Mikloş Xorti

Mikloş Horti (mac. Miklós Horthy; 18 iyun 1868^[1][2][…] – 9 fevral 1957^[3][1][…]) — 1920–1944-cü illərdə Macarıstan krallığının hökmdarı (regenti), vitse-admiral.

Mikloş Horti
Miklós Horthy de Nagybánya
Kral naibi
1 mart 1920 – 15 oktyabr 1944
Əvvəlki	Karoli Hussar
Sonrakı	Ferens Salaşi
Şəxsi məlumatlar
Doğum tarixi	18 iyun 1868
Doğum yeri	Kenderes
Vəfat tarixi	9 fevral 1957 (88 yaşında)
Vəfat yeri	Estoril, Portuqaliya
Partiya	bitərəf
Fəaliyyəti	siyasətçi, zabit
Atası	Stefan Horti
Həyat yoldaşı	Maqdolna Pörqli
Uşaqları	4
Dini	Kalvinizm
Hərbi xidmət
Döyüşlər	Birinci Dünya müharibəsi, İkinci Dünya müharibəsi
Rütbəsi	vitse-admiral
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Mikloş Horti Kenderesdə Kalvinist əsilzadə ailəsində anadan olmuşdur. Atası Ştefan Horti Maqnatlar palatasının üzvlərindən idi. Mikloş ailənin 8 uşağından 4-cüsü idi. 14 yaşında Avstriya-Macarıstan Hərbi donanma akademiyasına daxil olmuşdur. Bu dövrdə akademiyanın əsas dili alman dili idi. Buna görə də Mikloşun nitqində alman-macar aksenti hər zaman duyulmuşdur.^[4] Bunda başqa o italyan, xorvat, ingilis və fransız dillərini öyrənmişdir. 1901-ci ildə Maqdolna Pörqli ilə ailə həyatı qurmuş, bu evlilikdən 4 övladı dünyaya gəlmişdir.^[5]

Gənclik illərində Avstriya-Macarıstan diplomatı kimi Osmanlı imperiyası da daxil olmaqla dünyanın bir çox ölkələrinə səyahət etmişdir. 1908–1911-ci illərdə Avstriya-Macarıstan imperatoru Frans İosifin əmr zabiti olaraq böyük hörmətə sahib idi. I Dünya müharibəsi illərində kapitan rütbəsinə yüksəlmiş və Avstriya-Macarıstan donanmasında admiral olmuşdur. 1917-ci ildə italyan donanmasını bir neçə dəfə məğlub etmiş, Otranto döyüşündə yaralanmışdır. 1918-ci ildə Avstriya-Macarıstan donanmasında baş komandan rütbəsi almışdır.^[6]

Macar sosialist və kommunistlər Bila Kunun rəhbərliyi altında 1919-cu ildə Macarıstan inqilabçı hökumətini yaradaraq və Macarıstan Sovet Cumhuriyyəti elan etmişdir. Bila Kun Hortidən xahiş etmişdi ki, ona bağlı olan qüvvələrə komandirlik etsin. Lakin tezliklə mütəffiq qoşunlarının Fransanın köməyi ilə Macarıstanı ələ keçirməsi ilə Kun hökuməti devrildi. Mikloş Horti həbs edildi. 1919-cu ildə azadlığa buraxıldıqdan sonra Milli Ordunun rəhbəri oldu. 1941-ci ilin aprel ayında Macarıstan Hortinin rəhbərliyi ilə Almaniyanın mütəffiqi olaraq II Dünya müharibəsinə qoşulmuşdur. Lakin 1944-cü ilin müharibənin Almaniyanın əleyhinə irəliləməsi nəticəsində, Macarıstanı mütəffiq qoşunlarına təslim edəcəyini bildirmişdir. 1944-cü ilin dekabr ayında Budepeşt Sovet ordusu tərəfindən mühasirəyə alınmış, Mikloş Horti isə həbs edilərək Bavariyaya göndərilmişdir.

Müharibənin sonuna qədər Bavariyada ev həbsində saxlanılan Horti 1 may 1945-ci ildə ABŞ 7 ordunun əsgərləri tərəfindən xilas edilsə də, yenidən həbs edildi. Daha sonra 17 dekabr 1945-ci ildə Nürnberq həbsxanasından azadlığa buraxılmış və Bavariyada yaşayan ailəsinin yanına qayıtmışdır. 1948-ci ildə Nürnberq məhkəməsində şahid qismində çıxış etmişdir. Həmin il Portuqaliyaya köçmüş və ömrünün sonuna qədər burada yaşamışdır. 9 fevral 1957-ci ildə vəfat etmişdir.

Xatirələrini qələmə aldığı "Macarıstana həsr edilmiş həyat" (alm. Ein Leben für Ungarn‎) adlı əsəri 1953-cü ildə alman dilində yayımlanmışdır. Əsər sonradan ingilis dilinə tərcümə edilmişdir.