Qriqori Balyan

Qriqori Balyan (erm. Գրիգոր Պալյան; 1764^[1], Konstantinopol, Osmanlı imperiyası – 15 noyabr 1831, Konstantinopol, Osmanlı imperiyası) — erməni əsilli Balyan ailəsinə mənsub Osmanlı memarı.^[2]

Qriqori Balyan
q.erm. Գրիգոր Պալեան
Şəxsi məlumatlar
Doğum tarixi	1764[1]
Doğum yeri	Konstantinopol, Osmanlı imperiyası
Vəfat tarixi	15 noyabr 1831(1831-11-15)
Vəfat yeri	Konstantinopol, Osmanlı imperiyası
Təhsili	Milli Gözəl Sənətlər Məktəbi
Fəaliyyəti	memar
Uşağı	Karpet Balyan
Ailəsi	Balyan ailəsi
Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Əslən Kayseri ermənisi olan saray memarlarından Bali kalfanın oğludur. Atasının adı səbəbilə "Balinin oğlu" mənasında Balyan soyadını alan ailənin ilk üzvüdür. 1764-cü ildə İstanbulda dünyaya gəldi. Parisdəki École des Beaux-Arts məktəbində təhsil aldı. Döndükdən sonra 1777-ci ildə sarayda xidmətə başladı və 1788-ci ildə Sultan Əbdülhəmid tərəfindən gənc yaşda saray memarı ünvanı aldı. Sultan Səlimin şəxsi müşavirlərindən biri oldu və bu illərdə Şahzadə Mahmudla yaxın münasibət qurdu.

1790-cı ildə saray memarlarından Minas kalfanın qızı Soqome ilə evləndi və cütlüyün bu nigahdan 6 övladı (Karpet, Sofiya, Hovannes, Lusiya, Xaçatur, adı bilinməyən bir qız) dünyaya gəldi. İndiki Bülbüldərə adlanan səmtdə yaşadı və çox sayıda saxladığı bülbüllər səbəbilə səmtin adının bu şəkildə anılmasında mühüm rol oynadı.

Yaxın münasibəti olduğu Sultan Mahmudun cülusunun ardından sarayda nüfuzu artdı və 1809-cu ildə verilən fərmanla vergidən azad edilərək çox sayıda imtiyaz qazandı. Həmin il Beşiktaş sarayının təmiri ilə vəzifələndirildi. Onunla yanaşı bir çox saray memarının vəzifələndirildiyi bu təmir əsasında sarayın mühüm bölümü dağıdılaraq yenidən inşa oldu.

1820-ci ildə Erməni Həvari kilsəsi və Erməni Katolik kilsəsi arasındakı məzhəb münaqişəsi əsnasında bilinməyən səbəblə Kayseriyə sürgün olundu. Burda qaldığı müddət ərzində kilsə inşa etdirdi. Çox keçmədən bağışlandı və İstanbula qayıtdı. 1825-ci ildə Səlimiyyə kazarmasının dağıdılaraq daşdan yenidən inşa olunması vəzifəsini aldı. 15 noyabr 1831-ci ildə Üsküdarda vəfat etdi və cənazəsi Üsküdardakı erməni məzarlığına dəfn olundu.

Sofiya adlı qızını erməni əsilli saray memarlarından Ohannes Sərvəryanla evləndirmişdir.

• Nüsrətiyə məscidi
• Aynalıkavak qəsri
• Sarayburnu sarayı
• Beşiktaş sarayı
• Validə sultan sarayı
• Dəftərdar sarayı
• Davudpaşa kazarması
• Bəyoğlu kazarması
• Səlimiyyə kazarması
• Taksim topçu kazarması
• Validə su bəndi
• Topuzlu su bəndi

• Afife, Batur, Balyan Ailesi. Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği, Taha Toros Arşivi, 1992, s. 1089.
• Barkev Samuelian. Yüksek Lisans Tezi. Balyan Ailesinin 19.Yüzyılda İstanbul’un dönüşümüne Katkıları. İstanbul Üniversitesi, İstanbul 2020.
• Hançer, Ethem. Sultanın Mimarları Balyanlar, Atlas, İstanbul, 177, 96-108.2007