Xerson quberniyası

Xerson quberniyası (rus. Херсонская губерния) — 1803–1922-ci illər aralığında Rusiya imperiyası daxilində mövcud olmuş inzibati-ərazi vahidi, quberniya. Xerson quberniyasının inzibati və siyasi mərkəzi indiki Ukraynanın Xerson şəhəri olmuşdur. 71 min kvadrat kilometr ərazini əhatə edən quberniyada təxminən 2.733 min nəfərə yaxın əhali yaşamışdır.

Xerson quberniyası
rus. Херсонская губерния
Gerb[d]
46°37′59″ şm. e. 32°36′00″ ş. u.HGYO
Ölkə	Rusiya İmperiyası
İnzibati mərkəz	Xerson
Tarixi və coğrafiyası
Yaradılıb	1803
Ləğv edilib	1922
Əhalisi
Əhalisi	3.215.700 nəf.
Ardıcıllıq ← Novorossiysk quberniyası[d] Odessa quberniyası[d] →
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

1897-ci ildə Rusiya imperiyasında aparılmış ümumi siyahıyaalmayanın nəticələrinə görə quberniya şimal-qərbdən Podolsk quberniyası, şimaldan Kiyev general-quberniyası, şimal-şərqdən Poltava quberniyası, şərqdən Yekaterinoslav quberniyası, cənub-şərqdə Tavrida quberniyası, cənubda Qara dəniz və Bessarabiya quberniyası ilə həmsərhəd idi.

Xerson quberniyası müasir dövrdə Ukraynanın Nikolayev vilayəti, Kirovoqrad vilayəti, Odessa vilayəti kimi əraziləri tamamilə Xerson vilayəti və Dnepropetrovsk vilayətini isə qismən əhatə etməkdədir.

Quberniyanın iqtisadiyyatı əsasən kənd təsərrüfatına əsaslanırdı. Taxıl biçini zamanı imperiyanın müxtəlif bölgələrindən mövsümlük işləmək üçün on minlərlə kəndli kənd təsərrüfatı işçisi kimi buraya gəlir və burada işləyirdilər. Ənənəvi kənd təsərrüfatı sahələrindən başqa un dəyirmanı, distillə, metal emalı, dəmir hasilatı, çuğundur-şəkər emalı və kərpic sənayesi kimi imperiyanın hər quberniyasında olmayan bəzi xüsusi sahələr də, burada geniş inkişaf etmişdir.

Yekaterinoslav general-qubernatorluğu 7 qəzadan (inzibati mərkəzləri mötərizədə) ibarət idi:

Qəza		Şəhər	Gerb	Ərazi	Əhali
Transliterasiya	Kiril qrafikası
Aleksandriya	Александрійскій	Aleksandriya		11,165 km2 (4,311 kv. mil)	327,199
Ananiv	Ананьевскій	Ananiv		10,289.2 km2 (3,972.7 kv. mil)	187,226
Yelizavetqrad	Елисаветградскій	Yelizavetqrad		15,866.8 km2 (6,126.2 kv. mil)	507,660
Odessa	Одесскій	Odessa		10,552.1 km2 (4,074.2 kv. mil)	532,729
Tiraspolsky	Тираспольскій	Tiraspol		7,228.9 km2 (2,791.1 kv. mil)	206,568
Xerson	Херсонскій	Xerson		19,553 km2 (7,549 kv. mil)	532,956
Nikolayev hərbiləşdirilmiş quberniyası	Николаевское воѣнное губернаторство	Nikolayev		197.3 km2 (76.2 kv. mil)	92,000

1897-ci ildə Rusiya imperiyasında aparılmış əhalinin ümumi siyahıyaalınmasına əsasən;

• Odessa – 403,815 (rus– 198,233, yəhudi– 124,511, ukrayn– 37,925)
• Nikolayev – 92,012 (rus– 61,023, yəhudi– 17,949, ukrayn– 7,780)
• Yelizavetqrad – 61,488 (yəhudi– 23,256, rus– 21,301, ukrayn– 14,523)
• Xerson – 59,076 (rus – 27,902, yəhudi– 17,162, ukrayn– 11,591)
• Tiraspol – 31,616 (rus– 14,013, yəhudi– 8,568, ukrayn– 3,708)
• Ananiv – 16,684 (ukrayn– 7,205, rumın – 4,174, yəhudi– 3,514)
• Voznesensk – 15,748 (yəhudi– 5,879, ukrayn– 5,644, rus– 2,583)
• Bobrynets – 14,281 (ukrayn– 9,529, yəhudi– 3,464, rus– 837)
• Aleksandriya – 14,007 (ukrayn– 7,658, yəhudi– 3,687, rus– 2,364)
• Beryslav – 12,149 (ukrayn– 8,852, yəhudi– 2,639, rus– 524)
• Dubısari – 12,089 (yəhudi– 5,326, Romanian – 3,383, ukrayn – 2,841)
• Novoqeorqiyevski – 11,594 (rus– 6,631, ukrayn– 3,372, yəhudi– 1,424)
• Oçakov – 10,786 (ukrayn– 5,204, rus– 3,508, yəhudi– 1,430)
• Novomirqorod – 9,364 (rus– 7,025, yəhudi– 1,617, ukrayn– 572)
• Qriqoriopol – 7,605 (rumın– 3,740, rus– 1,832, yəhudi– 832)
• Olviopol – 6,884 (ukrayn– 5,022, yəhudi– 1,480, rus– 271)
• Ovidiopol – 5,187 (ukrayn 2,785, rus– 1,997, yəhudi– 387)
• Mayaki – 4,575 (rus– 2,865, ukrayn– 944, yəhudi– 644)

Əsas məqalə: Rusiya İmperiyasında yəhudi kənd təsərrüfatı koloniyaları

1858-ci ilə qədər əhalinin üçdə biri (hərbi mükəlləflər, admiral məskənləri, xarici kolonistlər və s.) hərbi vəziyyətə tabe idi. Quberniyanın 1812-ci ildə təxminən 245.000 əhalisi var idi; 1851-ci ildə 893.000; 1863-cü ildə 1.330.000; 1885-ci ildə 2.027.000; 1897-ci ildə 2.733.600; və 1914-cü ildə 3.744.600. 1850-ci illərdə quberniya əhalisinin əsas etnik tərkibi əsasən bu formada qruplaşmışdı; ukraynalılar (68–75%), rumınlar (8–11%), ruslar (3–7%), yəhudilər (6%), almanlar (4%), bolqarlar (2%), polyaklar, yunanlar və qaraçılar.

1914-cü ildə ukraynalılar əhalinin 53%-ni, ruslar 22%-ni, yəhudilər isə 12%-ni təşkil edirdi. 1850-ci illərə qədər şəhər sakinləri əhalinin 10–20 faizini təşkil edirdi şəhər sakinlərinin xüsusi çəkisi 1897-ci ildə təxminən 30%-ə yüksəldi. Xerson quberniyasının digər quberniyalardan fərqli olaraq mövsümlük işçiləri qəbul etməsi quberniyanın demoqrafik tərkibinin multikulturalist olmasına səbəb olmuşdu. Belə ki, 1897-ci ilin məlumatına əsasən quberniya əhalisinin 46% quberniya sərhədlərindən kənarda anadan olmuş və bu ərazilərə sonradan gəlmiş şəxslərdən ibarət idi.