Rüknəddin Baybars Çaşnigir
əl-Məlikül-Müzəffər Rüknəddin Baybars əl-Çaşnigir (d.? - ö. 16.4.1310) — Misir Məmlük sultanı (1309-1310).
| Rüknəddin Baybars | |
|---|---|
| Əl-Malik Əl-Müzəffər | |
| Aprel 1309 – 5 mart 1310 | |
| Əvvəlki | Nəsrəddin Məhəmməd |
| Sonrakı | Nəsrəddin Məhəmməd |
| Şəxsi məlumatlar | |
| Vəfat tarixi | |
| Vəfat yeri | |
| Fəaliyyəti | siyasətçi, rəhbər |
| Ailəsi | Bəhrilər |
| Dini | Sünni, İslam |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
Həyatı
[redaktə | mənbəni redaktə et]Sultan Kalavunun Çərkəz əsilli məmlüklərindəndir. Kalavunun oğlu Məhəmmədin ilk səltənəti sırasında özünü göstərdi. Kitbuğanın taxtı ələ keçirməsindən sonra nüfüzunu daha da artdırdı və Burciyyə Məmlüklərinin qüvvətli əmirləri arasına girdi. Sultan Laçının qətlindən (1299) sonra, Misir Məmlük taxtına ikinci dəfə keçirilən Məhəmməd tərəfindən üstadüddarlığa gətirildi (9 fevral 1299). Naibüssaltana Əmir Seyfəddin Salar ilə birlikdə Sultan Məhəmmədin kiçik yaşda olmasından faydalanaraq dövlət işlərini əlinə keçirdi. Hətta sultan üzərində onun ən bəsit ehtiyaçlarına dəxi müdaxilə edəcək qədər ağır bir basqı qurdu. Bir-biriylə iş birliyi halında olan Salar ilə Baybars arasında gizli bir nüfuz mücadiləsi də vardı. Ancaq bu mücadilə feiliyətə tökülməmiş, bunlar onları məcbur edən şərtlər altında daima bir-birlərinə dəstək vermək məcburiyətində qalmışdılar.
Sultan Məhəmməd onların basqısı qarşısında 5 aprel 1309-cu ildə səltənətdən çəkildiyini bildirdi. Bunun üzərinə üməra taxtı Əmir Salara təklif etdiysə də, Salar, Kütbuğa və Laçının aqıbətinə şəxsən şahid olduğundan bu təklifə yanaşmadı və sultanlığa Baybarsın daha layiq olduğunu söylədi. Beləcə kəndisi naib-i saltanat görəvində qalarkən Baybars əl-Müzəffər ünvanıyla sultan elan edildi (5 aprel 1309).
Baybarsın sultan olar-olmaz həll etmək məcburiyyətində qaldığı ilk məsələ, büyük etibarı olan əski sultan Məhəmməd idi. Suriya bölgəsindəki bir qisim üməra onun sultanlığını qəbul etmiyrlər, Məhəmmədə bağlılıqlarını sürdürürdülar. Bu sırada Kərəkə göndərilən və başlangıcda yeni sultana bağlı qaldığını bildirən Məhəmməd, nəhayət Suriyadakı əmirlərin dəstəyini sağlayarak Baybarsa qarşı hərəkətə keçməklə hazırlıqlara başladı. Baybars isə taxtı qorumak üçün son çarə olarak Misirdəki Abbasi xəlifəsi əl-Müstəkfi-Billahdan ona olan biəti yeniləməsini istədi. Bu istəyin yərinə yetirilməsinə rağmən üməranın çoxu Baybarsı tərk edərək Məhəmmədin yanına getdi. Yalnız qalan Baybars Məhəmmədin dəməşqlilər tərəfindən sevgiylə qarşılanıb onun adına xütbə oxunduğunu eşidincə taxtdan çəkildiyini bildirdi (17 fevral 1310), ayrıca Məhəmmədə xəbər göndərərək ondan əhf dilədi. Ancaq bu arada xəzinədən böyük miqdarda pul-para alaraq Qahirədən qaçdı. Fəqət Qazzə yaxınlarında yaxalandı və üçüncü dəfə taxta keçən Məhəmmədin hüzuruna çıxarıldı; onun ağır həqarətlərinə məruz qaldıqdan sonra öldürüldü (16 aprel 1310).
Saltanatı çok qısa sürən Baybars, Burciyyə Məmlüklərinə mənsub ilk Çərkəz sultanı kabul ədilməktədir. Ayrıca onun sûfilərin ətkisi altında kaldığı, onların təşvikiylə gayri müslim unsurlara karşı sərt davrandığı, Mısır halkının kəndisindən nəfrət əttiği bəlirtilməktə; bunun yanı sıra Kahirənin mərkəzində hankah, ribat, türbə gibi çəşitli birimləri ihtiva ədən bir külliyə inşa əttirip (1309), bir vakfiyə düzənləttiği bilinməktədir.
