Nokalakevi

Nokalakevi (gürc. ნოქალაქევი), həmçinin Arxeopolis (q.yun. Ἀρχαιόπολις, gürc. არქეოპოლისი; mənası – qədim şəhər) və ya Tsixeqoci (gürc. ციხე-გოჯი; mənası – Kuci qalası) — Gürcüstanın Sameqrelo-Zemo Svaneti diyarının Senaki bələdiyyəsində tarixi qala şəhər. Lazika krallığının paytaxtı olmuşdur.

Nokalakevi
gürc. ნოქალაქევი
Nokalakevinin şərq səddləri.
42°21′26″ şm. e. 42°11′38″ ş. u.
Alternativ adı	Arxeopolis, Tsixeqoci
Yer	Senaki, Sameqrelo-Zemo Svaneti, Gürcüstan
Region	Qafqaz
Ərazi	20 ha (49 acre)
Tarix
Era	Helenistik dövrdən Bizans dövrünün əvvəllərinə qədər
Yer qeydləri
Nokalakevi
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Nokalakevinin qalıqları Gürcüstan Respublikasıın qərbində yerləşən Kolxida düzənliyinin şimal ucundakı Sameqreloda, Texuri çayının sahilindədir. Ərazisi təxminən 20 ha (49 acre) olan qala şəhər Bizans tarixşünaslarına görə, Arxeopolis olaraq da tanınırdı. Şəhərin daxilində yerləşən Kuci qalası isə gürcü (kartli) tarixşünaslar tərəfindən Tsixeqoci adlandırılırdı. Ehtimal olunur ki, qalanın adı bir Kolxida hökmdarlarından və ya bir eristavidən alınıb. Qala Martvili yolundakı müasir Senaki qəsəbəsindən 15 kilometr (9.3 mil) uzaqlıqda yerləşir. Qala Texuri çayındakı əhəmiyyətli bir keçid nöqtəsidir. Qala şəhər mövqeyinə görə regiondakı təpələri Sameqrelonun mərkəzindəki Çxorotsku şəhərinə bağlayır. Nokalakevi VI əsrdə Cənubi Qafqazda Bizans və Sasanilər arasında gerçəkləşən müharibələrdə əhəmiyyətli bir rol oynayırdı. Qala Lazikanı (indiki Sameqrelo) Sasanilər və iberiyalılardan (qərbi gürcüstanlılar/kartlilər) qoruyan stratejik bir tikili idi. 540–562-ci illərdə gerçəkləşən müharibələrdə Sasanilər imperiyasının Nokalakevini Bizans və lazlardan ala bilməməsi Lazikanın üzərindəki Sasani təsirinin itirlməsinə səbəb olmuşdur.

Nokalakevidəki Bizans dövrü qala səddləri Texuri çayının mövqeyindən mənfəətlənmişdir. Buna görə qalanın qərbinə əhəngdaşlarıyla bir keçid oyulmuşdur. Qalanın şimalındakı dik və çala-çuxur ərazi burada qurulmuş qalanı demək olar ki, hücuma uğramaz vəziyyətə gətirir. Qalanın yerləşdiyi "yuxarı şəhər"i IV və VI əsrdən qalma binaların yerləşdiyi "aşağı şəhər"ə bir divar bağlayır. Roma dövrünün axırlarından qaldığı düşünülən tapıntılara görə, region e.ə. VII və II əsrlər arasında sırasıyla işğal və tərk edilmişdir.^[1]

• P. Zakaraia, N. Lomouri. ნოქალაქევის ექსპედიციის 1973 წლის მუშაობის მოკლე ანგარიში (gürcü) (4). Tbilisi: საქართველოს სახელმწიფო მუზეუმის არქეოლოგიური ექსპედიციები. 1975.
• Lomouri, N. ეგრისის სამეფოს ისტორია (gürcü). Tbilisi. 1968.
• Kaukhchishvili, S. ლექციები ბიზანტიის ისტორიიდან (gürcü) (1). Tbilisi. 1948.

Vikianbarda Nokalakevi ilə əlaqəli mediafayllar var.

• The Anglo-Georgian Expedition to Nokalakevi — www.nokalakevi.org saytında. (ing.)
• ნოქალაქევის მიმართვა დონორებს — www.bajr.org saytında. (ing.)