı, maye soyutma sistemlərinin yuyulması, müxtəlif mayelərin konsentratlarının seyreltilməsi və digər məişət ehtiyacları üçün istifadə olunur. Məsələn, buxarlı ütülərə əlavə etmək, antifriz ön şüşə yuyan mayenin donma nöqtəsini düzəltmək və rəngli fotoşəkilləri çap etmək üçün istifadə edilir.

Distillə edilmiş su tələblərinə cavab verən su, distillədən əlavə, ion mübadiləsi, əks osmos, bu üsulların kombinasiyası və ya digər üsullarla əldə edilə bilər.

Distillə edilmiş suyu içmək

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Qaynar su distilləçisi. Üstdə qaynar çən və altdakı tutma çəni.

Qablaşdırılmış distillə edilmiş su adətən supermarketlərdə və ya apteklərdə tapıla bilər və evdə su distillələri də mövcuddur. Distillə kimi suyun təmizlənməsi, su ehtiyatlarının olduğu bölgələrdə xüsusilə vacibdir. Kran suyu qaynadılmadan və ya kimyəvi təmizlənmədən daxilə qəbul üçün uyğun deyil.

Alüminiumun iz səviyyələri kimi bəzi digər komponentlər də təmizlənmə prosesinin nəticəsi ola bilər (suyun təmizlənməsinə baxın).[6] Flüor və digər ionlar adi su filtri prosedurları vasitəsilə çıxarılmır. Bununla belə, distillə əksər çirkləri aradan qaldırır.[7] Distillə edilmiş su, həmçinin kifayət qədər şirin su olmayan quraq dənizkənarı ərazilərdə dəniz suyunun duzsuzlaşdırılması yolu ilə içməli su üçün istifadə olunur.[8]

Sağlamlığa təsirləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Distillə sudan bütün mineralları çıxarır. Bu, içməli sudan daha şəfalı olduğu sübut olunmayan deminerallaşdırılmış su ilə nəticələnir. Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatı 1982-ci ildə demineralizasiya olunmuş suyun sağlamlığa təsirlərini araşdırdı və insanlar üzərində apardığı təcrübələr nəticəsində məlum oldu ki, demineralizasiya olunmuş su diurezi və elektrolitlərin xaric edilməsini artıraraq, serumda kalium konsentrasiyasını azaldır. Suda olan maqnezium, kalsium və digər qida maddələri qida çatışmazlığından qorumağa kömək edə bilər. Maqnezium üçün tövsiyələr minimum 10 mq/L, optimal 20-30 mq/L səviyyəsində qoyulmuşdur; kalsium üçün minimum 20 mq/l və optimal 40-80 mq/l və ümumi suyun sərtliyi (maqnezium və kalsium əlavə etməklə) 2-4 mmol/L-dur. Suyun sərtliyi 5 mmol/L-dən yuxarı olduqda, öd daşı, böyrək daşı, sidik daşı, artroz və artropatiyaların daha çox rast gəlinməsi müşahidə edilmişdir. Flüorid üçün diş sağlamlığı üçün tövsiyə olunan konsentrasiya 0,5-1,0 mq/L, diş florozunun qarşısını almaq üçün maksimum təlimat dəyəri 1,5 mq/l təşkil edir.[9]

Ev təsərrüfatlarında su filtrasiyası və distillə cihazları daha çox yayılmışdır.[10][11][12]

İçməli suyun əvəzi kimi distillə edilmiş suyun içilməsi həm müdafiə, həm də sağlamlıq səbəbi ilə qəbul edilmir. Distillə edilmiş suda sinir sisteminin homeostazı kimi bioloji funksiyalarda əsas rol oynayan kalsium kimi minerallar və ionlar yoxdur və bunlar adətən içməli suda olur. Distillə edilmiş suda təbii mineralların olmaması bəzi narazılıqlara səbəb olur. “Journal of General Internal Medicine” jurnalı ABŞ-da mövcud olan müxtəlif suların mineral tərkibinə dair araşdırma dərc etdirib. Tədqiqatlar göstərir ki, "Şimali Amerikalılar üçün mövcud olan içməli su mənbələri yüksək səviyyədə kalsium, maqnezium və natrium ilə zəngindir. Distillə edilmiş su minerallardan məhrum olduğundan, sağlamlığı qorumaq üçün pəhriz vasitəsilə mineral qəbulu lazımdır.[13]

"Sərt" suyun (minerallarla zəngin su) istehlakı ürək-damar sisteminə təsirləri faydalıdır. American Journal of Epidemiology-də qeyd edildiyi kimi, sərt içməli su istehlakı aterosklerotik ürək xəstəliyinə mənfi təsir göstərir.[14]

Bi-distillə edilmiş su

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Bi-distillə edilmiş su iki dəfə təmizlənmiş sudur. Distillə edilmiş suyun kvars aparatında - bidistilatorda distillə edilməsi ilə əldə edilir. Onun xassələri kimyəvi cəhətdən təmiz suya yaxındır. Saxlama və istifadə zamanı yüksək dərəcədə təmizləndiyinə görə, bidistillə edilmiş suyun çirklənməsi ehtimalının qarşısını almaq üçün xüsusi tədbirlər görülməlidir. Yüksək təmizlikdə olan maddələrlə işləyərkən istifadə olunur.

Əlavə təmizlənmə

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Əlavə təmizlənmə üçün (uçucu üzvi çirklərdən) bidistillat qamma şüalanması ilə şüalanır. Şüalanmadan sonra radioliz məhsullarını (ilk növbədə karbon qazını) çıxarmaq üçün su təmizlənmiş arqonla təmizlənir.

Həmçinin bax

[redaktə | mənbəni redaktə et]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ Taylor, F. Sherwood. "The Evolution of the Still". Annals of Science. 5 (3). 1945: 186. doi:10.1080/00033794500201451. ISSN 0003-3790.
  2. ↑ Aristotle. "Meteorology – Book II" (PDF). The University of Adelaide. 2010-04-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010-06-14.
  3. ↑ Trow, Charles Edward. Chapter XVI // The old shipmasters of Salem. New York and London: G.P. Putnam's Sons. 1905. 178ff. OCLC 4669778. Short of Fresh Water Causes Alarm — Captain Williams's Invention to Make Salt Water Fresh — His 'Still' Described by him
  4. ↑ "Химико-физические показатели дистиллированной воды по ГОСТ 6709-72". Archived from the original on 2014-12-16. İstifadə tarixi: 2022-06-28.
  5. ↑ 1 2 Hardness in Drinking-water Arxivləşdirilib 2017-08-28 at the Wayback Machine. World Health Organization 2011. (ing.)
  6. ↑ "Drinking Water Contaminants". water.epa.gov. 2011. February 2, 2015 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: October 25, 2011.
  7. ↑ Anjaneyulu, L.; Kumar, E. Arun; Sankannavar, Ravi; Rao, K. Kesava. "Defluoridation of Drinking Water and Rainwater Harvesting Using a Solar Still". Industrial & Engineering Chemistry Research. 51 (23). 13 June 2012: 8040–8048. doi:10.1021/ie201692q.
  8. ↑ Kozisek, F. "Health risks from drinking demineralised water (application/pdf Object)" (PDF). who.int. 2005. İstifadə tarixi: October 25, 2011. (Chapter 12 of the World Health Organization report Nutrients in drinking-water)
  9. ↑ Kozisek F. Health risks from drinking demineralised water (PDF) // Nutrients in Drinking Water. World Health Organization. 1980. 148–159. ISBN 92-4-159398-9. 2016-02-18 tarixində arxivləşdirilib (PDF).
  10. ↑ "Walton International – Home". Watersystems.walton.com. 2010-11-05. 2014-09-04 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-12-11.
  11. ↑ "Our Technology – Purification Technology". Drinkmorewater.com. 2012-01-06 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-12-11.
  12. ↑ "10 Stage Water Purification Process". archive.org. 7 February 2001. Archived from the original on 7 February 2001.
  13. ↑ Azoulay A., Garzon P., Eisenberg M. J. "Comparison of the mineral content of tap water and bottled waters". J. Gen. Intern. Med. 16 (3). 2001: 168–175. doi:10.1111/j.1525-1497.2001.04189.x. PMC 1495189. PMID 11318912.
  14. ↑ Voors, A. W. "Mineral in the municipal water and atherosclerotic heart death". American Journal of Epidemiology. 93 (4). April 1, 1971. 259–266. PMID 5550342. October 12, 2007 tarixində orijinalından arxivləşdirilib.