Erida (cırtdan planet)
Erida (simvolı: .svg){kind=small}
;[5] q.yun. Ἔρις, lat. Eris, əvvəllər 2003 UB|313) şərti adı istifadə edilirdi — cırtdan planet, 5 yanvar 2005-ci ildə astronomlardan ibarət qrup tərəfindən kəşf edildi. Qrupa Maykl Braun (Kaliforniya texnologiya institutu), Devid Rabinovic, Cedvik Truxilo (Cemini rəsədxanası) daxil idi. Qrup Palomar rəsədxanasındakı 122 sm-lik teleskopdan istifadə etmişdir. 29 iyul 2005-ci ildə kəşf haqqında artıq ictimaiyyətə məlumat verildi. Perihelisi 5.7 milyard km, afelisi 14,6 milyard km-dir. Orta radiusu 1163 km-dir. Səthində temperatur −231S dir. Günəş ətrafında 1 dövrü 557 ildir. son məlumatlara görə,[6][7] Plutondan bir qədər kiçikdir. 24 avqust 2006-cı ilə qədər planet statusuna iddia edirdi. Hesab edilirdi ki, Merkuridən böyükdür.[8] 6 iyun 2010-cu ildə aparılan ölçü onun diametrini 10 km dəqiqliyə qədər ölçməyə imkan verdi. O qədər parlaqdır ki, albedosu 1-dirsə ölçüsü 2300 km-dən kiçik deyil.
 | |
| Kəşf edən | Mayk Braun[2], Çad Truyillo[2], David Rabinoviç[2] |
|---|---|
| Kəşf yeri | Palomar Rəsədxanası[1] |
| Kəşf tarixi | 21 oktyabr 2003[2] |
Şərəfinə adlandırılıb | Erida |
| Periapsidi | 5.686.663.858.919,1 m[1] |
| Apoapsidi | 14.581.005.261.388 m[1] |
Böyük yarımoxu | 10.133.759.761.218 m[1] |
| Orta anomaliyası | 3,6 radian[1] |
| Əyilməsi | 0,77 radian[1] |
Qalxan milinin uzunluğu | 0,63 radian[1] |
Perisentr arqumenti | 2,65 radian[1] |
| Nəyin peykidir | Günəş |
Özünə xas ekssentrisitet | 0,43883[1], 0,434655467193 |
Səthinin sahəsi |
|
| Kütləsi | 16,6 ± 0,2 yottagram[3] |
Orta sıxlığı | 2,52 ± 0,07 q/sm³ |
| 25,9 ± 7,77 saat[1] | |
| Albedo | 0,96 |
| Temperatur | min. 30 K, 42,5 K, maks. 55 K[4] |
| 18,7 | |
1 peyki var- Disnomiya
Status
[redaktə | mənbəni redaktə et]İlk kəşf edənlər və NASA onu Günəş sisteminin onuncu planeti elan etdilər. Ancaq 24 avqust 2006-cı ildə Beynəlxalq Astronomiya İttifaqı planetlərin yeni qaydalarını təsdiq etdi və onlara görə 2003 UB|313 planet statusu almadı. 11 iyun 2008-ci ildə BAİ plutoid anlayışı elan etdi. Bu kateqoriyaya Erida və Pluton aid edildilər.[9] Erida pluton və Tritondan rənginə görə fərqlənir. Pluton və Triton qırmızımtıldır, Erida isə bozumtul.
Tarixi metodlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]Terminalogiya
[redaktə | mənbəni redaktə et]Ənənəvi olaraq Günəşdəki orbitdəki kiçik quyruqlu ulduzlar, planet və ya meteoroidlər olaraq təsnif və meteoroid olaraq adlandırılanların sayı 10 metrdən kiçikdir (Beech və Steel-in 1995 qəzetində olduğu kimi). Yunan "ulduzlu" sözü "asteroid" heç bir rəsmi təsvirə malik olmamışdır; kiçik sayda kiçik planet Beynəlxalq Astronomiya Birliyi tərəfindən seçildi.
Bununla birlikdə, Ruben və Grossman, 10 metrdən daha kiçik planet kəşf etdikdən sonra, planet ilə meteoroidlər arasındakı ayrı-seçkiliyi qorumaq üçün 10 μm və 1 metr arasındakı cisimlərə aid daha əvvəlki meteoroid tərifini revize etdilər. Tapılan ən kiçik planet (mütləq böyüklük H təməl alınaraq) 2008 TS26, H = 33.2 və 2011 CQ1 və H = 32.1-dir və hər ikisi də təxminən 1 metr böyüklüyündədir.
Digər dillərdə "planetoid" (yunanca "planet kimi") üstünlük təşkil edir və bu müddət "planetar" termini üstün edir. Bəzən ingilis dilində asteroidlər üçün alternativ olaraq istifadə olunur, xüsusilə kiçik planetlərin, məsələn, cırtdan planetlərin olduğu kimi daha azdır. "Planetimal" sözü bənzər bir mənaya malikdir, ancaq Günəş sistemi meydana gəldiyində mövcud planetlərin kiçik struktur bloklarına aiddir. "Planet" termini geoloq William Daniel Conybeare tərəfindən kiçik planetlərin təsvir edilməsi üçün istifadə edilmişdir, lakin ümumi istifadədə deyil. Ceres, Pallas və Vesta meteor kəmərinin üç böyük obyekti protoplanet mərhələsinə gəldi. Ceres, iç günəş sistemindəki tək dwarf planet.
Həmçinin bax
[redaktə | mənbəni redaktə et]İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 JPL Small-Body Database.
- ↑ 1 2 3 4 https://web.gps.caltech.edu/~mbrown/planetlila/.
- ↑ http://hubblesite.org/pubinfo/pdf/2007/24/pdf.pdf.
- ↑ http://web.gps.caltech.edu/~mbrown/planetlila/.
- ↑ JPL/NASA. "What is a Dwarf Planet?". Jet Propulsion Laboratory. 2015-04-22. 2021-01-19 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-01-19.
- ↑ "Редкое затмение поссорило Плутон с плутоидом". 2010-12-29 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-05-21.
- ↑ [1] Arxivləşdirilib 2012-02-25 at the Wayback Machine (ing.)
- ↑ "Lenta.ru: Прогресс: Новая надежда". 2012-05-30 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-05-21.
- ↑ "News Release — IAU0804: Plutoid chosen as name for Solar System objects like Pluto". International Astronomical Union. Jun 11, 2008. 2012-05-10 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2009-10-14.
 | |
|---|---|
 | |