Erməni dili

Erməni dili (erm. Հայերեն — Hayeren) — Hind-Avropa dillərinə daxil olan və ayrı qrupa aid olan dil.[16] Ermənistan Respublikasının dövlət dilidir.

Erməni dili
Orijinal adı հայերեն[1]
Ölkələr
Danışanların ümumi sayı
  • 6.700.000 ± 100.000 nəf. (XXI əsr)[15]
Təsnifatı
Hind-Avropa dilləri
erməni dili
Yazı Erməni əlifbası
Dil kodları
QOST 7.75–97 арм 055
ISO 639-1 hy
ISO 639-2 hye, arm
ISO 639-3 hye
Dilin strukturlarının dünya atlası arz
Ethnologue hye
Linguasphere 57-AAA-a
ABS ASCL 4901
IETF hy
Glottolog arme1241, nucl1235
Bu dildə olan Vikipediya
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar
Hind-avropalılar
Hind-avropa mövzuları
Dillər

Anadolu · Alban · Erməni
Balto-slavyan: Baltik dilləri, Slavyan
Venet · Alman
Yunan · İlliril
Hind-iran: Nuristan, İran, Hind-ari, Dard
İtalyan (Roman) · Kelt
Paleobalkan · Toxar

Kursivlə yazılmış dillər ölü dillərdir.
Filologiya
Mənbələr
Arxeologiya
Mis dövrü

Ponti sahəsi

Qafqaz

Şərqi Asiya

Şərqi Avropa
Xalqlar və cəmiyyətlər
Bürünc dövrü
Dəmir dövrü
Din və mitologiya
Yenidən qurulanlar
Tarixi
Hind-Avropa araşdırmaları
Alimlər
Universitetlər
Nəşrlər

Erməni dilinin tarixi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Ermənicə yazı dilinin inkişaf dövrü 3 dövrə ayrılır:

  • 1. Qədim Ermənicə, Qrabar (V–XI əsr),
  • 2. Orta Ermənicə (XII–XVI əsr),
  • 3. Yeni Ermənicə aşxarabar (XVII əsrdən dövrümüzə qədər)

Yeni Ermənicə 2 böyük qola ayrılır: Qərbi ermənicə ve Şərqi ermənicə. Şərqi ermənicə Ermənistan Respublikasının rəsmi dilidir. Bundan başqa İranda və Hindistanda yaşayan ermənilərin ədəbiyyat dilidir. Qərbi ermənicə isə Diasporanın, Türkiyədə və dünyanın başqa yerlərində yaşayan ermənilərin istifadə etdiyi dildir. Erməni dilinin 60-a yaxın şivəsi vardır. Ədəbi erməni dilinin Şərq və Qərb qolları bir-birindən çox da ayrılmayıb və başa düşülür.[17]

Erməni əlifbası

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Erməni əlifbasında 39 hərf var. Bunlardan 8-i sait, 30-u samit, biri isə (ev/yev) qoşasəslisinin işarəsidir.[18]

Erməni dilinin qrammatikası

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Əski erməni dilində Hind-Avropa dillərinin qrammatika quruluşu saxlanılıb. Qrabarın qrammatika şəkli Hind-Avropa dillərinin morfoloji sisteminin bir üst dərəcəsidir. Əski erməni dili quruluş şəkli ilə klassik Hind-Avropa bükümlü dilini təmsil edir. Səsli sistemdə erməni dili yerini dəyişdirmə qanununa görə konsonantizmi (samit səslərin quruluş sistemi) təşkil edir. Kiçik erməni şivələrində samit dəyişmələrdə, bəzi samit nəfəslilərdə Hind-Avropa konsonantizmi qorunub. Erməni dili Hind-Avropa dillərinin dəyişik inkişaf mərhələsindəki xüsusiyyətləri əks etdirir.[17]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ https://github.com/unicode-org/cldr/blob/main/common/main/hy.xml.
  2. ↑ 1 2 ScriptSource - Armenia.
  3. ↑ 1 2 ScriptSource - United States.
  4. ↑ 1 2 ScriptSource - Georgia.
  5. ↑ 1 2 ScriptSource - Russian Federation.
  6. ↑ 1 2 ScriptSource - France.
  7. ↑ 1 2 ScriptSource - Iran.
  8. ↑ 1 2 ScriptSource - Cyprus.
  9. ↑ 1 2 ScriptSource - Lebanon.
  10. ↑ 1 2 ScriptSource - Syria.
  11. ↑ 1 2 ScriptSource - Greece.
  12. ↑ 1 2 ScriptSource - Germany.
  13. ↑ 1 2 ScriptSource - Azerbaijan.
  14. ↑ 1 2 https://www.routledge.com/Minorities-and-Nationalism-in-Turkish-Law/Bayir/p/book/9781138278844.
  15. ↑ http://www.britannica.com/EBchecked/topic/35305/Armenian-language.
  16. ↑ С. И. Брук, Вяч. Вс. Иванов, (Большая советская энциклопедия. — Т. 30. — М., 1978. — С. 467–470) Arxivləşdirilib 2022-03-26 at the Wayback Machine).
  17. ↑ 1 2 Hatəm Cabbarlı. Erməni dili. Bakı, 2015
  18. ↑ Bağramyan, R. H.; Xəlilov, İ. H. Bayramov, M. B. (redaktor). Ermənicə-Azərbaycanca lüğət (PDF) (az. və erməni). Yerevan: "Luys" nəşriyyatı. 1978. 5. 2022-08-04 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2024-08-05.