Kulon (ölçü vahidi)

Kulon (azərbaycanca işarəsi: Kl; beynəlxalq işarəsi: C ) — elektrik yükünün (elektrik miqdarı) ölçü vahidi, həmçinin Beynəlxalq vahidlər sistemində (BS) elektrik induksiyasının seli (elektrik yerdəyişmə seli ) vahidi[3] və Beynəlxalq sistemdə xüsusi adı və təyinatı olan törəmə vahiddir.[4]

Kulon
Ümumi məlumatlar
Ölçdüyü anlayış elektrik yükü[1][2]
Adını daşıyır Şarl Kulon

BS-in alimin şərəfinə adlandırılan törəmə vahidlərlə bağlı qanunlarına uyğun olaraq kulon vahidinin adı cümlənin əvvəlində olmadıqda adi hərflərlə, onun işarəsi isə həmişə baş hərflə yazılır. İşarənin belə yazılışı kulondan istifadə edərək yaradılan digər törəmə vahidlərin işarələnməsində saxlanılır. Məsələn, elektrik yerdəyişmə vahidinin işarəsi "kvadrat metrdə kulon" Kl/m2 kimi qeyd olunur.

Tərifi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Kulon — 1 saniyə müddətində naqildən keçən 1 A cərəyan şiddətinə bərabər yükün miqdarıdır. Kulon BS-in əsas vahidləri ilə aşağıdakı kimi ifadə olunur:

1 Kl =1 A·s.

Kulon sistemdənkənar amper-saat vahidi ilə aşağıdakı bərabərliklə əlaqələndirilir:

1 Kl = 1/3600 amper-saat.[5]

Elementar elektrik yükü ( dəqiqliklə elektronun yükünə bərabərdir) 1,602 176 6208(98)×10−19 Kl-dur.[6] Elektronun 6.24151 ×1018 yükü 1 Kl-a bərabərdir.

Tarixi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Kulon elektrik yükünün ölçü vahidi olaraq ilk dəfə Elektriklərin 1-ci Beynəlxalq Konqresində qəbul edildi (1881-ci il, Paris ). Fransız fizik və mühəndisi Şarl Klonun şərəfinə kulon adlandırıldı.[7] 1946 — cı ildə Beynəlxalq Ölçü və Çəki Komitəsi (BÖÇK) klonun müasir tərifini qəbul etdi.[8] 1960 — cı ildə çəkilər və ölçülər üzrə XI Baş konfransının qərarı ilə Kulon Beynəlxalq Vahidlər Sisteminə daxil edilmişdir.[9]

Artan və azalan vahidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]

BS-in standart prefikslərinin köməyi ilə düzəldilmişdir.

Artan Azalan
Vahid Adı İşarəsi Vahid Adı İşarəsi
101 Kl dekaklon daKl 10−1 Kl desiklon dKl
102 Kl hektoklon hKl 10−2 Kl santiklon cKl
103 Kl kiloklon kKl 10−3 Kl millklon mKl
106 Kl meqaklon MKl 10−6 Kl mikroklon µKl
109 Kl qiqaklon GKl 10−9 Kl nanoklon nKl
1012 Kl teraklon ТKl 10−12 Kl pikoklon pKl
1015 Kl petaklon PKl 10−15 Kl temtoklon fKl
1018 Kl eksaklon EKl 10−18 Kl attoklon aKl
1021 Kl zettaklon ZKl 10−21 Kl zeptoklon zKl
1024 Kl iottaklon İKl 10−24 Kl ioktoklon yKl

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ 6.5.3 // Quantities and units—Part 1: General (ing.). 1 ISO, 2009. P. 18. 41 p.
  2. ↑ SI A concise summary of the International System of Units, SI (ing.). 2019.
  3. ↑ Деньгуб В. М., Смирнов В. Г.. Единицы величин. Словарь-справочник. М.: Издательство стандартов. 1990. 67. ISBN 5-7050-0118-5.
  4. ↑ Table 3. Coherent derived units in the SI with special names and symbols Arxivləşdirilib 2015-09-23 at the Wayback Machine (ing.) на сайте Международного бюро мер и весов
  5. ↑ Внесистемную единицу ампер-час часто применяют для выражения ёмкости аккумуляторов
  6. ↑ Поэтому нецелесообразно применять иоктокулон
  7. ↑ Кулон, единица количества электричества  // Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона: В 86 томах (82 т. и 4 доп.). СПб.. 1890–1907.
  8. ↑ CIPM, 1946: Resolution 2. Definitions of electric units. Arxivləşdirilib 2008-07-25 at the Wayback Machine (ing.) на сайте Международного бюро мер и весов
  9. ↑ Resolution 12 of the 11th meeting of the CGPM (1960) Arxivləşdirilib 2013-05-14 at the Wayback Machine (ing.) на сайте Международного бюро мер и весов

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]