Paris Notr-Dam kilsəsində yanğın (2019)

Paris Notr-Dam kilsəsində yanğın — Fransanın paytaxtı Paris şəhərində yerləşən Notr-Dam kilsəsində 15 aprel 2019-cu il tarixində Orta Avropa vaxtı ilə saat 18:50-də gerçəkləşən yanğın hadisəsi.[6][7] Yanğından sonra Emmanuel Makron kilsənin bərpası üçün ianə toplama kompaniyası başlatdı.[8][9]

Paris Notr-Dam kilsəsində yanğın
Başlama tarixi 15 aprel 2019
Bitmə tarixi 16 aprel 2019[1]
Yeri
Səbəbi Qısa qapanma[3]
Qurbanlar
Ölənlərin sayı
Zədəlilər
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Zəmin

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Notr-Dam kilsəsinin inşaatı XII əsrdə, daş və taxta istifadə edilərək başlamışdır. Tağ XIX əsrdə yenilənmişdir; orijinal tağı isə 1786-cı ildə ləğv olunmuşdur.[10]

Kilsə, yanğın zamanı bərpa edilirdi

Son illərdə, kilsədə aşınmalar baş verirdi. Fransanın tarixi abidələrinin baş memarı Filip Villeneuv, 27 iyul 2017-ci ildə "Kirliliyin ən böyük günahkar" olduğunu ifadə edərək, kilsənin vəziyyətinə dair ilk narahatlıqları aradan qaldırdı.[11] 2014-cü ildə Mədəniyyət Nazirliyi kilsənin restavrasiya xərcinin 150 milyon avro olduğunu hesabladı.[12] 2016-cı ildə Paris Arxiyepiyası, bərpa xərclərinin növbəti beş ildən on ilədək 100 milyon avro artırmağı tələb edib.[11] Yanğın zamanı 6 milyon avro dəyərində olan tağ üzərində təmir işləri aparılırdı.[13][14] Damın ətrafında polad skeletlər tikilmişdir. Daş, mis və bürünc heykəllər, o cümlədən, tağ hissəsini əhatə edən on iki Həvarilərin heykəlləri bərpa zamanı yanğından əvvəl çıxarılmışdır.[15][16]

Hadisə

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Tağın yanması

Kilsənin çardağında başlayan yanğın, günün sonuna yaxın,[17] kilsənin turistlərə açıq olduğu zaman təxminən 18:50-də baş verib. Yanğına görə, 18:15-dən 19:00-dək kilsədəki kütlə təxliyə edildi.[18] Hadisə yerində olanlara görə, kilsənin qapıları girmək istəyərkən qəflətən bağlandı və ağ tüstü damdan yayıldı.[19] Duman qara olduğu zaman, bu, böyük bir yanğının meydana gəldiyini ifadə etdi.[19] Kilsənin yerləşdiyi Site adası təxliyə edilib.[19][20][21] İnsanlar yanğını seyr etmək üçün Sein limanında və yaxınlıqdakı binalarda toplandılar.[19]

Söndürmə səyləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Paris Yanğınsöndürmə Briqadasının sözçüsü, 400–500-dən çox xilasetmə qrupunun məşğul olduqlarını açıqladı.[17][19][22][23][24] Suyun ağırlığı və aşağı hündürlükdə düşüşün intensivliyi kilsənin strukturunu zəiflədə biləcəyi üçün havadan yanğınsöndürmə edilmədi.[25] Kilsədə saxlanılan sənət və dini əsərləri xilas edilməyə çalışıldı. Kilsə sözçüsünün sözlərinə görə, bəziləri yeniləmə önündən əvvəl bir sıra sənət əsərləri aparılıb və müqəddəs qalıqların əksəriyyəti kilsənin müqəddəs yerində saxlanılır, qalanlarının təxminən 30%-i xilas edilib, qalan 70% isə məhv olub.[10] Paris polisi heç bir ölüm barədə məlumat verməyib, lakin bir yanğınsöndürən yaralanıb.[26]

Ziyan

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Bir saat alov görülən andan etibarən, kilsənin mərkəzi-iti qübbəsi də daxil olmaqla, kilsənin taxta dam örtüyünüdə alov tutdu[27][28] və bu kilsənin tavanının sərdabasının çökməsinə gətirib çıxartdı.

Yanan taxta strukturunun böyük hissəsi kilsənin "meşəsi" idi: XII və XIII əsrlərdə kilsənin tikintisinə təxminən 21 hektar (0,21 km²) palıd ağacı kəsildi. Kilsənin damını tamamlamaq üçün taxta çərçivəyə təxminən 210 ton qurğuşun çarxı oturub.[29] Qurğuşunun əriməsi xilasetmə qruplarına təhlükə yaradır.[19]

Reaksiyalar

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Fransa prezidenti Emmanuel Makron, Notr-Dam kilsəsi yanğına tutulduqdan sonra bazar ertəsi axşam olacaq televiziya verilişində iştirakını təxirə saldı. O, sarı jiletlilərin etiraz hərəkatına cavab olaraq təşkil edilən ümummilli ictimai müzakirələrdən sonra etməyi planladığı tədbirləri əks etdirmək üçün televiziya verilişində iştirak edəcəkdi.[30] Paris bələdiyyə başçısı Anne Hidalqo, atəşi "qorxunc" olaraq xarakterizə etdi və insanların yanğın baş verən bölgədən uzaqlaşmalarını istədi.[20]

Beynəlxalq

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • Avropa Avropa Şurasının sədri Donald Tusk tvitlədi: "Parisin Notr-Dam kilsəsi, bütün Avropanın Notr-Dam kilsəsidir, biz hamımız bu gün Parisləyik."[31]
  • ABŞ ABŞ prezidenti Donald Tramp tvitlədi: "Parisdə Notr-Dam kilsəsində olan yanğını izləmək dəhşətlidir. Bəlkə uçan su tankerləri onu dayandırmaq üçün istifadə edilə bilər. Tez hərəkət edilməlidir!"[30] Vitse prezident Mayk Pens tvitlədi: "Notr-Dam bütün dünyadakı insanlar üçün iman simvoludur və alovlarda Tanrının bir evini görmək ürəkaçan deyil. Bizim düşüncələrimiz və dualarımız xilasetmə qrupları və Parisin bütün insanları üzərindədir."[32]
  • Almaniya Alman kansleri Angela Merkel, Notr-Dam kilsəsinin "Fransız və Avropa mədəniyyətinin simvolu" olduğunu dedi. Almaniyanın xarici işlər naziri Heiko Maas, yanğının alman xalqının "ürəklərinə vurduğunu" söylədi.[33]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ 1 2 https://www.cnbc.com/2019/04/15/paris-notre-dame-cathedral-on-fire-reuters.html.
  2. ↑ https://www.euronews.com/2019/04/15/fire-underway-at-notre-dame-cathedral-in-paris-firefighters-say.
  3. ↑ https://www.nbcwashington.com/news/national-international/Short-Circuit-Notre-Dame-Fire-508756191.html.
  4. ↑ 1 2 https://www.nytimes.com/2019/04/15/world/europe/notre-dame-fire-what-we-know.html.
  5. ↑ https://twitter.com/PompiersParis/status/1118045776540766208.
  6. ↑ "Important incendie en cours dans la cathédrale Notre-Dame de Paris". Le Monde (fransız). 15 April 2019. 26 May 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 15 April 2019.
  7. ↑ "Paris' Notre Dame Cathedral on fire". CNBC. 15 April 2019. 15 April 2019 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 15 April 2019. (#invalid_param_val)
  8. ↑ "The Latest: French leader vows to rebuild damaged Notre Dame". AP News. 15 April 2019. 15 April 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 15 April 2019.
  9. ↑ Chrisafis, Angelique; Henley, Jon. "Notre Dame fire: Macron pledges to rebuild devastated Paris cathedral". The Guardian. 16 April 2019. ISSN 0261-3077. 27 May 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 16 April 2019.
  10. ↑ 1 2 McAuley, James; Whitt, Griff. "Notre Dame Cathedral spire collapses as Paris monument is consumed by fire". The Washington Post. 15 aprel 2019. 15 aprel 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 15 aprel 2019.
  11. ↑ 1 2 Walt, Vivienne. "Notre Dame Cathedral Is Crumbling. Who Will Help Save It?". Time. 27 July 2017. 15 April 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 15 April 2019.
  12. ↑ Horgan, Rob. "Notre-Dame fire: Blaze breaks out amid renovations at 12th century cathedral". New Civil Engineer. 15 April 2019. 16 April 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 16 April 2019.
  13. ↑ "Fire breaks out at top of Notre Dame Cathedral in Paris". independent.ie. 15 April 2019. 16 April 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 16 April 2019.
  14. ↑ "Notre Dame was undergoing $6.8 million renovation when massive fire broke out". CBS News. 15 aprel 2019. 15 aprel 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 15 aprel 2019.
  15. ↑ "Notre-Dame Cathedral spire in Paris collapses, engulfed in flames". CBC News. Thomson Reuters. 15 April 2019. 15 April 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 15 April 2019.
  16. ↑ Buncombe, Andrew. "Notre Dame's historic statues safe after being removed just days before massive fire". The Independent. 15 April 2019. 15 April 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 15 April 2019.
  17. ↑ 1 2 "What We Know and Don't Know About the Notre-Dame Fire". The New York Times. 15 aprel 2019. 16 aprel 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 15 aprel 2019.
  18. ↑ "Événements pour avril 2019". Notre Dame de Paris. 16 April 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 15 April 2019.
  19. ↑ 1 2 3 4 5 6 Nossiter, Adam; Breeden, Aurelien. "Notre-Dame Cathedral in Paris Catches Fire". The New York Times. 15 April 2019. ISSN 0362-4331. 15 April 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 15 April 2019.
  20. ↑ 1 2 "Notre-Dame: Massive fire ravages Paris cathedral". BBC News. 15 April 2019. 16 April 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 16 April 2019.
  21. ↑ "La catedral de Notre Dame de París sufre un importante incendio". El País (ispan). 15 April 2019. ISSN 1134-6582. 15 April 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 15 April 2019.
  22. ↑ Berlinger, Joshua. "Why the Notre Dame fire was so hard to put out". CNN. 16 April 2019. 17 April 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 16 April 2019.
  23. ↑ "400 firefighters mobilized for Notre Dame blaze". CNN. 15 April 2019. 17 April 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 15 April 2019.
  24. ↑ "Fire at Notre Dame Cathedral under control; firefighters have saved cathedral's towers". NewsChannel5 Nashville. CNN. 15 April 2019. 28 April 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 15 April 2019.
  25. ↑ "Cathedral fire under control after spire and roof destroyed – as it happened". The Guardian. 7 June 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 16 April 2019.
  26. ↑ "Notre-Dame fire: Macron pledges to reconstruct cathedral". BBC News. 16 April 2019. 16 April 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 16 April 2019.
  27. ↑ "'Significant fire' underway at Notre Dame Cathedral in Paris". Euronews. 15 April 2019. 15 April 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 15 April 2019.
  28. ↑ "How the Notre-Dame Cathedral Fire Spread". The New York Times. 15 April 2019. 16 July 2020 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 15 April 2019.
  29. ↑ Pyror, Ryan. "The entire wooden interior of Notre Dame Cathedral has been lost". CNN. 15 aprel 2019. 15 aprel 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 15 aprel 2019.
  30. ↑ 1 2 Andrew Gray. "Macron postpones speech after Notre Dame fire". POLITICO. 15 April 2019. 15 April 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 15 April 2019.
  31. ↑ "Notre-Dame de Paris est Notre-Dame de toute l'Europe. We are all with Paris today". @eucopresident (fransız). 15 April 2019. 20 May 2019 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 15 April 2019.
  32. ↑ Pence, Vice President Mike. "Notre Dame is an iconic symbol of faith to people all over the world – and it is heartbreaking to see a house of God in flames. Our thoughts and prayers are with the firefighters on the scene and all the people of Paris". @VP (ingilis). 2019-04-15. 2021-01-04 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-04-15. (#invalid_param_val)
  33. ↑ "Notre-Dame cathedral engulfed by fire". BBC News (ingilis). 2019-04-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2019-04-15.

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Vikianbarda Paris Notr-Dam kilsəsində yanğın ilə əlaqəli mediafayllar var.