Mir Əli Təbrizi

Bu adın digər istifadə formaları üçün bax: Təbrizi.

Xacə Mir Əli ibn İlyas Təbrizi (az.-əski. میر علی تبریزی‎‎;təq. 1340[1] – təq. 1420[1], Təbriz) — mənşəcə azərbaycanlı olan ən görkəmli xəttatlarından biri, Nəstəliq xəttinin yaradıcısı.[2]

Mir Əli Təbrizi
میر علی تبریزی
Doğum adı Xacə Mir Əli
Doğum tarixi
Doğum yeri Təbriz, Azərbaycan, Teymurilər dövləti
Vəfat tarixi təq. 1420[1]
Vəfat yeri Təbriz, Azərbaycan, Teymurilər dövləti
Vəfat səbəbi 1420
Fəaliyyəti xəttat, şair
Janrlar Ərəb əlifbası, Ərəb qrafikalı Azərbaycan əlifbası, Fars əlifbası
Stil Xəttatlıq
Tanınmış işi Nəstəliq
Tələbəsi Mir Abdulla Təbrizi
Təsirlənib Nəsx xətti, Təliq xətti
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Həyatı

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Alimlər, bioqraflar və xəttatlıq tarixinə dair risalə müəllifləri Mir Əli Təbrizini "nəstəliq" xəttinin yaradıcısı hesab edirlər. Bu xətt növü çox tezliklə klassik altılığı sıxışdırmış və bütün Şərqdə geniş yayılmışdı. Orta əsr müəlliflərindən biri yazırdı: "Əgər iri və xırda nəsxi-təliq xətti varsa da, bunun yaradıcısı Xacə Mir Əlidir. O, öz kəskin ağlı ilə bu xətti nəsx və təliq xətlərinin qovuşmasından yaratmışdır. Onun qələminin qamışı ona görə bu qədər şirindir ki, təmiz Təbriz torpağından qalxıb-cücərmişdir."

Yaradıcılığı

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Rəvayətə görə, yeni bir xətt icad etmək arzusu ilə alışıb yanan xacə Mir Əli Təbrizi bir gecə yuxu görür. Yuxusuna girən birinci şiə imamı Mürtəza Əli ona deyir: "Ey Allahın qulu! Ördək suya girəndə ona diqqət yetir, onun hərəkətlərinə fikir ver və buna bənzər bir xətt yarat… Gör bir ördəyin gözləri necə yumrudur, dimdiyi necə dikdir, boynu necə də əyridir. Bunlara bax və bir xətt icad et!"

Əmir Teymurun zamanında Mir Əli artıq nəstəliq xəttinin banisi kimi şöhrət tapmış və Azərbaycanın da daxil olduğu nəhəng bir imperiyanın bütün hüdudlarında hörmətli xəttatlardan sayılırdı. Onun qələmindən çıxmış əlyazmaları indi Londonda, Tehranda, Sankt-Peterburqda muzeyləri bəzəyir.

Mir Əlinin yeni xətti mənimsəyən ilk şagirdi onun oğlu Mir Abdullah olur. Mir Abdullah da bir usta xəttat kimi çox ölkələrdə ad çıxarmış və "Şəkəri-qələm" ləqəbini almışdı. XV əsrin görkəmli Azərbaycan xəttatı Cəfər Təbrizi isə Mir Abdullahın şagirdlərindən idi. Cəfər Nəstəliq xəttinin inkişafı üçün o qədər böyük işlər görmüşdü ki, onu bu xəttin ikinci ustadı (müxtəre üs-sani) adlandırırdılar. O, bir müddət digər Azərbaycan rəssamları ilə birlikdə Heartda, Teymuri şahı Şahruxun oğlu Baysunqur Mirzənin yanında saray xəttatlarına başçılıq etdiyindən ona "baysunquri" titulu da verilmişdi.

Mir Əlinin Mir Abdullah, Cəfər Təbrizi və başqa şagirdləri öz böyük müəllimlərinin ideyalarını inkişaf etdirmiş və onun irəli sürdüyü mülahizələrin doğruluğunu isbata yetirmişlər.

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ 1 2 3 https://doi-org.wikipedialibrary.idm.oclc.org/10.1093/gao/9781884446054.article.T058555.
  2. ↑ "Mir Əli Təbrizi". 2008-08-07 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010-10-13.

Həmçinin bax

[redaktə | mənbəni redaktə et]