Feliks Çisekedi
Feliks Antuan Çisekedi Çilombo (fr. Félix Antoine Tshisekedi Tshilombo; 13 iyun 1963[1][2], Kinşasa) — 25 yanvar 2019-cu ildən etibarən Konqo Demokratik Respublikasının Prezidenti olan konqolu siyasətçi.[3]
| Feliks Antuan Çisekedi Çilombo | |
|---|---|
| fr. Félix Antoine Tshisekedi Tshilombo | |
_(cropped).jpg) | |
Konqo Demokratik Respublikasının Prezidenti | |
| 24 yanvar 2019 – h.h | |
| Əvvəlki | Jozef Kabila |
Demokratiya və Sosial Tərəqqi Uğrunda Birliyin lideri | |
| 31 mart 2018 – h.h | |
| Əvvəlki | Etyen Çisekedi |
Afrika Birliyinin sədri | |
| 6 fevral 2021 – h.h | |
| Əvvəlki | Siril Ramafosa |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | |
| Doğum yeri | Kinşasa, Konqo Respublikası (indiki Konqo Demokratik Respublikası) |
| Fəaliyyəti | siyasətçi |
| Atası | Etyen Çisekedi |
| Anası | Marta Kasalu Jibikila |
| Həyat yoldaşı | Deniz Nyakeru Çisekedi |
| Uşağı | 5 |
| Dini | Əllincilər |
| presidence.cd | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Kabila ilə başlanan Konqo Ortaq Cəbhəsi hələ də parlamenti və əyalət valiliklərini nəzarətdə saxladığından Çisekedinin rəhbərlik etməsi və yeni Baş nazir təyin etməsi səlahiyyətinin ilk altı ayında məhdud idi. Koalisiya ortağı və siyasi nüfuzu olan Vital Kamereni Nazirlər Kabineti sədri olaraq təyin olundu, onu sədr təyin etməmişdən öncə Baş nazir təyin etdi, lakin parlament dəstəyi ala bilmədi. 2019-cu ilin may ayında Silvestr İlunqanı Baş nazir təyin etmək üçün Kabila parlamentlə razılığa gəldi. 27 iyul 2019-cu ildə yeni kabinetin qurulması barədə razılığa gəlinməsi barədə Çisekedi və parlament arasında danışıqlar sona çatdı.[4]
Həyatı
[redaktə | mənbəni redaktə et]Luba etnik qrupundan olan Çisekedi 13 iyun 1963-cü ildə Kinşasada Marta və 1990-cı illərdə Zairin Baş Naziri vəzifəsində çalışan atası Etyan Çisekedinin ailəsində anadan olub. Gənclik illərində paytaxtda yaşadı, lakin atası 1980-ci illərin əvvəllərində Mobutuya qarşı çıxaraq DSTB-i yaratdı, Feliks onu Kasai mərkəzində doğma kəndində ev dustaqlığına aparmaq məcburiyyətində qaldı. Bu, onun işlərini təxirə saldı. 1985-ci ildə Mobutu ona, anasına və qardaşlarına Kasaidən ayrılma icazə verdi. Belçikanın Brüssel şəhərinə köçdü, burada bir sıra işlərdə çalışdı və fəal DSTB üzvü oldu.[5]
Siyasi fəaliyyəti
[redaktə | mənbəni redaktə et]2008-ci ilin sonunda Çisekedi DSTB-in xarici əlaqələr üzrə katibi seçildi. 2011-ci ilin noyabrında Şərqi Kasai əyalətində Mbuci Mayi şəhərini təmsil edərək Milli Məclisə yer qazandı. Seçkilərdə saxtakarlığın olduğunu iddia edərək mandatını ləğv edildi.[6]
2013-cü ilin may ayında Müstəqil Milli Seçki Komissiyasında məruzəçi vəzifəsindən imtina edərək MSK-ın 17-ci maddəsində qeyd olunan bəndə görə, komitə üzvlərinin siyasi fəaliyyəti göstərə bilməmələri səbəbindən komitədən ayrıldı.[6]
2016-cı ilin oktyabrında Çisekedi DSTB baş katibinin müavini oldu. 31 mart 2018-ci ildə 1 fevral 2017-ci ildə atasının ölümündən sonra DSTB-ə rəhbər seçildi. Eyni gün DSTB onu 2018-ci ilin dekabr ayında keçirilən ümumi seçkilərdə prezidentliyə namizəd göstərdi.[7]
10 yanvar 2019-cu ildə Çisekedinin 2018-ci il dekabr seçkilərində KDR prezidentliyini qazandığı elan edildi. O, digər müxalifət lideri Martin Fayulu və 18 il prezident vəzifəsini icra edən Kabila tərəfindən dəstəklənən Emmanüel Ramazani Şadarini məğlub etdi. İkinci olan Fayulu saxtakarlıq olduğunu iddia edildi və seçki nəticələri boykot etdi. 19 yanvar tarixində Konstitusiya Məhkəməsi Çisekedinin yeni prezident seçilməsini təmin edərək etirazı rədd etdi. Ertəsi gün vəzifəsinə başlayaraq 24 yanvar 2019-cu ildə prezident vəzifəsinə and içdi. Bu, KDR-in 1960-cı ildə müstəqillik qazandıqdan hazırkı prezidentin hakimiyyəti dinc yolla müxalifətə təhvil verməsi halı idi.
20 yanvarda Cənubi Afrika Afrika Birliyi və AB-in Konstitusiya Məhkəməsi tərəfindən açıqlanan nəticəyə dair şübhələrə dair xəbərdarlığına baxmayaraq Çisekedini seçilməsi münasibətilə təbrik etdi. Çisekedi and içdikdən sonra Kabilanın koalisiya üzvünü Baş nazir vəzifəsinə seçəcəyini bildirildi.[8]
13 mart 2019-cu ildə Çisekedi həbsdə olan Kabilanın siyasi müxalifləri də daxil olmaqla təxminən 700 məhbusun əfv edilməsi barədə fərman imzaladı və bu qərar bir həftə öncə verilmiş sürgünlərin geri qaytarılmasına icazə verilməsi vədini də əhatə etdi.[9]
2019-cu ilin əvvəlində Çisekedi ilə Kabilanın Milli Məclis və Senatı idarə edən YDUXP koalisiyası arasında danışıqlar aparılırdı. Aprelin sonlarında Gənc Afrika partiyası Kabilanın Çisekedinin mədən şirkətinin icraçısı Albert Yumaya Baş nazir v vəzifəsinə namizəd olaraq göstərildiyini bildirdi. Yuma 2018-ci ildə qəbul edilmiş və KDR-ı beynəlxalq mədən şirkətləri ilə mübahisələndirən yeni Mədən Məcəlləsini dəstəklədi və Çisekedi onu təyin etməmək üçün xarici təzyiqlə qarşılaşdı. Cənubi Kivu Vətəndaş Cəmiyyəti Çisekediyə Baş qərargah rəisi Vital Kamerenin Baş nazir təyin edilməsini tövsiyə etdi. Çisekedi aylarla parlament tərəfindən təzyiqlə qarşılaşdığı üçün Kabila hökumətinin nazirləri ilə işləməyə davam etdi. Bölgədəki Ebola epidemiyasının yanında Kivu münaqişəsi ilə əlaqəli çətinliklərlə qarşılaşdı. Mart ayının əvvəlində Çisekedi infrastruktur, nəqliyyat, təhsil, mənzil, rabitə, səhiyyə, su və kənd təsərrüfatını inkişaf etdirmək üçün proqram başlatdı.[10]
Əyalət qubernatorluqlarının çoxu Kabilaya bağlı postlar qazandı.[11]
20 may 2019-cu ildə Çisekedi koalisiyası və Kabila arasında razılıq əldə edildi və dövlət qulluqçusu Silvestr İlunqa Baş nazir təyin edildi. İlunqa siyasi fəaliyyətinə 1970-ci illərdə başlamış və 1997-ci ildə devrilməzdən öncə Mobutu Sese Seko rəhbərliyində bir sıra kabinet vəzifələrində çalışmışdı. O Kabilanın müttəfiqidir. 2019-cu ilin iyul ayının sonunda Çisekedi parlament ilə yeni hökumət qurmaq barədə razılığa gəldi. İlunqanın yeni kabineti 65 üzv, 48 nazir və 17 nazir müavinini özündə birləşdirdi və Kabila müttəfiqi YDUXP ilə Çisekedinin DM ittifaqı arasında bölüşdürüldü. Xarici İşlər, Daxili İşlər və Büdcə portfelləri Çisekedinin müttəfiqlərinə, nazirliklərin əksəriyyəti, ən vacib altı nazirlikdən üçü də daxil olmaqla YDUXP-a verildi.[12]
Güc mübarizəsini izləyən Çisekedi sələfinin müttəfiqləri ilə koalisiyanı dağıldığını və bir çox qanunverici orqanın qazandığını gördükdən sonra İlunqanı vəzifəsindən ayırmaq məcburiyyətində qaldı və Çisekedi 15 fevral 2021-ci ildə Gecaminlərin lideri Jan-Mişel Sama Lukondeno təyin etdi.[13]
12 aprel 2021-ci ildə Çisekedi, Kabila və müttəfiqləri ilə Baş nazir Sama Lukonde yeni hökumət qurdu və iki illik koalisiyasını rəsmən sonlandırdı. Milli televiziyada Çisekedinin sözçüsü Kasonqo Mvema Yamba Yamba Antuanetta Nsamba Kalambayini Mina Naziri təyinatını elan etdi. Bununla da prezident hökumətin Kabilaya sadiq qalan son üzvlərini qovmağa müvəffəq oldu.[14]
Həmçinin bax
[redaktə | mənbəni redaktə et]İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ Félix Tshisekedi // MAK (pol.).
- ↑ Felix Tshisekedi // Munzinger Personen (alm.).
- ↑ "Arxivlənmiş surət". 2020-11-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-07-16.
- ↑ "Arxivlənmiş surət". 2019-12-29 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-07-16.
- ↑ "Arxivlənmiş surət". 2019-05-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-07-16.
- ↑ 1 2 "Arxivlənmiş surət". 2019-01-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-07-16.
- ↑ "Arxivlənmiş surət". 2018-07-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-07-16.
- ↑ "Arxivlənmiş surət". 2021-07-18 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-07-16.
- ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-08-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-07-16.
- ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-08-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-07-16.
- ↑ "Arxivlənmiş surət". 2019-05-15 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-07-16.
- ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-08-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-07-16.
- ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-08-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-07-16.
- ↑ "Arxivlənmiş surət". 2022-04-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-07-16.