Donjon

Donjon (fr. donjon «ilahi <qalası>» o.ə. lat. dominionus^[1]) — Avropa feodal qalalarında əsas qüllə.

Donjon
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Qala divarlarındakı qüllələrdən fərqli olaraq, donjon qala divarlarının içərisində (adətən ən əlçatmaz və qorunan yerdə) yerləşir və ümumiyyətlə onlarla bağlı deyildir - qalanın içərisindəki bir qala kimidir. Donjonlar ağacdan və ya daşdan tikilmiş, üç mərtəbəli idi, lakin əksər hallarda yaşayış üçün nəzərdə tutulmayan çox dar otaqlar var idi. Bir məsafədə yaşayış binası tikildi və əsas qüllə simvolik və hərbi missiyaya sahib oldu ^[2]. Bundan əlavə, donjon tez-tez qalanın müxtəlif vacib yerlərini - silah, əsas quyu və ərzaq mağazalarını yerləşdirirdi.

Bundan əlavə, adətən qalalar qüllələr və içərisində bir donjon ilə divarlarla əhatə olunmuş müəyyən bir ərazini təmsil etsələr də, əksəriyyəti mahiyyətcə yalnız "mərkəzi" qüllələrdən (qala divarları olmayan) ibarətdir - buna misal XIV-cü əsr Estoniyada yerləşən Vao qalasıdır.

Donjonların formaları çox müxtəlifdir: dördbucaqlı qüllələr İngiltərədə məşhur idi, lakin dəyirmi, səkkizguşəli, müntəzəm və düzensiz çoxbucaqlı donjonlar, həmçinin bu formaların bir neçəsinin birləşmələri də tapılmışdır. Zindanların şəklinin dəyişdirilməsi memarlıq və mühasirə texnologiyasının inkişafı ilə əlaqədardır. Qala baxımından yuvarlaq və ya çoxbucaqlı, qabıqların təsirinə daha yaxşı müqavimət göstərir. Bəzən bir donjon qurarkən inşaatçılar, məsələn, nizamsız qayaya qüllə qoyduqları ərazini izlədilər.

Orta əsr Yaponiyasında tensyu oxşar funksiyanı yerinə yetirirdi.

Berqfrid (alm. Bergfried‎) donjondan fərqlənməlidir – qalanın qeyri-yaşayış dominant qalası, bir qayda olaraq, orta əsrlər Almaniyası və Çexiyada yayılmış bir silindrik formalı olmuşdur.

• Vayt Tauer (ing. White Tower «Ağ qüllə») London Tauerində yerləşir (The Tower of London), I Vilhelm tərəfindən tikilmişdir;
• Roçesterdə yerləşən Roçester qalasının qülləsi , Kent qraflığı, hələ də şəhərin panoramasında üstünlük təşkil edir;

• 
  Lilbonda donjon (Yuxarı Normandiya)
• 
  Qalanın donjonu Marksburq (Braubax, Reynland-Pfalts)
• 
  Burq qalasının donjonu (Zolinqen, Şimali Reyn-Vestfaliya)
• 
  Burq Linn qalasının berqfridi (Krefeld, Şimali Reyn-Vestfaliya)
• 
  Kempen qalasının donjonu, (Şimali Reyn-Vestfaliya)
• 
  Loş qalasının donjonu (mərkəzi Fransa)
• 
  Bojansi donjonu (mərkəzi Fransa)
• 
  Şvanenburq qalası donjonu (Kleve, Şimali Reyn-Vestfaliya)
• 
  Kastelvekkio qalasının donjonu (Verona, İtaliya)
• 
  Karlşteyn qalasının donjonu (Çexiya)

Vikilüğətdə Donjon mövzusuna dair məlumatlar var.

• Qala