Qarisi döyüşü

Qarisi döyüşü — gürcülərdən təşkil edilmiş ordu bölmələri ilə Səfəvi ordusu arasında müasir Gürcüstanın Tetritsqaro məntəqəsində 1556-cı ildə baş tutmuş döyüş.

Ağaiani döyüşü
Gürcüstanda Səfəvi hakimiyyəti
Tarix 1556
Yeri Qarisi adlanan yer (müasir Gürcüstan Respublikasının Aşağı Kartli mxaresinın Ağbulaq bələdiyyəsinin inzibati mərkəzi - Ağbulaq və ya Tetritskaro)
Səbəbi Gürcülərin Səfəvi hakimiyyətini qəbul etməmələri
Nəticəsi Gürcülərin hərbi qələbəsi, taktiki məğlubiyyəti
Münaqişə tərəfləri

Kartli çarlığı

Səfəvi imperiyası

Komandan(lar)

I Luarsab †
I Simon

Şahverdi sultan Ziyadoğlu-Qacar

Arxa plan

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Hələ XVI əsrin birinci rübündə Səfəvilər Kartli və Kaxetiyanı tabe etməyə cəhd göstərmişdilər. Lakin onlar Gürcüstanın fəth olunması uğrunda ardıcıl mübarizəyə I Şah Təhmasibin dövründə başladılar. 1540–1554cü illərdə I Şah Təhmasib Gürcüstana dörd dəfə yürüş etmişdi. Farsdilli mənbələrə o, o cümlədən Həsən bəy Rumlunun məlumatına görə, I Şah Təhmasibin Gürcüstana yürüşləri 1540–1541, 1546–1547, 1551 və 1554-cü illərə təsadüf edir.[1]

Münaqişənin əsası Amasya sülh müqaviləsindən dərhal sonra qoyuldu. Beləki, bu sülh müqaviləsinə görə əsasən gürcülərdən ibarət torpaqlar bu iki imperiya arasında nüfuz dairələrinə bölünürdü. Qərb torpaqları Osmanlı imperiyasının nüfuz dairəsində olmaqla birlikdə, şərqdəki Kartli və Kaxetiya çarlıqları, habelə Samtsxe knyazlığının şərq hissəsi Səfəvi imperiyasının nüfuz dairəsinə daxil olurdu. Lakin bu müqavilə imzalanan zamana qədər artıq uzun illər idi ki, Səfəvi ordusu gürcülərin paytaxtı hesab edilən Tiflis şəhərində yerləşdirilmişdi.[2][3]

Döyüş

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Kartlidəki hökmdar I Luarsab tabe olmaq fikrində deyildi və Amasya sülhünün şərtləri bəlli olduqdan sonra onu tanımadığını elan etdi. Tiflisdəki Qızılbaş ordunun vəziyyətini təhlükəli hala gətirən I Luarsabın əməllərinə cavab olaraq Səfəvi şahı I Təhmasib yeni bir yürüş əmri verdi. Bu yürüş I Luarsabın dövründə onun torpaqlarına edilmiş sayca V Səfəvi yürüşü idi. Yürüşə Qarabağ bəylərbəyi Şahverdi sultan Ziyadoğlu-Qacar komandanlıq edirdi.[4] Gürcü ordusuna isə I Luarsab və onun oğlu I Simon komandanlıq edirdi. İki ordu Qarisi adlanan yerdə qarşılaşdı. Döyüşün sonunda heç birtərəf tam üstünlük qazana bilməsə də, gürcü tərəfi üstün idi, lakin I Luarsab döyüşdə öldürüldü. Bu da, gürcü tərəfinə mənfi təsir etdi.[5][6]

Nəticə

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Şahverdi Sultan Ziyad oğlu bu yürüşdən sonra iki dəfə (1557, 1560–1561) də yürüş etmiş və dağıntılar törətmişdi. Atasının ölümündən sonra I Simon isə qızılbaşların tərəfinə keçmiş qardaşı Davidin (Davud bəyin) təhriki ilə (1568–1569)-cı ildə Şamxal bəy Çərkəz tərəfindən ələ keçirilmiş və şahın gösrərişi ilə Ələmut qalasına salınmışdı.[7]

Həmçinin bax

[redaktə | mənbəni redaktə et]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ Əfəndiyev, 2007. səh. 117
  2. ↑ Əfəndiyev, 2007. səh. 105
  3. ↑ Mikaberidze, Alexander. Historical Dictionary of Georgia (2). Rowman & Littlefield. 2015. səh. xxxi. ISBN 978-1442241466.
  4. ↑ Maeda, Hirotake. The forced migrations and reorganisation of the regional order in the Caucasus by Safavid Iran: Preconditions and developments described by Fazli Khuzani // Ieda, Osamu; Uyama, Tomohiko (redaktorlar ). Reconstruction and interaction of Slavic Eurasia and its neighbouring worlds (PDF). Slavic Eurasian Studies, No.10. Sapporo: Slavic Research Centre, Hokkaido University. 2006. səh. 241. ISBN 4938637391. 2020-11-08 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2022-06-24.
  5. ↑ Vladimir Minorsky, "Tiflis", in: M. Th. Houtsma, E. van Donzel (1993), E. J. Brill's First İslam Ensiklopediyası, 1913–1936, s. 758. Brill, ISBN 90-04-08265-4.
  6. ↑ Ronald Qriqor Süni (1994), The Making of the Georgian Nation, s. 48. Indiana University Press, ISBN 0-253-20915-3
  7. ↑ Əfəndiyev, 2007. səh. 119

Mənbə

[redaktə | mənbəni redaktə et]