Mixail Berkos

Mixail Andreyeviç Berkos (ukr. Михайло Андрійович Беркос; 22 avqust (3 sentyabr) 1861, Odessa, Xerson quberniyası – 20 dekabr 1919, Xarkov) — yunanəsilli Rusiya və Ukrayna rəssamı.[1] O, əsasən peyzaj janrında çalışmış və Avropa impressionizminin təsirini əhəmiyyətli dərəcədə yaşamışdır.[2] Berkos yağlı boyalarla və akvarellərlə rəsmlər çəkmişdir.[1] O, əsərlərində tez-tez Ukrayna təbiəti mövzusuna müraciət etmişdir.[2]

Mixail Berkos
Doğum tarixi 22 avqust (3 sentyabr) 1861
Doğum yeri
Vəfat tarixi 20 dekabr 1919(1919-12-20) (58 yaşında)
Vəfat yeri
Vəfat səbəbi səpmə yatalaq
Fəaliyyəti rəssam
Təhsili
  • İmperator Rəssamlıq Akademiyası[d] (1878–1889)
Janr peyzaj
Stil impressionizm
Mükafatları İmperator Rəssamlıq Akademiyasının böyük qızıl medalı
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Həyatı

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Mixail Andreyeviç Berkos 3 sentyabr 1861-ci ildə indiki Ukraynada, Odessada anadan olmuşdur.[3] Atası Andrey İqnatyeviç Berkos Yunanıstanın təbəəsi olmuş və "Bellino Fender" firmasında xidmət etmişdir. Onun anası Marta İvanovna rus zadəgan ailəsindən idi. Ailə Puşkinskayada yerləşən evlərində yaşayırdı.[4]

Mixail Berkos ilk dəfə Odessa Rəsm Məktəbində rəssamlıq təhsili almış, 1877-ci ildə oranı bitirmişdir. O, bundan sonra təhsilini Sankt-Peterburqda İmperator Rəssamlıq Akademiyasında davam etdirmiş, 1878–1889-cu illərdə Mixail Klodt və Volodimir Orlovskinin emalatxanasında təhsil almışdır. O, kiçik və böyük gümüş medallar (1884–1886), "Sankt-Peterburqun ən qədim parklarından birinin görünüşü" (1887) rəsminə görə kiçik qızıl medal, "Mənzərə" rəsminə görə qızıl medal qazanmışdır.[1] 1888-ci ildə "Bataqlıqdakı meşə" əsərini ərsəyə gətirmişdir. Berkos tətil müddətində həmkarları ilə Xarkova səfər etmiş və "Tam xaşxaş" eskizi (1885) kimi peyzaj janrında rəsm əsərləri çəkmişdir. 1889-cu ildə akademiyanı birinci dərəcəli rəssam rütbəsi və dövlət hesabına xaricə getmək hüququ (pensiya) ilə bitirmişdir.[3]

Berkos 1890–1893-cü illərdə Akademiyanın təqaüdçüsü kimi Avropaya səyahət etmişdir. O, Fransa, Almaniya, İspaniya, İtaliya, İsveçrədə muzey sənətini öyrənmişdir. Berkos çoxlu sayda rəsm çəkmiş, texnikasını təkmilləşdirmiş, impressionizmdən və plener rəssamlığından təsirlənmişdir. Pensiya müddəti bitdikdən sonra Berkos bir müddət Sankt-Peterburqda yaşamış və çəkdiyi rəsm əsərlərini rəssamlar cəmiyyətlərinin sərgilərində təqdim etmişdir.[1][3]

Berkos 1890-cı illərin ikinci yarısında Xarkova köçmüşdür.[3] O, bu dövrdə bir generalın dul arvadı olan Mariya Raynike ilə Mala Danılivka ətrafında yaşamışdır.[4] Berkos burada bir sıra eskizlər çəkmişdir. Onların arasında "İstixanalar" (1895) və "Kilsə ilə mənzərə" (1897) indiki dövrə qədər gəlib çatmışdır.[3] O, 1904-cü ildən Xarkovda yerləşən rəsm məktəbində dərs demişdir.[1]

1912-ci ildə Berkosun təşəbbüsü ilə Xarkov Rəssamlıq Kolleci açılmışdır. O, burada 1917-ci ilə qədər aparıcı müəllimlərdən biri olmuşdur. Berkos Ukraynadakı ilk İncəsənət və Sənaye Muzeyinin kolleksiyasını zənginləşdirmək üçün çox səy göstərmişdir. O, 1900-cü illərin əvvəllərində Xarkov ədəbi-bədii bölməsində işləmişdir.[4] Berkos 1906-cı ildən Xarkov Rəssamlar Cəmiyyətinin sədri kimi Ukrayna incəsənətinin təbliğində böyük iş sərf etmişdir. O, 1907-ci ildə Poltava Zemstvo binasının Ukrayna nuvo üslubunda daxili dekorasiyasında iştirak etmişdir.[3]

1900-cü ildə keçirilən Paris Beynəxalq Sərgisində onun əsərləri nümayiş etdirilmişdir.[1] Berkosun fərdi sərgiləri 1906-cı və 1908-ci illərdə Xarkovda keçirilir, həmçinin 1911-ci ildə Kiyevdə Sergey Vasilkovski və Mixail Berkosun əsərlərindən ibarət sərgi keçirilmişdir. Mixail Berkos 20 dekabr 1919-cu ildə Xarkovda tif xəstəliyindən vəfat etmişdir.[3][4]

Sərgilər

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Mixail Berkosun əsərləri Rəssamlıq Akademiyasının (1890, 1892–1894), Sankt-Peterburq Rəssamlar Cəmiyyətinin (1894–1903), Rusiya akvarelləri cəmiyyətlərinin (1894–1898, 1900–1905, 1907, 1910, 1914), cənub Rusiya rəssamları, Xarkov rəssamları (1893, 1894, 1912, 1914–1917), Nijni Novqorod Ümumrusiya sərgisi (1896), Paris Beynəxalq Sərgisin (1900) kimi müxtəlif sərgi-müsabiqə və sərgi-satışlarında təqdim edilmişdir. 1906-cı və 1908-ci illərdə Xarkov İncəsənət və Sənaye Muzeyində rəssamın intravital fərdi sərgiləri təşkil edilmiş, 1911-ci ildə Kiyevdə Sergey Vasilkovski və Mixail Berkosun rəsm sərgisi keçirilmişdir.[3]

1938-ci ilin oktyabrında Xarkov Milli Qalereyasında Berkosun 1890–1919-cu illərdə çəkdiyi 120-yə yaxın rəsm əsəri sərgilənmişdir. 1962-ci, 1990-cı və 1996-cı illərdə Xarkov İncəsənət Muzeyində onun rəsmlərinin sərgiləri keçirilmişdir. 1990-cı ildə Ukraynanın görkəmli mənzərə ustalarının sərgisi muzeydən və şəxsi kolleksiyalardan 28 rəsm və üç rəsm təqdim edilmişdir.[3]

Əsərləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Mixail Berkosun ölümündən sonra evində saxlanılan demək olar ki, bütün əsərləri (350 rəsm və eskiz) həyat yoldaşı tərəfindən yandırılmışdır. Buna baxmayaraq, onun əsərləri Xarkov, Kiyev, Moskva, Sankt-Peterburq, Ulyanovsk, Stavropol, Alupka, Şimali Osetiya, Almaniya, Fransa və İsveçrənin muzey kolleksiyalarında qorunub saxlanılmışdır.[3][4]

Berkosun yaradıcılıq dövrü boyu fəaliyyətinin əsas mövzusu Ukrayna mənzərəsi, təbiətin spesifik xüsusiyyətləri, bitki örtüyünün təbiəti olmuşdur. Berkos çiçəkləmə zamanı rəsm çəkməyi çox sevirdi. Ağ evləri və yamyaşıl ağacları olan kənd küçələri, çiçəklənən kətan və qarabaşaq yarması tarlaları onun sevimli motivləri idi. Onun "Çiçəklənən kətan" (1893), "Çiçəklənən qarabaşaq yarması" (1894). "Çiçəklənən xaşxaşlar" (1913), "Çiçək açan alma ağacı" (1919) rəsm əsərləri buna nümunədir. Onun "Tam xaşxaş" (1885), "Vadi, kətan" (1893) eskizlərində kompozisiyanın tamlığı, əsaslılığı, rəng təravəti, xüsusi incəlik qeyd olunmuşdur.[3]

"Roma" və "Sorrento" (1899) peyzajları təmiz mavi səmanın, parlaq günəşin, yaşıl hündür ağacların zəngin rəng çalarının, axan minaya bənzər rəsmlərin reproduksiyası ilə keçmiş zamanların romantik rəngini alır. "Cənnət. Amalfi" (1899) eskizi yüngül improvizasiya üsulu ilə təsvir edilmişdir, dinamik hərəkətlə hopdurulmuş zərif bir rəsm əsəri hesab edilir. Poltava regionunda çəkilmiş "Qış" (1907) landşaftın rəng quruluşu, bəzəkli dekorativ bəzək ilə çəhrayı rənglə parıldayan mavi və ağ palitrada tərtib edilmişdir. Onun peyzajları Ukraynanın ümumiləşdirilmiş təsvirinə çevrilir. Onun "Uman küçəsi" (1895) əsərində Ukraynanın ucqar şəhəri, onun tozlu yolları, dolama küçələri, dağılmış evlər və kilsələrin günbəzləri yüksək orijinallıqla əks olunmuşdur.[3]

Mənbə

[redaktə | mənbəni redaktə et]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ 1 2 3 4 5 6 Беркос Михаил Андреевич Arxivləşdirilib 2013-08-04 at the Wayback Machine (in Russian). Артпоиск. Retrieved 2012-06-09.
  2. ↑ 1 2 Михайло Беркос Arxivləşdirilib 2016-03-04 at the Wayback Machine. Українці в світі (in Ukrainian).
  3. ↑ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Г. М. Єрофєєва (2006). Художник квітучої природи (до 145-річчя з дня народження М. А. Беркоса) Arxivləşdirilib 2012-03-05 at the Wayback Machine (in Ukrainian).
  4. ↑ 1 2 3 4 5 Олена Узбек (2010-03-12). Майстер Беркос у світі любові і смутку (in Ukrainian).

Ədəbiyyat

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • Енциклопедія українознавства. У 10-х томах. / Головний редактор Володимир Кубійович. — Париж; Нью-Йорк: Молоде життя, 1954—1989.
  • М. А. Беркос. С. М. Ткаченко. П. О. Левченко. Живопис, графіка. Каталог. — Харків, 1991.
  • Харківська пейзажна школа: остання чверть ХІХ — початок ХХ століття. — Київ: «Родовід», 2009.