Paratiroid hormonu ilə əlaqəli zülal
Paratiroid hormonu ilə əlaqəli zülal — bir hormondur və mezenximal kök hüceyrələr tərəfindən ifraz olunan paratiroid hormonları ailəsinin[1] üzvüdür. Bəzən xərçəng hüceyrələri tərəfindən ifraz olunur (məsələn, döş xərçəngi, ağciyər xərçənginin müəyyən növləri, o cümlədən skuamöz[2] hüceyrəli ağciyər karsinoması). Bununla belə, sümük, diş, damar toxumaları və digər toxumalarda da normal funksiyalara malikdir.
| parathyroid hormone like hormone | |||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 | |||||||||||||||
| Tanımlayıcılar | |||||||||||||||
| Digər adları | osteostatinPTH-related proteinPLPparathyroid hormone-related proteinparathyroid hormone-like related proteinparathyroid hormone-like hormone preproproteinPTHLHPTH-rPParathyroid hormone-like protein | ||||||||||||||
| Xarici ID-lər | GeneCards: [1] | ||||||||||||||
| |||||||||||||||
| Ortoloqlar | |||||||||||||||
| Species | Human | Mouse | |||||||||||||
| Entrez |
|
| |||||||||||||
| Ensembl |
|
| |||||||||||||
| UniProt |
|
| |||||||||||||
| RefSeq (mRNA) |
|
| |||||||||||||
| RefSeq (protein) |
|
| |||||||||||||
| Yeri (UCSC) | n/a | n/a | |||||||||||||
| PubMed axtarışı | n/a | n/a | |||||||||||||
| Wikidata | |||||||||||||||
| |||||||||||||||
Funksiyası
[redaktə | mənbəni redaktə et]PTHrP endokrin, avtokrin,[3] parakrin[4] və intrakrin[5] hormon kimi hərəkət edir.
Endoxondral böyümə plitəsinin sabit genişliyini saxlamaqla endoxondral sümük inkişafını tənzimləyir. O, həmçinin süd vəzilərinin formalaşması zamanı epiteliya-mezenximal qarşılıqlı əlaqəni tənzimləyir. PTHrP onurğalılarda və məməlilərdə kalsium homeostazının tənzimlənməsində mühüm rol oynayır.[6]
2005-ci ildə avstraliyalı patoloq və tədqiqatçı Tomas Con Martin aşkar etdi ki, osteoblastlar tərəfindən istehsal olunan PTHrP sümük əmələ gəlməsinin fizioloji tənzimləyicisidir.[7]
O, həmçinin osteoklas[8] formalaşmasını gücləndirərək sümük rezorbsiyasının fizioloji tənzimlənməsində rol oynaya bilər.[7]
Diş çıxarmada
[redaktə | mənbəni redaktə et]Paratiroid hormonu ilə əlaqəli zülal yerli sümük rezorbsiyasını stimullaşdırmaq üçün siqnal molekulu kimi çıxış etdiyi diş çıxarma zamanı sümükdaxili mərhələsində vacibdir.[9]
Paratiroid hormonu ilə əlaqəli zülal olmadan, diş follikulunu əhatə edən sümük kripti rezorbsiya olunmayacaq və buna görə də diş çıxmayacaq. Diş çıxarma zamanı bu zülal epitelinin hüceyrələri tərəfindən ifraz olunur.[10]
Süd vəziləri
[redaktə | mənbəni redaktə et]Süd vəzilərinin normal inkişafına kömək edir.[11][12] Bu, süd vəziləri hüceyrələrinin saxlanması üçün lazımdır.
Paratiroid hormonu ilə əlaqəli zülal və ya onun reseptorunun itirilməsi süd vəziləri hüceyrələrinin yenidən epidermal hüceyrələrə qayıtmasına səbəb olur. Laktasiya dövründə o, kalsium qəbul edən reseptorlarla birlikdə kalsiumun südə daxil olmasını və ötürülməsini, həmçinin plasenta kalsiumun ötürülməsini tənzimləyə bilər.
Bədxassəli humoral hiperkalsemiya
[redaktə | mənbəni redaktə et]PTHrZ funksiyası ilə paratiroid hormonu (PTH) ilə əlaqəlidir. Şiş PTHrZ ifraz etdikdə bu hiperkalsemiyaya səbəb ola bilər. Şiş paratiroid hormonu ilə əlaqəli zülalı ifraz etdikdə hiperkalsemiyaya səbəb ola bilər.[13] Bu bəzən bədxassəli xəstəliyin ilk əlaməti olduğundan, PTHrZ-nin yaratdığı hiperkalsemiya paraneoplastik fenomen hesab olunur. PTHrZ bədxassəli humoral hiperkalsemiyanın əksər hallarına cavabdehdir.
PTHrZ paratiroid hormonu ilə eyni N-terminal ucunu paylaşır və buna görə də eyni reseptora, Tip I PTH reseptoruna (PTHR1[14]) bağlana bilər.[15]
PTHrZ, distal boruda sümük rezorbsiyasını və kalsium reabsorbsiyasını gücləndirmək, həmçinin proksimal boruda fosfat daşınmasını maneə törətmək daxil olmaqla, PTH-nin əksər hərəkətlərini təqlid edə bilər. PTHrZ-də PTH-nin normal əks əlaqə inhibəsi yoxdur.[16]
Bununla belə, PTHrP PTHR1-in aktivləşdirilməsinə PTH ilə müqayisədə daha az uzunmüddətli təsirə malikdir və bu, ən azı qismən onun 1,25-dihidroksivitamin D (1,25(OH)2-vitamin D) istehsalını stimullaşdırmaq qabiliyyətinin azalması ilə izah edə bilər. 1,25(OH)2 vitamin D-nin dövran səviyyəsini artırmaqla bağırsaqda dolayı yolla kalsiumun udulması.[17]
Genetikası
[redaktə | mənbəni redaktə et]2 fərqli izoformanı kodlayan 4 alternativ olaraq birləşdirilmiş transkript variantı müşahidə edilib. Bu hormonun nüvə formalarını meydana gətirmək üçün AUG olmayan (CUG və GUG) başlanğıc yerlərindən, təşəbbüskar AUG kodonunun çərçivəsində və aşağı axınından alternativ başlanğıc başlanmasına dair sübutlar da var.[18]
Kəşvi
[redaktə | mənbəni redaktə et]Zülal ilk dəfə 1987-ci ildə Melburn Universitetində Tomas J. Martin komandası tərəfindən kəşv edilmişdir.[19][20] Siçanlarda PTHrZ geninin pozulmasının ölümcül bir fenotipə və fərqli sümük anomaliyalarına səbəb olduğu bilinir, bu da PTHrZ-nın fizioloji funksiyaya malik olduğunu göstərir.[21]
Qarşılıqlı əlaqələri
[redaktə | mənbəni redaktə et]Paratiroid hormonu ilə əlaqəli zülalın
- KPNB1Sitat səhvi:
<ref>teqində yanlış parametrSitat səhvi:<ref>teqində yanlış parametr - Arrestin beta 1
ilə qarşılıqlı əlaqədə olduğu göstərilmişdir.Sitat səhvi: <ref> teqində yanlış parametr
İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ [[[:en:Parathyroid hormone family]] "Arxivlənmiş surət"] (#bad_url). 2023-03-07 tarixində hormone family%5d%5d arxivləşdirilib (#bad_url). İstifadə tarixi: 2023-09-21.
- ↑ [[[:en:Squamous-cell carcinoma of the lung]] "Arxivlənmiş surət"] (#bad_url). 2023-01-02 tarixində carcinoma of the lung%5d%5d arxivləşdirilib (#bad_url). İstifadə tarixi: 2023-09-22.
- ↑ [[[:en:Autocrine signaling]] "Arxivlənmiş surət"] (#bad_url). 2023-06-23 tarixində signaling%5d%5d arxivləşdirilib (#bad_url). İstifadə tarixi: 2023-09-22.
- ↑ [[[:en:Paracrine signaling]] "Arxivlənmiş surət"] (#bad_url). 2023-08-10 tarixində signaling%5d%5d arxivləşdirilib (#bad_url). İstifadə tarixi: 2023-09-22.
- ↑ [[[:en:Intracrine]] "Arxivlənmiş surət"] (#bad_url). 2023-06-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-09-22.
- ↑ Liu C, Shao G, Lu Y, Xue M, Liang F, Zhang Z, Bai L. "Parathyroid Hormone-Related Protein (1-40) Enhances Calcium Uptake in Rat Enterocytes Through PTHR1 Receptor and Protein Kinase Cα/β Signaling". Cellular Physiology and Biochemistry. 51 (4). 2018: 1695–1709. doi:10.1159/000495674. PMID 30504697.
- ↑ 1 2 Martin TJ. "Osteoblast-derived PTHrP is a physiological regulator of bone formation". The Journal of Clinical Investigation. 115 (9). September 2005: 2322–2324. doi:10.1172/JCI26239. PMC 1193889. PMID 16138187.
- ↑ [thttps://en.wikipedia.org/wiki/Osteoclast "Arxivlənmiş surət"]. 2023-07-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-09-22.
- ↑ Wise GE, King GJ. "Mechanisms of tooth eruption and orthodontic tooth movement". Journal of Dental Research. 87 (5). May 2008: 414–434. doi:10.1177/154405910808700509. PMC 2387248. PMID 18434571.
- ↑ Philbrick WM, Dreyer BE, Nakchbandi IA, Karaplis AC. "Parathyroid hormone-related protein is required for tooth eruption". Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America. 95 (20). September 1998: 11846–11851. Bibcode:1998PNAS...9511846P. doi:10.1073/pnas.95.20.11846. PMC 21728. PMID 9751753.
- ↑ Hens JR, Dann P, Zhang JP, Harris S, Robinson GW, Wysolmerski J. "BMP4 and PTHrP interact to stimulate ductal outgrowth during embryonic mammary development and to inhibit hair follicle induction". Development. 134 (6). March 2007: 1221–1230. doi:10.1242/dev.000182. PMID 17301089.
- ↑ Hens JR, Wysolmerski JJ. "Key stages of mammary gland development: molecular mechanisms involved in the formation of the embryonic mammary gland". Breast Cancer Research. 7 (5). 2005: 220–224. doi:10.1186/bcr1306. PMC 1242158. PMID 16168142.
- ↑ Broadus AE, Mangin M, Ikeda K, Insogna KL, Weir EC, Burtis WJ, Stewart AF. "Humoral hypercalcemia of cancer. Identification of a novel parathyroid hormone-like peptide". The New England Journal of Medicine. 319 (9). September 1988: 556–563. doi:10.1056/NEJM198809013190906. PMID 3043221.
- ↑ [[[:en:Parathyroid hormone 1 receptor]] "Arxivlənmiş surət"] (#bad_url). 2023-03-31 tarixində hormone 1 receptor%5d%5d arxivləşdirilib (#bad_url). İstifadə tarixi: 2023-09-22.
- ↑ Jüppner H, Abou-Samra AB, Freeman M, Kong XF, Schipani E, Richards J, və b. "A G protein-linked receptor for parathyroid hormone and parathyroid hormone-related peptide". Science. 254 (5034). November 1991: 1024–1026. Bibcode:1991Sci...254.1024J. doi:10.1126/science.1658941. PMID 1658941.
- ↑ Stewart AF. "Clinical practice. Hypercalcemia associated with cancer". The New England Journal of Medicine. 352 (4). January 2005: 373–379. doi:10.1056/NEJMcp042806. PMID 15673803.
- ↑ Nissenson RA. Parathyroid Hormone // Henry HL, Norman AW (redaktorlar ). Encyclopedia of Hormones. New York: Academic Press. January 2003. 146–153. doi:10.1016/B0-12-341103-3/00233-3. ISBN 978-0-12-341103-7. 2022-10-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-10-12.
- ↑ "Entrez Gene: PTHLH parathyroid hormone-like hormone". 2010-12-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-09-22.
- ↑ Martin TJ, Moseley JM, Gillespie MT. "Parathyroid hormone-related protein: biochemistry and molecular biology". Critical Reviews in Biochemistry and Molecular Biology. 26 (3–4). 1991: 377–395. doi:10.3109/10409239109114073. PMID 1935171. 2022-10-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-09-22.
- ↑ US5460978A, Martin TJ, Moseley JM, Kemp BE, Wettenhall RE, "Protein active in humoral hypercalcemia of malignancy-PthrP", issued October 24, 1995
- ↑ Miao D, He B, Jiang Y, Kobayashi T, Sorocéanu MA, Zhao J, və b. "Osteoblast-derived PTHrP is a potent endogenous bone anabolic agent that modifies the therapeutic efficacy of administered PTH 1-34". The Journal of Clinical Investigation. 115 (9). September 2005: 2402–2411. doi:10.1172/JCI24918. PMC 1193882. PMID 16138191.
Ədəbiyyatı
[redaktə | mənbəni redaktə et]- Miao D, Li J, Xue Y, Su H, Karaplis AC, Goltzman D. "Parathyroid hormone-related peptide is required for increased trabecular bone volume in parathyroid hormone-null mice". Endocrinology. 145 (8). August 2004: 3554–3562. doi:10.1210/en.2003-1695. PMID 15090463.
- Casey ML, MacDonald PC. "The endothelin-parathyroid hormone-related protein vasoactive peptide system in human endometrium: modulation by transforming growth factor-beta". Human Reproduction. 11 (Suppl 2). October 1996: 62–82. doi:10.1093/humrep/11.suppl_2.62. PMID 8982748.
- Lam MH, Thomas RJ, Martin TJ, Gillespie MT, Jans DA. "Nuclear and nucleolar localization of parathyroid hormone-related protein". Immunology and Cell Biology. 78 (4). August 2000: 395–402. doi:10.1046/j.1440-1711.2000.00919.x. PMID 10947864.
- Fiaschi-Taesch NM, Stewart AF. "Minireview: parathyroid hormone-related protein as an intracrine factor--trafficking mechanisms and functional consequences". Endocrinology. 144 (2). February 2003: 407–411. doi:10.1210/en.2002-220818. PMID 12538599.
- Jans DA, Thomas RJ, Gillespie MT. Parathyroid hormone-related protein (PTHrP): a nucleocytoplasmic shuttling protein with distinct paracrine and intracrine roles. Vitamins & Hormones. 66. 2003. 345–84. doi:10.1016/S0083-6729(03)01010-0. ISBN 978-0-12-709866-1. PMID 12852260.
- Maioli E, Fortino V, Pacini A. "Parathyroid hormone-related protein in preeclampsia: a linkage between maternal and fetal failures". Biology of Reproduction. 71 (6). December 2004: 1779–1784. doi:10.1095/biolreprod.104.030932. PMID 15286039.
- Fenton AJ, Kemp BE, Kent GN, Moseley JM, Zheng MH, Rowe DJ, və b. "A carboxyl-terminal peptide from the parathyroid hormone-related protein inhibits bone resorption by osteoclasts". Endocrinology. 129 (4). October 1991: 1762–1768. doi:10.1210/endo-129-4-1762. PMID 1915066.
- Fenton AJ, Kemp BE, Hammonds RG, Mitchelhill K, Moseley JM, Martin TJ, Nicholson GC. "A potent inhibitor of osteoclastic bone resorption within a highly conserved pentapeptide region of parathyroid hormone-related protein; PTHrP[107-111]". Endocrinology. 129 (6). December 1991: 3424–3426. doi:10.1210/endo-129-6-3424. PMID 1954916.
- Moniz C, Burton PB, Malik AN, Dixit M, Banga JP, Nicolaides K, və b. "Parathyroid hormone-related peptide in normal human fetal development". Journal of Molecular Endocrinology. 5 (3). December 1990: 259–266. doi:10.1677/jme.0.0050259. PMID 2288637.
- Hammonds RG, McKay P, Winslow GA, Diefenbach-Jagger H, Grill V, Glatz J, və b. "Purification and characterization of recombinant human parathyroid hormone-related protein". The Journal of Biological Chemistry. 264 (25). September 1989: 14806–14811. doi:10.1016/S0021-9258(18)63771-8. PMID 2549037.
- Yasuda T, Banville D, Hendy GN, Goltzman D. "Characterization of the human parathyroid hormone-like peptide gene. Functional and evolutionary aspects". The Journal of Biological Chemistry. 264 (13). May 1989: 7720–7725. doi:10.1016/S0021-9258(18)83294-X. PMID 2708388.
- Suva LJ, Mather KA, Gillespie MT, Webb GC, Ng KW, Winslow GA, və b. "Structure of the 5' flanking region of the gene encoding human parathyroid-hormone-related protein (PTHrP)". Gene. 77 (1). April 1989: 95–105. doi:10.1016/0378-1119(89)90363-6. PMID 2744490.
- Mangin M, Webb AC, Dreyer BE, Posillico JT, Ikeda K, Weir EC, və b. "Identification of a cDNA encoding a parathyroid hormone-like peptide from a human tumor associated with humoral hypercalcemia of malignancy". Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America. 85 (2). January 1988: 597–601. Bibcode:1988PNAS...85..597M. doi:10.1073/pnas.85.2.597. PMC 279598. PMID 2829195.
- Moseley JM, Kubota M, Diefenbach-Jagger H, Wettenhall RE, Kemp BE, Suva LJ, və b. "Parathyroid hormone-related protein purified from a human lung cancer cell line". Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America. 84 (14). July 1987: 5048–5052. Bibcode:1987PNAS...84.5048M. doi:10.1073/pnas.84.14.5048. PMC 305244. PMID 2885845.
- Mangin M, Ikeda K, Dreyer BE, Broadus AE. "Isolation and characterization of the human parathyroid hormone-like peptide gene". Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America. 86 (7). April 1989: 2408–2412. Bibcode:1989PNAS...86.2408M. doi:10.1073/pnas.86.7.2408. PMC 286922. PMID 2928340.
- Thiede MA, Strewler GJ, Nissenson RA, Rosenblatt M, Rodan GA. "Human renal carcinoma expresses two messages encoding a parathyroid hormone-like peptide: evidence for the alternative splicing of a single-copy gene". Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America. 85 (13). July 1988: 4605–4609. Bibcode:1988PNAS...85.4605T. doi:10.1073/pnas.85.13.4605. PMC 280483. PMID 3290897.
- Suva LJ, Winslow GA, Wettenhall RE, Hammonds RG, Moseley JM, Diefenbach-Jagger H, və b. "A parathyroid hormone-related protein implicated in malignant hypercalcemia: cloning and expression". Science. 237 (4817). August 1987: 893–896. Bibcode:1987Sci...237..893S. doi:10.1126/science.3616618. PMID 3616618.
- Campos RV, Zhang L, Drucker DJ. "Differential expression of RNA transcripts encoding unique carboxy-terminal sequences of human parathyroid hormone-related peptide". Molecular Endocrinology. 8 (12). December 1994: 1656–1666. doi:10.1210/mend.8.12.7708054. PMID 7708054.
- Holick MF, Ray S, Chen TC, Tian X, Persons KS. "A parathyroid hormone antagonist stimulates epidermal proliferation and hair growth in mice". Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America. 91 (17). August 1994: 8014–8016. Bibcode:1994PNAS...91.8014H. doi:10.1073/pnas.91.17.8014. PMC 44535. PMID 8058749.
- Seitz PK, Cooper KM, Ives KL, Ishizuka J, Townsend CM, Rajaraman S, Cooper CW. "Parathyroid hormone-related peptide production and action in a myoepithelial cell line derived from normal human breast". Endocrinology. 133 (3). September 1993: 1116–1124. doi:10.1210/endo.133.3.8396010. PMID 8396010.
- Li H, Seitz PK, Selvanayagam P, Rajaraman S, Cooper CW. "Effect of endogenously produced parathyroid hormone-related peptide on growth of a human hepatoma cell line (Hep G2)". Endocrinology. 137 (6). June 1996: 2367–2374. doi:10.1210/en.137.6.2367. PMID 8641188.
