Qərbi erməni dili
Qərbi ermənicə, Türkiyə ermənicəsi və ya İstanbul ermənicəsi (erm. Արեւմտահայերեն) — hind-Avropa dili olan iki müasir erməni ləhcəsindən biridir. 1915-ci ilə qədər bütün Mərkəzi, Şərq və Cənub-Şərqi Anadolu Regionlarında danışılırdı. 1915–1917-ci illərdə Erməni deportasiyası və xarici ölkələrə mühacirət səbəbi ilə hal-hazırda əsasən erməni diasporu tərəfindən danışılır. Türkiyədəki və İstanbuldakı ermənilərin cüzi bir hissəsi bu dildə danışır. Türkiyədə erməni dili (Qərbi erməni ləhcəsi) müasir erməni cəmiyyətində yalnız kiçik bir azlıq tərəfindən danışılır. Əsas dil olaraq türk dilinin erməni dilinin yerini almasına görə Türkiyədə erməni dili məhv olma prosesinə daxil olmuş və YUNESKO tərəfindən Türkiyədə erməni dili dünya illik "Atlas of the World's Languages in Danger" Atlasına (Təhlükədə olan Dünya Dilləri Atlası) əlavə edilmiş və burada Qərbi Erməni ləhcəsini "definitely endangered language" ("mütləq nəsli kəsilməkdə olan bir dil") kimi xarakterizə etmişdir.[5][6][7]
| Qərbi erməni dili | |
|---|---|
| Orijinal adı | արեւմտահայերէն |
| Ölkələr | |
| Danışanların ümumi sayı |
|
| Təsnifatı | |
| Yazı | Erməni əlifbası |
| Dil kodları | |
| ISO 639-1 | — |
| ISO 639-2 | — |
| ISO 639-3 | hyw |
| Dilin strukturlarının dünya atlası | arw |
| Atlas of the World’s Languages in Danger | 1494 |
| Ethnologue | hyw |
| LINGUIST List | hye-war |
| IETF | hyw |
| Glottolog | west2348 |
 Bu dildə olan Vikipediya | |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Erməni diasporundan olan bəzi danışanların Ermənistana və Ermənistanın işğalı altında olan Azərbaycanın Dağlıq Qarabağ regionuna köçürülməsinə görə də burada bir az danışılır; lakin Şərqi ermənicə Ermənistanda daha çox yayılmışdır.
İstinadlar
[redaktə | mənbəni redaktə et]- ↑ 1 2 ScriptSource - Armenia.
- ↑ 1 2 ScriptSource - Lebanon.
- ↑ 1 2 ScriptSource - Syria.
- ↑ 1 2 ScriptSource - Turkey.
- ↑ "UNESCO Culture Sector, UNESCO Interactive Atlas of the World's Languages in Danger, 2009". 2009-06-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-05-16.
- ↑ UNESCO: 15 Languages Endangered in Turkey, by T. Korkut, 2009https://web.archive.org/web/20090331051956/http://www.bianet.org/english/kategori/english/112728/unesco-15-languages-endangered-in-turkey
- ↑ ""Review of Istanbul's Armenian community history"". 2015-09-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2020-05-16.
Əlavə ədəbiyyat siyahısı
[redaktə | mənbəni redaktə et]- Melkonian, Zareh. Գործնական Քերականութիւն – Արդի Հայերէն Լեզուի (Միջին եւ Բարձրագոյն Դասընթացք) [Practical Grammar – For Modern Armenian (Intermediate and Advanced Course)] (erməni) (Fourth). Los Angeles. 1990.
- Sakayan, Dora. Modern Western Armenian For the English-speaking World: A Contrastive Approach. Montreal: Arod Books. 2000. ISBN 0-9699879-2-7.
- Samuelian, Thomas J. A Course in Modern Western Armenian: Dictionary and Linguistic Notes. New York City, New York (state): Armenian National Education Committee. 1989. ISBN 0-9617933-2-5.
- Chahinian, Talar; Anny Balakian. "Language in Armenian American communities: Western Armenian and efforts for preservation". International Journal of the Sociology of Language (237). 2015-12-16. doi:10.1515/ijsl-2015-0034. 8 February 2020 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 9 June 2019.
- Vaux, Bert. The Phonology of Armenian. Oksford: Oxford University Press. 1998. ISBN 978-0-19-823661-0.
Xarici keçidlər
[redaktə | mənbəni redaktə et] Lüğətlər və ensiklopediyalar | |
|---|---|
| Normativ yoxlama |
- Arak29 Eastern Armenian Arxivləşdirilib 26 dekabr 2019 at the Wayback Machine
- Arak29 Western Armenian
- Arak29 A Course in Modern Western Armenia Arxivləşdirilib 17 sentyabr 2019 at the Wayback Machine
- Arak29 On-Line Dictionaries Arxivləşdirilib 10 may 2017 at the Wayback Machine
- Arak29 Etymology Arxivləşdirilib 26 sentyabr 2017 at the Wayback Machine
- Videos of people speaking Armenian Arxivləşdirilib 22 fevral 2012 at the Wayback Machine
Qərbi Erməni dili Online Lüğətlər
- Nayiri.com (Erməni dilində lüğətlər kitabxanası):
- Բառգիրք հայերէն լեզուի Revdən. Antraniq Qranyan (təxminən 18.000 termin; 1998-ci ildə Beyrutda nəşr olunmuşdur). Tələbələr üçün mükəmməl bir lüğət.
- ՀԱՅՈՑ ԼԵԶՈՒԻ ՆՈՐ ԲԱՌԱՐԱՆ 1992-ci ildə Beyrutda iki cilddə nəşr olunmuşdur (təxminən 56.000 əsas söz). Bu lüğət hal-hazırda mübahisəsiz olaraq mövcud olan ən yaxşı Qərbi erməni dilində lüğətdir.
- ՀԱՅԵՐԷՆ ԲԱՑԱՏՐԱԿԱՆ ԲԱՌԱՐԱՆ Stepan Malxasiants tərəfindən nəşr olunmuşdur (təxminən 130.000 qeyd). Qəti olaraq erməni dilinin ən yaxşı lüğətlərindən biridir. (Təriflər Şərqi erməni dilindədir, lakin bütün sözlərin Qərbi erməni dilindəki mənaları qeyd edilmişdir.)
- ՀԱՅԵՐԷՆ ԱՐՄԱՏԱԿԱՆ ԲԱՌԱՐԱՆ Hraçya Açaryan tərəfindən nəşr olunmuşdur. (5062 söz kökü). Erməni dilindəki sözlərin köklərinin tarixi və mənşəyinin tədqiq edildiyi ən yaxşı əsərdir. Bundan başqa müasir dövrdə istifadə edilən hər bir söz kökünün izahatları da qeyd edilmişdir. (İzahlar Şərqi erməni dilində verilmişdir, lakin söz kökləri Qərbi erməni dili də daxil olmaqla bütün erməni dillərində əhatə edir.)
- Erməni-ingilis dilində lüğət (təxminən 70,000 qeyd).
- İngilis-erməni dilində lüğət (təxminən 96,000 qeyd).
- Erməni-fransız dilində lüğət (təxminən 18,000 qeyd).
- Fransız-erməni dilində lüğət (təxminən 20,000 qeyd).