Mirça Snequr
Mirça İvanoviç Snequr (mold. Mircea Snegur; 17 yanvar 1940[1], Trifaneştı[d], Rumıniya Krallığı[d] – 13 sentyabr 2023[2], Kişinyov) — Sovet, Moldova dövlət və siyasi xadimi, 1990-cı il sentyabrın 3-dən 1997-ci il yanvarın 15-dək Moldova Respublikasının 1-ci Prezidenti. Bundan əvvəl o, 1989–1990-cı illərdə Ali Sovetin Rəyasət Heyətinin sədri, 1990-cı il aprelin 27-dən sentyabrın 3-dək Ali Sovetin sədri vəzifələrində çalışıb.
| Mirça Snequr | |
|---|---|
| mold. Mircea Snegur | |
.jpg) | |
| 3 sentyabr 1990 – 15 yanvar 1997 | |
| Əvvəlki | vəzifə təsis edilib |
| Sonrakı | Petru Luçinski |
.svg){kind=small} .svg){kind=small} | |
| 27 aprel – 3 sentyabr 1990 | |
| Əvvəlki | İon Çobanu |
| Sonrakı | Aleksandr Moşanu |
| |
| 29 iyul 1989 – 17 aprel 1990 | |
| Əvvəlki | Aleksandr Mokanu |
| Sonrakı | vəzifə ləğv edildi; Moldova SSR Ali Sovetinin sədri kimi |
| |
| 24 – 25 may 1990 | |
| Əvvəlki | Pyotr Paskar |
| Sonrakı | Mirça Druk |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Doğum tarixi | 17 yanvar 1940[1] |
| Doğum yeri | |
| Vəfat tarixi | 13 sentyabr 2023[2] (83 yaşında) |
| Vəfat yeri | |
| Vəfat səbəbi | xərçəng xəstəliyi[2] |
| Partiya |
|
| İxtisası | aqronom |
| Fəaliyyəti | siyasətçi |
| Həyat yoldaşı | Jorjetta Snequr |
| Uşağı | Nataliya German |
| Dini | xristianlığın provaslav məzhəbi |
| Elmi fəaliyyəti | |
| Elm sahəsi | siyasətçi |
|
|
|
| Təltifləri |
    |
 |
|
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
[redaktə | mənbəni redaktə et]Mirça Snequr 1956-cı ildə Florşetski rayonunun Frumuşika kəndində orta məktəbi bitirmişdir. 1961-ci ildə Kişinyov Kənd Təsərrüfatı İnstitutunu aqronom ixtisası üzrə bitirmişdir.
1961–1968-ci illərdə Floresti rayonunun Lunqa kəndində aqronom, kolxoz sədri işləyib, sonra MSSR Kənd Təsərrüfatı Nazirliyində də çalışıb.
1981-ci ildə Sov. İKP Edinet rayon komitəsinin birinci katibi olub.
İşğal olunmuş Bessarabiya ərazisində Sovet Rusiyasına birləşmək üçün rumınlara qarşı mübarizə dayanmadı.
— M.İ.Snequr, Edinet Rayon Partiya Komitəsinin birinci katibi, “Leninets” qəzeti, 2 oktyabr 1984-cü il[3].
1985-ci ildən MSSR Kommunist Partiyası Mərkəzi Komitəsinin katibi olub. 1990-cı ilin aprelindən sentyabr ayına qədər Moldova SSR Ali Sovetinin sədri vəzifəsində çalışıb. Həmin ilin iyununda o, Sov. İKP-dən ayrılıb.[4]
1990-cı ilin sonunda, rəqabətsiz seçkilərdən sonra Moldova Sovet Sosialist Respublikasının prezidenti olub. O, Moldova SSR Ali Sovetinin 3 sentyabr 1990-cı il tarixli 251-XII saylı qərarı ilə bu vəzifəyə təyin edilmişdir. 23 may 1991-ci il tarixli 589-XII saylı Moldova SSR qanununa əsasən Moldova SSR Moldova Respublikası adlandırıldı. Moldova Respublikasının Konstitusiyasına əsaslanaraq, Parlament 19 sentyabr 1991-ci il tarixli 722-XII nömrəli qərarı ilə prezident seçkilərini 1991-ci il dekabrın 8-nə təyin etdi. Mirça Snequr Moldova prezidenti seçilib. Rumıniya ilə birləşmək üçün Moldova Xalq Cəbhəsini dəstəkləmədiyi üçün Xalq Cəbhəsi bir vaxtlar onu boykot edib. Bununla belə, artıq 1992-ci ildə o, Dnestryanı münaqişəsinin ilə nəticəsində yaranan Dnestryanı muxtariyyətinin ləğvinin sərt tərəfdarı kimi çıxış edərək Xalq Cəbhəsinin dəstəyini bərpa etdi.
1991-ci il avqustun 18–21-də baş vermiş Avqust qiyamı zamanı o, Dövlət Fövqəladə Hallar Komitəsinin tələblərini yerinə yetirməmiş, Rusiya Prezidenti Boris Yeltsini dəstəkləmişdir.[5]
Mirça Snequrun prezidentliyi dövründə Moldovanın müstəqilliyi qısa müddətdə 130-dan çox ölkə tərəfindən tanınıb. Moldova BMT-nin və 40-dan çox digər beynəlxalq strukturların üzvü olub. Lakin həmin dövrdə ölkədə istehsalda azalma başladı, ölkədən mühacirət artdı. Bir çox elmi və layihə müəssisələri bağlandı. Qərb sərmayələrinə və Moldova məhsullarının Qərb bazarlarına çıxmasına ümidlər özünü doğrultmadı. Xaricdən mal idxalına icazə verilməsi ilə yerli sənayeyə güclü zərbə vuruldu. İstehsalın dağılması nəticəsində işsizlik artdı. 1995-ci ildə rəsmi və gizli işsizlik 200 min nəfəri keçdi. Təhsil sistemi də bu zərbədən yan keçmədi. 1991–1995-ci illərdə kifayət qədər maliyyələşmədiyinə görə məktəbəqədər təhsil müəssisələrinin 28,2 faizi bağlandı. 1990–1994-cü illərdə tam orta məktəbi bitirənlərin sayı 32300 nəfərdən 19000 nəfərə qədər azaldı.
1996-cı il prezident seçkiləri zamanı Mirça Snequr birinci turda səslərin nisbi çoxluğunu (38,7%) qazandı. 27,7% səs toplayan Pyotr Luçinski. ikinci turda solçu və mərkəzçi qüvvələrin dəstəyi nəticəsində Snequrdan(45,98%) daha çox (54,02%) səs toplayıb.
Seçkiləri uduzduqdan sonra Mirça Snequr "Moldova Demokratik Konvensiyası" seçki blokunun tərkibində 4 faizlik seçki baryerini aşaraq Moldovanın Dirçəliş və Razılıq Partiyasının sədri seçilib. Blok parlamentdə 26 yer qazanıb, sonra isə 1998–2000-ci illərdə mövcud olmuş "Demokratiya və İslahatlar Uğrunda Alyans" hakim koalisiyasında iştirak edib. Hakim koalisiyanın dağılması 2001-ci ildə Snequrun partiyasının da iştirak etdiyi növbədənkənar parlament seçkilərinə səbəb oldu. Lakin Dirçəliş və Razılıq Partiyası 5,79% səs toplayaraq, 6% seçki baryerini aşa bilməyib, 2003-cü ildə fəaliyyətini dayandıraraq, Moldova Alyansının bir hissəsinə çevrilib.
Ailəsi
[redaktə | mənbəni redaktə et]1960-cı ildə Jorjetta Snequr (1937–2019) ilə evlənən Mirça snequrun bu evlilikdən, övladları — oğlu Vitali və qızı Natalya Mirçevna German dünyaya gəlib. Qızı Nataliya Moldovanın Xarici İşlər və Avropaya inteqrasiya naziri olmuş və 2016-cı il yanvarın 20-dək Moldova Respublikasının Baş Nazirinin birinci vitse-prezident vəzifəsində çalışıb.
Mükafatlar və titulları
[redaktə | mənbəni redaktə et]- "Şərəf nişanı" ordeni (SSRİ, 1966).
- "Əmək igidliyinə görə" medalı (1976).
- Avropa Rəssamlıq Akademiyasının "AD Fəxri" diplomu (1995).
- Avropa Fəxri Fərman Ordeninin fəxri diplomu və qızıl medalı (1995).
- Respublika ordeni (Moldova, 17 yanvar 2000-ci il) — Moldova Respublikasının müstəqil dövlət kimi formalaşmasında, milli dəyərlərin təsbitində və demokratik islahatların həyata keçirilməsində ki, böyük xidmətlərinə görə və 60 illik yubileyi[6].
- Litvaya xidmətlərinə görə komandir xaçı (Litva, 18 yanvar 2007)[7].
- I dərəcəli "Müqəddəs Mübarək Voyevoda Stefan Çel Mare" ordeni (Moldova Pravoslav Kilsəsi, 9 fevral 2010-cu il)[8] .
- Om Emerit (Moldova, 23 yanvar 2015-ci il) — Moldova Respublikasının müstəqil dövlət kimi formalaşmasında şəxsi töhfəsinə və milli dirçəlişdə və demokratik dəyərlərin təbliğində xüsusi xidmətlərinə görə dərin minnətdarlıq əlaməti olaraq[9].
- Kişinyov Aqrar Universitetinin fəxri doktoru (1996), Ankara Universitetinin fəxri doktoru (1996) və Moldova Beynəlxalq Azad Universitetinin fəxri doktoru (2001) fəxri adları.
İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ 1 2 Mircea Snegur // Munzinger Personen (alm.).
- ↑ 1 2 3 Умер от неизлечимой болезни первый президент Молдавии Мирча Снегур. The Voice Mag.
- ↑ "ИА REGNUM, «Президента — вынести из офиса и выбросить в мусорный бак»: Молдавия перед выборами". 2014-12-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2014-11-28.
- ↑ "МОЛДОВА: НОВЫЙ ПРЕЗИДЕНТ ПРОТИВ НОВОЙ РЕСПУБЛИКИ" (rus). Журнал «Власть». 03.09.1990.
- ↑ "Экс-президент Мирча Снегур: «ГКЧП желал мне доброго утра»". 2018-01-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2017-05-07.
- ↑ "Указ Президента Молдавии о награждении Мирчи Снегура орденом Республики". 2016-08-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-01-10.
- ↑ Декрет президента Литвы от 18 января 2007 года № 1K-868 Информация на официальном сайте президента Литвы Arxivləşdirilib 2009-09-16 at the Wayback Machine (lit.)
- ↑ "Митрополит Владимир наградил первых двух президентов Молдовы". 2018-01-10 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2018-01-09.
- ↑ "Указ Президента Республики Молдова от 23 января 2015 года № 1441 «О присвоении господину Мирче Снегуру почётного звания «Om Emerit»". 2023-07-29 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-04-06.
Xarici keçidlər
[redaktə | mənbəni redaktə et] | ||
|---|---|---|
Mirçea Snegur (1990-1997) • Petru Luçinşi (1997-2001) • Vladimir Voronin (2001-2009) • Nikolae Timofti (2012-2016) • İqor Dodon (2016-2020) • Maya Sandu (2020-hazırda) |  | |
