Mahmud Cəlaləddin Paşa (1853–1903)

Bu məqalənin sonunda mənbə siyahısı var, lakin mətndaxili mənbələr heç və ya kifayət qədər istifadə edilmədiyi üçün bəzi məlumatların mənbəsi bilinmir. Lütfən, mənbələri uyğun şəkildə mətnin daxilində yerləşdirərək məqalənin təkmilləşdirilməsinə kömək edin.

Mahmud Cəlaləddin Paşa (1853^[1], Konstantinopol – 1903^[1], Brüssel və ya Brüssel^[d]) — Kaptan-ı dərya Xəlil Rüfət Paşanın oğlu, ilk türk sosioloqlarından Mehmed Səbahəddinin atası və Osmanlı dövlət adamı.

Mahmud Cəlaləddin Paşa
محمود جلال الدين باشا
Şəxsi məlumatlar
Doğum tarixi	1853
Doğum yeri	İstanbul, Osmanlı imperiyası
Vəfat tarixi	Şablon:Ssubst:DT
Vəfat yeri	Brüssel, Belçika və ya Brüssel[d]
Dəfn yeri	Xəlil Rüfət Paşa türbəsi
Partiya	İttihad və Tərəqqi
Fəaliyyəti	siyasətçi, yazıçı, şair, dövlət xadimi
Atası	Xəlil Rüfət Paşa
Anası	İsmət xanım
Həyat yoldaşları	İffət xanım Səniha Sultan
Uşaqları	Rüfət bəy Fuad bəy Əli Bidar bəy Mehmed Səbahəddin bəy Əhməd Lütfullah bəy
Dini	Sünni, İslam

1853-cü ildə İstanbulda dünyaya gəlmişdir. Atası Osmanlı dövlətinə 4 dəfə kaptan-ı dərya olan Xəlil Rüfət Paşa, anası isə onun ikinci xanımı İsmət xanım idi. Atasını kiçik yaşlarında itirən Mahmud Cəlaləddin Paşa ögey anası (Saliha Sultan) sultan olduğu üçün sarayda xüsusi təhsil aldı. Müxtəlif dövlət işlərində çalışdıqdan sonra Paris səfirliyində 2 il xidmət etdi və fransız dilini mükəmməl şəkildə öyrəndi.

Sultan Muradın qısa müddətlik səltənətindən sonra Sultan Əbdülhəmidin taxta çıxması ilə sultanın ən yaxın adamlarından biri oldu. 30 mart 1877-ci ildə vəzirlik rütbəsi aldı və 18 aprel 1878-ci ildə ədliyyə naziri olaraq Mehmed Sadiq Paşa hökumətində xidmət etdi. Ədliyə nazirliyi illərində islahatlar keçirdi. Sultanın cülusu səbəbilə çıxan əfv qanunun miqyasını genişləndirdi və ömürlük həbs cəzası alan şəxslərin cəzasında endirimlər etdi.

Ancaq Çırağan hadisəsinə adı qarışmış, bu səbəblə bir neçə ay sonra nazirlikdən alınmışdır. Daha sonra bu hadisəylə heç bir əlaqəsinin olmadığı sübut edildi və müxtəlif dövlət vəzifələri təklif edilsə də, bu vəzifələri qəbul etmədi. Mahmud Cəlaləddin Paşa rəsmi bir vəzifədə olmadığı bu illər ərzində yaşadığı köşkü ədəbiyyat ocağına çevirdi. Asəf təxəllüsü ilə şeirlə yazan paşa, övladlarının təhsili ilə yaxından məşğul oldu. Bağdad dəmiryolu layihəsinin ingilislərə verilməsi üçün vasitəçilik etsə də, layihənin almanlara verilməsi ilə sarayla olan münasibətləri tamamilə kəsildi.

1899-cu ildə Sultan Əbdülhəmidə olan müxalifliyi səbəbilə övladları Səbahəddin və Lütfullah bəylə birlikdə Avropaya qaçdı. Əvvəlcə Marseldə, ardından Parisdə məskunlaşdı. Avropadakı Sultan Əbdülhəmid əleyhdarları tərəfindən rəğbətlə qarşılandı. Cenevrədə nəşr olunan Osmanlı qəzetinin vəziyyəti ilə bağlı övladlarıyla birlikdə Cenevrəyə getdi.

Naşiri olduğu Osmanlı qəzetini Londonda dərc etdirmək üçün 29 mayda İngiltərəyə getdi və 1 iyuldan etibarən qəzet Londonda nəşr olunmağa başlandı. Qəzetin 1 aprel 1900 tarixli nəşrində Sultan Əbdülhəmidə xitabən olduqca sərt dillə bayram təbriki yazdı. Saray isə kürəkənini geri qaytarmaq üçün əlindən gələni edirdi.

Paşa və övladları İstanbul hökumətinin təzyiqləri nəticəsində Londondan ayrıldı və Misir xədivi Abbas Hilmi Paşanın dəvətiylə Misirə getdi. Burada yazdığı 2 əsəri dərc etdirdi. Misir xədivi onun və övladlarının İstanbula qayıtması üçün təkid etsə də, bu təkidlərdən bezən Mahmud Cəlaləddin Paşa Parisə qayıtdı. Ancaq Parisin iqlimi səhhətinə pis təsir etdiyi üçün yolunu dəyişərək Korfu adasında qaldı. Ancaq bu vəziyyət Yunanıstan-Osmanlı münasibətlərini gərginləşdirdi. Bu əsnada paşanın səhhəti pisləşdi və Fransaya qayıtdı. Burada 4 fevral 1902 tarixində keçirilən I Jön türk konqresinin fəxri öndəri oldu.

Paşa böyrək xəstəsi idi. Qışı keçirməsi üçün gətirildiyi Brüsseldə 1903-cü ildə vəfat etdi. Sultan Əbdülhəmid cənazənin ölkəyə gətirilməsini istəsə də, övladları ölkədə məşrutiyyət elan edilmədikcə cənazənin ölkəyə gətirilməyəcəyini bildirdi. Paşanın cənazəsi Fransadakı türk məzarlığına dəfn edildi. İkinci məşrutiyyətin elan edilməsinin ardından 1908-ci ildə paşanın məzarı açıldı və cənazə İstanbula gətirilərək Əyyubsultanda atasının türbəsinə dəfn olundu.

İlk evliliyi İffət xanımla baş tutdu və bu nigahdan Rüfət, Fuad, Əli Bidar adlı 3 oğlu dünyaya gəldi. II Əbdülhəmidin səltənəti dövründə 4 dekabr 1876-cı ildə padşahın bacısı Səniha Sultanla evləndirildi. Sultanla evləndiyi üçün ilk nigahı ləğv edildi. Ancaq ilk ailəsi ilə heç vaxt əlaqələrini qoparmadı. İkinci evliliyindən Mehmed Səbahəddin və Əhməd Lütfullah adlı 2 oğlu oldu.

• Ömür Ceylan, Asaf Divanı Hanedanda Bir Asi: Damad Mahmud Celaleddin Paşa Hayatı, Edebi Kişiliği, Akçağ Yayınları, Ankara, 2003
• Belkıs Altuniş Gürsoy, Damat Mahmud Celaleddin Paşa, IX. Eyüp Sultan Sempozyumu (13-15 Mayıs 2005) Tebliğ Kitapçığı, Erişim tarihi:22.05.2013^{[ölü keçid]}
• Mahmûd Celâleddin Paşa (Dâmâd), Bizimsahife.net sitesi, Erişim Tarihi:10.05.2011^{[ölü keçid]}
• Mahmut Celaleddin Paşa (Damat), Gürcistan Dostluk Derneği Sitesi, 28.02.2011, Erişim tarihi:10.05.2011 Arxivləşdirilib 2011-03-01 at the Wayback Machine
• http://www.circassiandiaspora.com/biyografiler/1201-mahmud-celaleddin-pasa.html Arxivləşdirilib 2010-03-05 at the Wayback Machine
• Gülser Oğuz (2007). "İttihad ve Terakkî Cemiyeti'nin Yayın Organı Osmanlı Gazetesi". Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi 3 (6).
• Asaf Divanı Hanedanda Bir Asi: Damad Mahmud Celaleddin Paşa Hayatı, Edebi Kişiliği, Antoloji.com Kitap Tanıtım Sayfası, Erişim tarihi:10.05.2011 Arxivləşdirilib 2008-11-12 at the Wayback Machine

1. ↑ ^{1 2} Asaf // Faceted Application of Subject Terminology.

Osmanlı imperiyası ilə əlaqədar bu məqalə qaralama halındadır. Məqaləni redaktə edərək Vikipediyanı zənginləşdirin.