Paratiroid hormonu ilə əlaqəli zülal

Paratiroid hormonu ilə əlaqəli zülal — bir hormondur və mezenximal kök hüceyrələr tərəfindən ifraz olunan paratiroid hormonları ailəsinin[1] üzvüdür. Bəzən xərçəng hüceyrələri tərəfindən ifraz olunur (məsələn, döş xərçəngi, ağciyər xərçənginin müəyyən növləri, o cümlədən skuamöz[2] hüceyrəli ağciyər karsinoması). Bununla belə, sümük, diş, damar toxumaları və digər toxumalarda da normal funksiyalara malikdir.

parathyroid hormone like hormone
Tanımlayıcılar
Digər adlarıosteostatinPTH-related proteinPLPparathyroid hormone-related proteinparathyroid hormone-like related proteinparathyroid hormone-like hormone preproproteinPTHLHPTH-rPParathyroid hormone-like protein
Xarici ID-lərGeneCards: [1]
RNT ifadəsi
İfadə məlumatı üçün daha çox istinad
Ortoloqlar
SpeciesHumanMouse
Entrez

n/a

n/a

Ensembl

n/a

n/a

UniProt

n/a

n/a

RefSeq (mRNA)

n/a

n/a

RefSeq (protein)

n/a

n/a

Yeri (UCSC)n/an/a
PubMed axtarışın/an/a
Wikidata
İnsanı göstər/redaktə et

Funksiyası[redaktə | mənbəni redaktə et]

PTHrP endokrin, avtokrin,[3] parakrin[4] və intrakrin[5] hormon kimi hərəkət edir.

Endoxondral böyümə plitəsinin sabit genişliyini saxlamaqla endoxondral sümük inkişafını tənzimləyir. O, həmçinin süd vəzilərinin formalaşması zamanı epiteliya-mezenximal qarşılıqlı əlaqəni tənzimləyir. PTHrP onurğalılarda və məməlilərdə kalsium homeostazının tənzimlənməsində mühüm rol oynayır.[6]

2005-ci ildə avstraliyalı patoloq və tədqiqatçı Tomas Con Martin aşkar etdi ki, osteoblastlar tərəfindən istehsal olunan PTHrP sümük əmələ gəlməsinin fizioloji tənzimləyicisidir.[7]

O, həmçinin osteoklas[8] formalaşmasını gücləndirərək sümük rezorbsiyasının fizioloji tənzimlənməsində rol oynaya bilər.[7]

Diş çıxarmada[redaktə | mənbəni redaktə et]

Paratiroid hormonu ilə əlaqəli zülal yerli sümük rezorbsiyasını stimullaşdırmaq üçün siqnal molekulu kimi çıxış etdiyi diş çıxarma zamanı sümükdaxili mərhələsində vacibdir.[9]

Paratiroid hormonu ilə əlaqəli zülal olmadan, diş follikulunu əhatə edən sümük kripti rezorbsiya olunmayacaq və buna görə də diş çıxmayacaq. Diş çıxarma zamanı bu zülal epitelinin hüceyrələri tərəfindən ifraz olunur.[10]

Süd vəziləri[redaktə | mənbəni redaktə et]

Süd vəzilərinin normal inkişafına kömək edir.[11][12] Bu, süd vəziləri hüceyrələrinin saxlanması üçün lazımdır.

Paratiroid hormonu ilə əlaqəli zülal və ya onun reseptorunun itirilməsi süd vəziləri hüceyrələrinin yenidən epidermal hüceyrələrə qayıtmasına səbəb olur. Laktasiya dövründə o, kalsium qəbul edən reseptorlarla birlikdə kalsiumun südə daxil olmasını və ötürülməsini, həmçinin plasenta kalsiumun ötürülməsini tənzimləyə bilər.

Bədxassəli humoral hiperkalsemiya[redaktə | mənbəni redaktə et]

PTHrZ funksiyası ilə paratiroid hormonu (PTH) ilə əlaqəlidir. Şiş PTHrZ ifraz etdikdə bu hiperkalsemiyaya səbəb ola bilər. Şiş paratiroid hormonu ilə əlaqəli zülalı ifraz etdikdə hiperkalsemiyaya səbəb ola bilər.[13] Bu bəzən bədxassəli xəstəliyin ilk əlaməti olduğundan, PTHrZ-nin yaratdığı hiperkalsemiya paraneoplastik fenomen hesab olunur. PTHrZ bədxassəli humoral hiperkalsemiyanın əksər hallarına cavabdehdir.

PTHrZ paratiroid hormonu ilə eyni N-terminal ucunu paylaşır və buna görə də eyni reseptora, Tip I PTH reseptoruna (PTHR1[14]) bağlana bilər.[15]

PTHrZ, distal boruda sümük rezorbsiyasını və kalsium reabsorbsiyasını gücləndirmək, həmçinin proksimal boruda fosfat daşınmasını maneə törətmək daxil olmaqla, PTH-nin əksər hərəkətlərini təqlid edə bilər. PTHrZ-də PTH-nin normal əks əlaqə inhibəsi yoxdur.[16]

Bununla belə, PTHrP PTHR1-in aktivləşdirilməsinə PTH ilə müqayisədə daha az uzunmüddətli təsirə malikdir və bu, ən azı qismən onun 1,25-dihidroksivitamin D (1,25(OH)2-vitamin D) istehsalını stimullaşdırmaq qabiliyyətinin azalması ilə izah edə bilər. 1,25(OH)2 vitamin D-nin dövran səviyyəsini artırmaqla bağırsaqda dolayı yolla kalsiumun udulması.[17]

Genetikası[redaktə | mənbəni redaktə et]

2 fərqli izoformanı kodlayan 4 alternativ olaraq birləşdirilmiş transkript variantı müşahidə edilib. Bu hormonun nüvə formalarını meydana gətirmək üçün AUG olmayan (CUG və GUG) başlanğıc yerlərindən, təşəbbüskar AUG kodonunun çərçivəsində və aşağı axınından alternativ başlanğıc başlanmasına dair sübutlar da var.[18]

Kəşvi[redaktə | mənbəni redaktə et]

Zülal ilk dəfə 1987-ci ildə Melburn Universitetində Tomas J. Martin komandası tərəfindən kəşv edilmişdir.[19][20] Siçanlarda PTHrZ geninin pozulmasının ölümcül bir fenotipə və fərqli sümük anomaliyalarına səbəb olduğu bilinir, bu da PTHrZ-nın fizioloji funksiyaya malik olduğunu göstərir.[21]

Qarşılıqlı əlaqələri[redaktə | mənbəni redaktə et]

Paratiroid hormonu ilə əlaqəli zülalın

ilə qarşılıqlı əlaqədə olduğu göstərilmişdir.[24]

İstinadlar[redaktə | mənbəni redaktə et]

  1. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2023-03-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-09-21.
  2. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2023-01-02 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-09-22.
  3. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2023-06-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-09-22.
  4. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2023-08-10 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-09-22.
  5. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2023-06-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-09-22.
  6. ↑ Liu C, Shao G, Lu Y, Xue M, Liang F, Zhang Z, Bai L. "Parathyroid Hormone-Related Protein (1-40) Enhances Calcium Uptake in Rat Enterocytes Through PTHR1 Receptor and Protein Kinase Cα/β Signaling". Cellular Physiology and Biochemistry. 51 (4). 2018: 1695–1709. doi:10.1159/000495674. PMID 30504697.
  7. ↑ 1 2 Martin TJ. "Osteoblast-derived PTHrP is a physiological regulator of bone formation". The Journal of Clinical Investigation. 115 (9). September 2005: 2322–2324. doi:10.1172/JCI26239. PMC 1193889. PMID 16138187.
  8. ↑ [thttps://en.wikipedia.org/wiki/Osteoclast "Arxivlənmiş surət"]. 2023-07-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-09-22.
  9. ↑ Wise GE, King GJ. "Mechanisms of tooth eruption and orthodontic tooth movement". Journal of Dental Research. 87 (5). May 2008: 414–434. doi:10.1177/154405910808700509. PMC 2387248. PMID 18434571.
  10. ↑ Philbrick WM, Dreyer BE, Nakchbandi IA, Karaplis AC. "Parathyroid hormone-related protein is required for tooth eruption". Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America. 95 (20). September 1998: 11846–11851. Bibcode:1998PNAS...9511846P. doi:10.1073/pnas.95.20.11846. PMC 21728. PMID 9751753.
  11. ↑ Hens JR, Dann P, Zhang JP, Harris S, Robinson GW, Wysolmerski J. "BMP4 and PTHrP interact to stimulate ductal outgrowth during embryonic mammary development and to inhibit hair follicle induction". Development. 134 (6). March 2007: 1221–1230. doi:10.1242/dev.000182. PMID 17301089.
  12. ↑ Hens JR, Wysolmerski JJ. "Key stages of mammary gland development: molecular mechanisms involved in the formation of the embryonic mammary gland". Breast Cancer Research. 7 (5). 2005: 220–224. doi:10.1186/bcr1306. PMC 1242158. PMID 16168142.
  13. ↑ Broadus AE, Mangin M, Ikeda K, Insogna KL, Weir EC, Burtis WJ, Stewart AF. "Humoral hypercalcemia of cancer. Identification of a novel parathyroid hormone-like peptide". The New England Journal of Medicine. 319 (9). September 1988: 556–563. doi:10.1056/NEJM198809013190906. PMID 3043221.
  14. ↑ "Arxivlənmiş surət". 2023-03-31 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-09-22.
  15. ↑ Jüppner H, Abou-Samra AB, Freeman M, Kong XF, Schipani E, Richards J, və b. "A G protein-linked receptor for parathyroid hormone and parathyroid hormone-related peptide". Science. 254 (5034). November 1991: 1024–1026. Bibcode:1991Sci...254.1024J. doi:10.1126/science.1658941. PMID 1658941.
  16. ↑ Stewart AF. "Clinical practice. Hypercalcemia associated with cancer". The New England Journal of Medicine. 352 (4). January 2005: 373–379. doi:10.1056/NEJMcp042806. PMID 15673803.
  17. ↑ Nissenson RA. Parathyroid Hormone // Henry HL, Norman AW (redaktorlar). Encyclopedia of Hormones. New York: Academic Press. January 2003. 146–153. doi:10.1016/B0-12-341103-3/00233-3. ISBN 978-0-12-341103-7. 2022-10-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-10-12.
  18. ↑ "Entrez Gene: PTHLH parathyroid hormone-like hormone". 2010-12-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-09-22.
  19. ↑ Martin TJ, Moseley JM, Gillespie MT. "Parathyroid hormone-related protein: biochemistry and molecular biology". Critical Reviews in Biochemistry and Molecular Biology. 26 (3–4). 1991: 377–395. doi:10.3109/10409239109114073. PMID 1935171. 2022-10-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-09-22.
  20. ↑ US5460978A, Martin TJ, Moseley JM, Kemp BE, Wettenhall RE, "Protein active in humoral hypercalcemia of malignancy-PthrP", issued October 24, 1995 
  21. ↑ Miao D, He B, Jiang Y, Kobayashi T, Sorocéanu MA, Zhao J, və b. "Osteoblast-derived PTHrP is a potent endogenous bone anabolic agent that modifies the therapeutic efficacy of administered PTH 1-34". The Journal of Clinical Investigation. 115 (9). September 2005: 2402–2411. doi:10.1172/JCI24918. PMC 1193882. PMID 16138191.
  22. ↑ Cingolani G, Bednenko J, Gillespie MT, Gerace L. "Molecular basis for the recognition of a nonclassical nuclear localization signal by importin beta". Molecular Cell. 10 (6). December 2002: 1345–1353. doi:10.1016/S1097-2765(02)00727-X. PMID 12504010.
  23. ↑ Lam MH, Hu W, Xiao CY, Gillespie MT, Jans DA. "Molecular dissection of the importin beta1-recognized nuclear targeting signal of parathyroid hormone-related protein". Biochemical and Biophysical Research Communications. 282 (2). March 2001: 629–634. doi:10.1006/bbrc.2001.4607. PMID 11401507.
  24. ↑ Conlan LA, Martin TJ, Gillespie MT. "The COOH-terminus of parathyroid hormone-related protein (PTHrP) interacts with beta-arrestin 1B". FEBS Letters. 527 (1–3). September 2002: 71–75. doi:10.1016/S0014-5793(02)03164-2. PMID 12220636.

Ədəbiyyatı[redaktə | mənbəni redaktə et]

Xarici keçidlər[redaktə | mənbəni redaktə et]