Parsond

Parsond (Franrasyadan^[1][2] Parsvant və ya Frasvant qısa forması) və ya Fersond^[3] — Ktesinin fikrincə, fars mənşəli midiyalı olan kadusilərin hökmdarı.^[4][5] Parsond Zərdüştün bütün hikmətlərini bilən və öyrədən müqəddəs və sərt bir insan idi.^[6]

Parsondun adı, ehtimal ki, Namri dağları arasında, Ekbatana gedən yolda yerləşən mühüm Parsinda şəhərindən gəlir.^[7] Başqa bir versiyaya görə, Parsond Persey adının Dorian^[en] formasıdır.^[8]

Ernst Hertzfeld hesab edirdi ki, Parsond adı etimoloji cəhətdən Əfrasiabın (Avest. Fraŋrasyan) adı ilə eynidir.^[9] Təbəri öz əsərlərində eftalit şahı Axşunvar^[ru] və ya Axşunvaz adı ilə törəmə Əfrasiab/Aspandiatdan bəhs edir.^[10] Atropatenanın Qazaka şəhərinin turanlı Əfrasiyab tərəfindən salındığı deyilir. Qazakanın yaranması ilə bağlı bu əfsanə Avestanın Yəştlərində təsdiqlənmiş və tez-tez təkrarlanan qədim İran ənənəsini əks etdirir. Sasani ədəbiyyatında, turanlı Franqrasiyan (Əfrasiyab) Çayçasta dərin gölün yaxınlığında Keyxosrovun əlindən ölür.^[11] Bəzi tarixçilərin fikrincə, Kiaksarın oğlu Astiaq Əfrasiab adlanırdı.^[12]

Aşşur padşahı Sardanapalın varisi Artey Midiyada padşahlıq etdiyi zaman Midiyada cəsarəti və gücü ilə məşhur olan, padşah və farslar arasında ehtiyatlılığı və bədən gözəlliyi ilə yüksək qiymətləndirilən bir Parsond yaşayırdı. O, vəhşi heyvanları tutmaqda, əlbəyaxa döyüşdə, arabada və ya atda döyüşməkdə mahir idi. Bir gün o, Babil Nanarını gördü. Dəbdəbəli paltarda, qulağında sırğalı, təmiz qırxılmış, qadın və zəif idi. Bu adamdan iyrənən Parsond padşahı Nanarın əlindən hakimiyyəti almağa və ona ötürməyə inandırmağa başladı. Lakin padşah babilliləri incitməyə və Ərbək qaydalarını pozmağa cəsarət etmədi. İki və üç dəfə Arteyə bu müraciətləri ünvanlayan və eyni cavabı alan Parsond öz xahişini tələb etməyi dayandırdı. Amma bütün bunlar Nanar üçün sirr olaraq qalmadı. Parsondun niyyətindən xəbər tutaraq, o, hər zaman onun ordusunun ardınca çoxlu sayda kiçik tacirlərə zəngin hədiyyələr vəd etdi, əgər onlardan biri Parsondu tutub onun yanına gətirsə. Bir dəfə ov edən Parsonds padşahdan uzaqlaşaraq Babil yaxınlığında yerləşən düzənliyə getdi. O, qulluqçularını yaxınlıqdakı meşəyə göndərdi və onlara qışqırıb hay-küy salmağı və heyvanları düzənliyə qovmağı əmr etdi. Beləliklə, çoxlu çöl donuzu və maral tutdu. Nəhayət, vəhşi eşşəyin arxasınca düşərək, özünkilərdən ayrıldı və onu tək təqib edərək Babilə, padşah üçün təchizat hazırlayan tacirlərin olduğu yerə qaçdı. Onları görüb susadığı üçün onlardan su istədi. Parsondu gördüklərinə sevinərək, onun yanına getdilər, ona içki tökdülər və bir at götürərək ona yemək təklif etdilər. Bütün günü ovla keçirdikdən sonra bunu məmnuniyyətlə dinlədi və tutulan eşşəyi şahın yanına göndərməyi və meşədə qalan nökərlərə onun harada olduğunu söyləməyi əmr etdi. Tacirlər, hər şeyi edəcəyinə söz verərək, Parsondu oturtdular, qarşısına müxtəlif yeməklər qoydular və onu sərxoş etmək üçün qəsdən seyreltilmədən içmək üçün ən şirin şərab tökdülər. O, qane olub padşahın ordusuna getmək üçün bir at tələb etdi. Onlar gözəl qadınları gətirərək onları ona göstərməyə başladılar və ona burada uzanıb gecəni onlarla keçirməyi və sübh çağı getməyi təklif etdilər. Bu qadınları görən Parsond gecəni çöldə keçirdi. Onlarla ünsiyyətdən və yorğunluqdan onu yuxu bürüdü. Daha sonra tacirlər onun yanında yatmış qadını sürüyərək hamılıqla ona hücum edərək, onu bağlayıb Nanarın yanına aparıblar. Onu görən (Parsond ayıldı və onun nə çətinliyə düşdüyünü anladı) soruşdu: "Özün Parsond, yoxsa qohumlarından kimsə məndən əvvəl bir pislik görüb?" Cavab verdi ki, yox. "Bəlkə gələcəkdə nəsə yaşamaqdan qorxdun?" - "Xeyr, əlbəttə!" “Bəs niyə məni ilk təhqir edən özün oldun? mənə qadın deməyi, Arteydən səltənətimi tələb etməyi, sanki mən həqiqətən dəyərsizəm, sən isə əməlli-başlı adamsan? Mən Arteyə çox minnətdaram ki, o, özünü inandırmağa və Arbakın verdiyi gücü əlimizdən almağa imkan vermədi. Niyə belə etdin, ey pis adam? Parsond, zərrə qədər də qısqanc deyil, belə cavab verdi: "Mən bu hədiyyəni almağa daha layiq olduğumu düşünürdüm, çünki mən səndən daha cəsarətliyəm və səndən daha çox padşaha faydalıyam, təmiz qırxılmış, sürmə gözləri düzülmüş və dəri bulaşmışam. ağ ilə." Buna Nanar dedi: “Və sən utanmırsan ki, sən bu qədər güclüsən, daha zəifi tərəfindən əsir düşmüsən, çünki özün yemək və sevgi ilə zəiflədin! Yaxşı, əmin olacağam ki, tezliklə siz qadınlardan daha ərköyün olacaqsınız və dəriniz onlarınkından daha ağaracaq. O, Bel və Milittaya and içdi. Babillilərin Afrodita adlandırdıqları budur. O, dərhal musiqiçilərin əmanət olunduğu xədimi çağırıb dedi: “Bu adamı götür, bütün bədənini qırx və başından başqa hər şeyi pemza daşı ilə sürt; gündə iki dəfə yuyun və yumurta sarısı ilə ovuşdurun; gözləri çəkilsin, saçları qadınlarınki kimi düzülsün. Qoy sitara və lira çalmağı öyrənsin. Qoy oxumağı öyrənsin ki, hər işdə qadın kimi musiqiçilərlə bərabər mənə də xidmət etsin. Bədəni hamar olanda ömrünü onlarla keçirsin, eyni paltarı geyinsin, eyni sənətlə məşğul olsun. Bunu deyəndə xədim Parsondu götürüb saçını başından başqa hər yeri qırxdırır, ona əmr olunan hər şeyi öyrədir, gündə iki dəfə yuyunaraq ərköyünləşdirir, dərisini hamar edirdi; ustanın əmri ilə onun üçün qadınların həyat tərzi kimi bir həyat tərzi yaratdı. Tezliklə Parsondun bədəni ağ, incə və qadına çevrildi; və o, bütün musiqiçilərdən qat-qat yaxşı oxuyur və cithara çalırdı. Onun Nanarın ziyafətində necə xidmət etdiyini görən heç kim şübhə etməzdi ki, bu qadındır və onunla birlikdə xidmət edənlərin hamısından gözəldir. Midiya kralı Artey isə hər yerdə Parsondu axtarmaqdan və onu diri və ya ölü tapanlara mükafatlar təqdim etməkdən yorulub, ov edərkən şir və ya başqa bir heyvan tərəfindən parçalandığını qərara aldı və ona, ən cəsur yaxınına çox təəssüfləndi. şərik. Parsond Babildə belə bir həyat sürməyə başlayandan yeddi il keçdi. Bir dəfə Nanar xədimlərdən birini qamçı ilə cəzalandırdı, ona ağır işgəncələr verdi. Parsond, bu adamı səxavətli vədlərlə sövq edərək, onu gizli şəkildə Mediaya Arteyə qaçmağa və padşaha söyləməyə inandırdı ki, guya döyüşkən dostunuz Parsond rüsvayçılıq içində yaşayır və həyatını musiqiçilər arasında keçirir. Xədim bunu padşaha danışanda o, həm sevinərək, həm də acı inildəyərək dedi: “Vay! İgid ər rüsvay oldu! Amma mənim yaxşı tanıdığım Parsond necə dözdü ki, düşmən onu ərköyün edib onun bədənini qadınlaşdırdı! Və dərhal Babilə ən etibarlı anqarlardan birini göndərdi (kral elçilərini belə adlandırırdılar). Anqar peyda olub Parsondun ekstradisiyasını tələb etməyə başlayanda Nanar hər şeyi qətiyyətlə inkar edərək, onu yoxa çıxandan bəri heç yerdə görmədiyini bildirdi. Bunu eşidən Artey, birincidən daha vacib və daha səlahiyyətli ikinci anqar göndərdi. Bununla o, bir lövhə göndərdi və Nanara əmr etdi ki, Babil hiylələrindən əl çəksin və musiqiçilərə və xədimlərə təslim etdiyi adamı geri qaytarsın, yoxsa onun başını uçurtmasınlar. Bunu yazdı və eyni zamanda carçıya əmr etdi ki, Nanar Parsondu verməsə, onun kəmərindən tutub edama aparacaq. İkinci qasid Babilə gəldi və Nanara hər şeyi xəbər verdi, o, canından qorxaraq Parsonda xəyanət edəcəyinə söz verdi. Bundan əlavə, o, anqar qarşısında özünə haqq qazandıraraq bildirdi ki, padşahı inandıracaq ki, o, ilk dəfə onu ağır təhqir edən şəxsi ədalətlə cəzalandırıb: axı, əgər padşah, onun vəhşiliyi ilə Nanarın özünə daha çox zərər verərdi. ağa, onu qorumamışdı. Bundan sonra o, anqarı müalicə etdi. Hər ikisi şərab içib söhbət edirdilər. Yemək verildikdə musiqiçilər içəri daxil oldular, yüz əlli qadın, onların arasında Parsond da var idi. Bəziləri cithara, bəziləri fleyta, bəziləri lira çalırdı, lakin qadınla da səhv salınan Parsond gözəlliyi və sənəti ilə hamıdan seçilirdi. Onlar doyduqdan sonra Nanar anqardan soruşdu ki, qadınlardan hansının, onun fikrincə, gözəl görünüşü və oyun sənəti ilə hamıdan üstündür. O, dərhal “bu” deyə cavab verdi və Parsondu göstərdi. Nanar əllərini çırparaq uzun müddət güldü və dedi: "Deməli, bu gecə onunla dincəlmək istəmirsən?" - "Əlbəttə!" anqar cavab verdi. "Amma sənə icazə verməyəcəyəm!" Nanar qışqırdı. "Niyə məndən soruşursan?" qonaq dedi. Nanar isə bir az tərəddüd etdikdən sonra cavab verdi: "Bu, sənin üçün gəldiyin Parsonddur!" İnanmayanda isə and içdi. Sonra anqara dedi: “Görəsən, igid kişi niyə sağ qalıb, qadına çevrilib, başqaları ilə bacarmayıbsa, öz canına qıymayıb. Hökmdar padşah bunu eşidəndə necə qəbul edəcək? Nanar isə dedi: “Mən ona asanlıqla sübut edəcəm ki, heç bir işdə ədaləti pozmamışam”. Belə danışdıqdan sonra yatmağa getdilər. Ertəsi gün səhər babilli Parsondu vaqona mindirərək onu anqarla birlikdə göndərdi. Padşahın olduğu Şuşaya çatanda anqar ona bu adamı göstərdi. Artey uzun müddət itkin düşdü, sonra kişi yerinə qadın görüb dedi: “Təəssüf ki, sən necə dözə bildin ki, belə biabır olub tez ölməyəsən?”. Parsond isə cavab verdi: “Deyirlər, ağa, tale hətta tanrılardan da güclüdür. Amma mən bütün bunlara dözdüm və belə əzablar arasında yaşamağa, ilk növbədə, səni bir daha görmək, sonra Nanarın sənin tərəfindən necə cəzalandırılacağını görmək üçün qaldım; və ölsəm, bunu edə bilməyəcəkdim. Odur ki, mənim ikinci ümidimin gerçəkləşməsini məndən alma, ya Rəbb, pis adamı mənim haqqımda cəzalandır! Artey Babilə çatan kimi bunu edəcəyinə söz verdi. Nəhayət Parsond öz təbii görünüşünü bərpa etdi və padşah Babildə peyda oldu. Parsond hər gün Nanarı cəzalandırmaq üçün onu yüksək səslə çağırırdı. Lakin o, padşahın hüzuruna gələrək ədalətli davrandığını bəyan etdi. O dedi: «Bu adam heç bir pis şey görməmiş, mənə qarşı sənə böhtan atdı ki, məni öldürüb ona Babil üzərində hakimiyyət verəsən». Amma Artey Parsondun tələbini daha ədalətli hesab edib: “Özünüzü mühakimə etmək və belə bir cəza axtarmaq yox, mənə qərar vermək lazım idi. On gündən sonra nəhayət ki, layiq olduğun hökmü sənə elan edəcəm”. Nanar dəhşətli dərəcədə qorxdu və xədimlərdən ən nüfuzlu olan Mitrafernusa müraciət etdi. O, Mitrafernesə Arteydən həyat və Babil üzərində hakimiyyət diləsə, on talant qızıl, on qızıl və iki yüz gümüş kasa, Parsonda isə yüz talant gümüş sikkə və qiymətli paltarlar verəcəyini vəd etdi; padşaha yüz talant qızıl, yüz qızıl və üç yüz gümüş kasa, min talant gümüş sikkələr, saysız-hesabsız paltarlar və bir çox başqa gözəl hədiyyələr vəd etdi. Ən şərəfli xədim padşahın yanına getdi və çoxsaylı xahişlərdən sonra Nanarın ölümə layiq olmadığını söylədi: axırda o, Parsondu öldürmədi, ancaq dəhşətli bir təhqirə təhqirlə cavab verdi. "O, ölüm cəzasına layiq olsa belə, lordum" dedi Mitrafern, "mənə bu lütfü ver, onu istəmək hüququ ver! O, ağasına çoxlu qızıl və gümüş verəcək və Parsond etdiyi əmələ görə yüz talant gümüş ödəyəcək. Padşah bu inanclara boyun əydi və nəhayət qərarını Nanara göndərdi. Onun qarşısında diz çökdü və Parsond başını yelləyərək dedi: "İnsan nəslini məhv etmək üçün qızılı ilk kəşf edənə lənət olsun: onun sayəsində bu babillinin gülüşünə çevrildim". Bütün bunların nə qədər çətin keçdiyini bilən xədim ona dedi: “Qəzəblənmə, yaxşı adam, məni dinlə və Nanaru ilə dost ol: axı lordun istədiyi budur!” Və Parsond, əgər bacarsa, xədimə və Nanarın borcunu qaytarmaq üçün fürsət gözləməyə başladı; belə bir iş tapdı və ödədi.^[13][14]