Nefrit (xəstəlik)

Nefrit (yun. νεφρός — böyrək) — müxtəlif etiopatogenezi, hər birinin özünəməxsus patomorfoloji və klinik xüsusiyyətləri olan böyrəklərin iltihabı xəstəlikləri qrupu. Nefrit böyrəklərdə glomeruli, borucuqları və ya interstisial böyrək toxumasını əhatə edən yerli və ya diffuz proliferativ və ya destruktiv proseslərə aiddir.[2]

Nefrit
XBT-10-KM N08, N05
XBT-9-KM 583.89[1], 583.7[1], 583.9[1]
MeSH D009393
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Mənşəyinə görə ilkin nefrit (böyrəklərin ilkin patologiyası) və ikincili nefrit (başqa patoloji proseslə əlaqədar yaranan - şəkərli diabet, amiloidoz, birləşdirici toxuma sistemli xəstəlikləri, miyeloma xəstəliyi və s.) fərqlənir.

Növləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Səbəbləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Nefrit tez-tez infeksiyalar və toksinlərdən, lakin ən çox böyrəklər kimi əsas orqanlara təsir edən otoimmün xəstəliklərdən qaynaqlanır.[5]

  • Pielonefrit — böyrəklərdə sidik yollarının infeksiyası nəticəsində yaranan iltihab.[6]
  • Lupus nefrit, immun sistemi xəstəliyi olan sistemik lupus eritematosusun (SLE) səbəb olduğu böyrəklərin iltihabı.[7]
  • İdman nefriti ağır idman nəticəsində baş verən nefritdir.[8] Məşqdən sonra qanlı sidik, qırmızı qan hüceyrələrinin zədələnməsi və onların yırtılmasına səbəb olan və hemoglobinin sidikdə ifraz olunmasına səbəb olan gedişli hemoglobinuriya ilə də bağlı ola bilər.[9]

Simptomları

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Renin-angiotenzin sistemi

Nefrit iltihablı hüceyrə proliferasiyası ilə yumaqcıq quruluşunu pozaraq glomerular zədələnməyə səbəb ola bilər.[10] Bu, glomerular qan axınının, sidik ifrazının azalmasına (oliquriya)[11] və həyati fəaliyyəti üçün lazımsız olan tullantıların saxlanmasına (uremiya) gətirib çıxara bilər.[12]

Aşağı böyrək qan axını renin-angiotenzin-aldosteron sistemini (RAAS) aktivləşdirir, mayenin tutulmasına və yüngül hipertoniyaya səbəb olur.[13] Böyrəklər iltihablaşdıqda, xəstənin bədənindən sidik axınına lazımi zülal ifraz etməyə başlayırlar. Bu vəziyyət proteinuriya adlanır.[14]

Nefrit səbəbiylə əsas zülalın itirilməsi bir sıra həyati təhlükəsi olan simptomlara səbəb ola bilər. Nefritin ən ciddi komplikasiyası həddindən artıq qan laxtalanmasının qarşısını alan zülalların əhəmiyyətli dərəcədə itkisi olduqda baş verə bilər. Bu zülalların itirilməsi ani insulta səbəb ola bilər.[15]

Diaqnozu

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Diaqnoz nefritin səbəbindən asılıdır lakin lupus nefriti halında qan testləri, rentgen və ultrasəs dalğaları vasitəsilə xəstəliyin olub olmadığını müəyyən etməyə kömək edə bilər.[16]

Müalicəsi

[redaktə | mənbəni redaktə et]
2004-cü ildə dünya miqyasında nefrit/nefrozun xəstəlik yükü.[17]
  no data
  less than 40
  40–120
  120–200
  200–280
  280–360
  360–440
  440–520
  520–600
  600–680
  680–760

Nefritin müalicəsi (və ya idarə edilməsi) böyrəklərin iltihabına nə səbəb olduğundan asılıdır. Lupus nefrit vəziyyətində hidroksiklorokin istifadə edilir.[18]

Heyvanlarda nefrit

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Nefrit bütün məməlilərdə rast gəlinir.[19]. Müxtəlif növ patologiyalarda böyrəklərdə makroskopik dəyişikliklər bir-birindən əhəmiyyətli dərəcədə fərqlənmir. Eyni zamanda, təsirlənmiş hər bir orqanda fərqli proseslər baş verir və nefrit böyrək çatışmazlığına və bəzən ölümə səbəb olur. Buna görə də histoloji müayinə bu proseslərin differensial diaqnostikasında və yekun diaqnozun qoyulmasında mühüm rol oynayır. Yekun diaqnozun qoyulmasında bir çox çətinliklər olur. Buna görə də, təsirlənmiş toxumaların histoloji müayinəsi heyvan xəstəliklərinin differensial diaqnostikasının və dəqiq yekun diaqnozun qurulmasının tərkib hissəsidir.[20][21]

Heyvanlar tez-tez diffuz nefritlə tutulurlar, bu da kəskin və ya xroniki ola bilər. Əsasən yetkin heyvanlar xəstələnir.[22]

Xəstə heyvanlarda tez-tez sanki səbəbsiz yorğunluq, xarici qıcıqlandırıcılara ləng və gecikmiş reaksiya qeyd olunur. Bəzi hallarda nisbətən davamlı xarakter alaraq göz qapaqlarının, aşağı qarın divarının, döş qəfəsinin, eləcə də aşağı ətraf hissələrinin şişməsi mümkündür. Arterial təzyiq tez-tez yüksəlir və aorta və sol mədəciyin hipertrofiyası üzərində ikinci tona diqqət yetirməklə nəbzdə gərginlik ilə müşayiət olunur.[23].

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ 1 2 3 Monarch Disease Ontology release 2018-06-29. 2018-06-29 2018.
  2. ↑ "Dorland, 27th ed". 2016-03-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2011-02-03.
  3. ↑ "Glomerulonephritis: MedlinePlus Medical Encyclopedia". www.nlm.nih.gov. 2016-07-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-06-14.
  4. ↑ "Interstitial nephritis: MedlinePlus Medical Encyclopedia". www.nlm.nih.gov. 2016-07-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-06-14.
  5. ↑ "Acute Nephritis; Nephrosis; Nephritic syndrome information. Patient | Patient". Patient. 12 December 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 23 July 2016.
  6. ↑ "Pyelonephritis: Kidney Infection". www.niddk.nih.gov. 2016-06-11 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-06-14.
  7. ↑ "Lupus Nephritis". www.niddk.nih.gov. 2017-01-04 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-06-14.
  8. ↑ "Nephritis Symptoms". esagil.org. 2018-09-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-12-12.
  9. ↑ Shinton, N. K. Desk Reference for Hematology. CRC Press. 2007. ISBN 9781420005127. 2022-12-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-02-14.
  10. ↑ "Glomerular Diseases". www.niddk.nih.gov. 2015-06-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-06-15.
  11. ↑ "Oliguria: Background, Etiology, Epidemiology". Medscape. eMedicine. 12 December 2022 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 23 July 2016.
  12. ↑ "uremia | accumulation in the blood of constituents normally eliminated in the urine that produces a severe toxic condition and usually occurs in severe kidney disease". www.merriam-webster.com. 2016-02-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-06-14.
  13. ↑ Ashar, Bimal; Miller, Redonda; Sisson, Stephen; Hospital, Johns Hopkins. Johns Hopkins Internal Medicine Board Review: Certification and Recertification (ingilis). Elsevier Health Sciences. 2012-02-20. ISBN 978-0323087988.
  14. ↑ "Proteinuria". www.niddk.nih.gov. 2015-07-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2015-06-14.
  15. ↑ Thomas, Donald E. Jr. The Lupus Encyclopedia: A Comprehensive Guide for Patients and Families (ingilis). JHU Press. 2014-05-22. ISBN 9781421409849.
  16. ↑ "American College of Rheumatology guidelines for screening, treatment, and management of lupus nephritis. | National Guideline Clearinghouse". www.guideline.gov. 15 sentyabr 2016 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 23 iyul 2016.
  17. ↑ "WHO Disease and injury country estimates". World Health Organization. 2009. November 11, 2009 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: Nov 11, 2009.
  18. ↑ "Hydroxychloroquine: MedlinePlus Drug Information". medlineplus.gov. 3 January 2018 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 23 July 2016.
  19. ↑ А.В.Жаров, В.П.Шишков и др. Патологическая анатомия сельскохозяйственных животных. М.: Колос. 1995.
  20. ↑ Жуков, А. И. Патоморфологическая диагностика болезней почек животных : рекомендации / А. И. Жуков, Д. О. Журов. – Витебск : ВГАВМ, 2021. – 20 с.
  21. ↑ Патоморфологическая и дифференциальная диагностика   болезней кур, протекающих с поражением почек : рекомендации / Д.О. Журов, И.Н. Громов, А.С. Алиев, А.К. Алиева. – Витебск : ВГАВМ, 2017. – 32 с.
  22. ↑ Б.В.Уша и др. Внутренние болезни животных. М.: КолосС. 2010.
  23. ↑ Г.В.Домрачев и др. Патология и терапия внутренних незаразных болезней сельскохозяйственных животных. М. 1960.

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]