Feliks əməliyyatı

Feliks əməliyyatı — İkinci Dünya müharibəsi zamanı Almaniyanın İspaniyaya hücumu və Cəbəllüttariqin ələ keçirilməsi təklifinin kod adı. İspan diktatoru Fransisko Frankonun əməkdaşlığı ilə bu əməliyyat, əsasən Frankonun Britaniya kəşfiyyatının təsiri ilə müharibəyə girmək istəməməsi səbəbindən baş vermədi.

Feliks əməliyyatı
Əməliyyatın yeri	İspaniya Pireney yarımadası Cəbəllüttariq
Tarix	1940

İspaniya vətəndaş müharibəsini xatırladan respublikaçı nazir Federika Munçeni 1950-ci ildə tarixçi Börnet Bollotenə yazırdı ki, hökumət neytral mövqe saxlamaq müqabilində Almaniyaya Kanar və ya Balear adalarını təklif etməyi planlaşdırır. Ancaq Fransisko Kabalero hökuməti təklifin yazılı sübutunu təqdim edə bilmədi və almanlar Millətçiləri dəstəkləməyə davam etdilər.

1940-cı ilin iyununda Fransanın süqutundan sonra Herman Görinq Adolf Hitlerə Britaniya adalarını işğal etməkdənsə, İspaniya və Şimali Afrikanı işğal etməyi tövsiyə etdi. 1940-cı ilin iyununda, Fransa ilə atəşkəs imzalanmamışdan əvvəl, general Haynts Quderian da İngiltərənin Cəbəllütariqdəki strateji əhəmiyyətli hərbi dəniz bazasının ələ keçirilməli olduğunu vurğuladı.^[1]

Quderian hətta iki Panzer diviziyası ilə İspaniyadan keçə, Cəbəllütariqi ələ keçirə və Fransız Şimali Afrikasını işğal edə bilmək üçün Hitleri atəşkəs müqaviləsini təxirə salmağa çağırdı. Vermaxt Ali Komandanlığının (VAK) Baş Qərargah rəisi general Alfred Yodl Hitlerə İngiltərəni işğal etmək əvəzinə İspaniya, Cəbəllütariq, Şimali Afrika və Süveyş kanalını işğal edərək Britaniyanı imperiyasının şərqindən ayırmaq üçün rəsmi plan təqdim etdi.

12 iyul 1940-cı ildə VAK lazımi planlaşdırma üçün xüsusi qrup yaratdı. İyulun 22-də Abverin rəhbəri və İspaniya üzrə tanınmış ekspert admiral Vilhelm Kanaris bir neçə digər alman zabiti ilə İspaniyanın Madrid şəhərinə getdi və burada İspaniya diktatoru, general Fransisko Franko və İspaniyanın müharibə naziri general Xuan Viqon ilə danışıqlar apardı. Daha sonra Alxesirasa getdilər, burada Cəbəllütariqə yanaşmaları kəşf etmək üçün bir neçə gün qaldılar və Franko rejiminin müharibəyə girmək istəmədiyi qənaətinə gələrək Almaniyaya qayıtdılar.^[2] Kanarisin qrupu, Cəbəllütariqin ən azı iki piyada alayı, üç mühəndis batalyonu və 12 artilleriya alayı tərəfindən havadan dəstəklənən quru hücumu ilə ələ keçirilə biləcəyini müəyyən etdi. Kanaris, əlçatmaz olduğunu bildiyi 380 mm (15 düym) ağır hücum topu olmadan Cəbəllütariqin alına bilməyəcəyini bildirdi. Kanaris, feldmarşal Vilhelm Keytelə məruzə edərkən bildirdi ki, hətta Almaniya İspaniyanın köməyi ilə Cəbəllütariqi ələ keçirə bilsə belə, ingilislər Mərakeş və Fransa Qərbi Afrikasına gələcəklər.^[2]

Avqust ayında Kanaris İspaniyanın xarici işlər naziri olmaq üzrə olan Frankonun qaynı Ramon Serrano Suner ilə görüşdü. Kanaris Suneri Frankonu müharibədən kənarda qalmağa inandırmaq üçün əlindən gələni etməyə çağırdı. Tezliklə Franko, Hitlerin münasibəti haqqında fikir əldə etmək üçün Suneri Berlinə göndərdi, çünki Kanaris onu Almaniyanın İspaniyaya hücum etməyəcəyinə inandırmışdı. Suner 16 sentyabrda Hitlerlə görüşəndə Hitler İspaniyanın müharibəyə qatılması üçün çox təzyiq göstərmədi. Ola bilsin ki, o, tezliklə Franko ilə görüşməyi planlaşdırırdı.^[2]

Avqustun 24-də Hitler Cəbəllütariqi ələ keçirmək üçün ümumi planı təsdiqlədi. Oktyabrın 23-də o, Fransanın Anday şəhərində Franko ilə görüşdü və İspaniyaya 1941-ci ilin yanvarında Almaniya tərəfdən müharibəyə girməyi təklif etdi. Cəbəllütariq Vermaxt xüsusi bölmələri tərəfindən ələ keçirilərək İspaniyaya veriləcəkdi, lakin Franko bu təklifi rədd etdi və İspaniyanın genişmiqyaslı hərbi və iqtisadi yardıma ehtiyacı olduğunu vurğuladı. Franko öz ərazisində ingilislərlə döyüşən almanların qələbəsinin mümkünlüyünə şübhə etdiyini bildirdikdə Hitler incidi. Franko onu da qeyd etdi ki, Britaniya adaları işğal edilsə belə, Britaniya hökuməti, eləcə də Britaniya ordusunun böyük hissəsi və Krallıq donanması, yəqin ki, Kanadaya çəkiləcək və ABŞ-nin dəstəyi ilə Atlantika müharibəsinə davam edəcək.

Andayda Franko və Hitler tərəfindən mənasız bir anlaşma memorandumu imzalandı, heç bir tərəf istədiyini ala bilmədi. Bir neçə gün sonra Hitlerin Benito Mussoliniyə "O adamla yenidən görüşməkdənsə, öz dörd dişimi çəkməyi üstün tuturam!" dediyi bildirildi.^[3]