Rusiyanın Dağlıq Qarabağdakı sülhməramlı kontingenti

Rusiyanın Dağlıq Qarabağdakı sülhməramlı kontingenti — İkinci Qarabağ müharibəsindən sonra Azərbaycan, Ermənistan və Rusiya liderləri tərəfindən imzalanmış atəşkəs bəyanatı əsasında Dağlıq Qarabağ regionunda yerləşən keçmiş rus hərbi kontingenti. Rusiya Federasiyasının sülhməramlı kontingentinin qalma müddəti müqavilənin imzalandığı tarixdən (9 noyabr 2020-ci il) 5 il təşkil etdi, əgər müqavilə tərəflərindən heç biri 6 ay bəyan etməsə, avtomatik olaraq daha 5 il müddətinə uzadılacaq. müqavilənin müddəti bitənə qədər bu müddəanın tətbiqini dayandırmaq niyyətindədirlər. Lakin 2024-cü ilin aprelində kontingentin Azərbaycan ərazisindən vaxtından əvvəl çıxarılmasına başlanıldı.[1][2]

Rusiya sülhməramlı qüvvələri Dağlıq Qarabağdakı keçmiş təmas xətti və Laçın dəhlizi boyunca yerləşdirilmişdi. Sülhməramlı qüvvələrin komandanlığının qərargahı Xocalı aeroportu ərazisində yerləşirdi.

Tarixi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Müqavilə imzalandıqdan sonra tərəflər Qarabağda bütün təmas xətti boyunca atəşkəs rejiminə riayət etməyə başlayıblar.[3]

Rusiya sülhməramlı kontingentinin Laçın dəhlizinə doğru yürüşü

Noyabrın 10-da 15-ci ayrı-ayrı motoatıcı briqadanın bölmələrindən ibarət sülhməramlı kontingenti olan ilk İl-76-lar şəxsi heyəti, nəqliyyat vasitələrini, zirehli transportyorları və hərbi texnikanı münaqişə zonasına çatdırmaq üçün Ulyanovsk-Vostoçnıy aerodromundan havaya qalxdı.[4] Noyabrın 11-də Rusiya Federasiyası Silahlı Qüvvələrinin sülhməramlı kontingentinin bölmələri Laçın dəhlizini və Laçın-Lısoqorski sovxoz yolunun (Turşsu kəndi yaxınlığında) müvəqqəti müşahidə məntəqələri ilə hissəsini nəzarətə götürüb. Briqadanın 1-ci sülhməramlı batalyonunun bölmələri Erebuni aerodromunda boşaldıqdan sonra Gorus bölgəsində cəmləşərək 300 kilometrlik yürüş etdi.[5] General-leytenant Rüstəm Muradov[6][7] Rusiya sülhməramlı kontingentinin Dağlıq Qarabağdakı ilk komandiri təyin edildi.

Noyabrın 12-də Vladimir Putin Dağlıq Qarabağda sülhməramlıların iş qaydası haqqında fərman imzaladı.[8] Həmin gün 15-ci ayrı-ayrı motoatıcı briqadanın sülhməramlı batalyonu əvvəlcə sülhməramlı qüvvələrin komandanlığının qərargahının yerləşdiyi qondarma Dağlıq Qarabağ Respublikasının paytaxtı Xankəndi[3] şəhərinə daxil oldu.[9] Noyabrın 13-dək Xankəndi və Şuşa ərazilərində dörd müşahidə məntəqəsi yaradıldı. Ümumilikdə üç gün ərzində 73 uçuş yerinə yetirildi, 1103 hərbi qulluqçu və 168 texnika daşındı.[10]

Rus sapyor ərazini minalardan təmizləyir. Dağlıq Qarabağ. İyun 2021

Noyabrın 14-də sülhməramlı kontingentin tərkibində Humanitar Yardım üzrə İdarələrarası Mərkəz yaradıldı. Mərkəzə Rusiya Müdafiə Nazirliyinin mütəxəssisləri ilə yanaşı, Rusiya Fövqəladə Hallar Nazirliyinin əməliyyat qrupu, Rusiya Xarici İşlər Nazirliyinin nümayəndələri, Rusiya FTX Sərhəd Xidmətinin qüvvə və vasitələri və Rusiya Federasiyasının Fövqəladə Hallar Nazirliyinin nümayəndələri daxildir. Rusiyanın digər federal icra hakimiyyəti orqanları. Mərkəzin rəhbəri general-mayor Andrey Volkov[11][12] təyin edildi.

Noyabrın 15-dək Rusiya sülhməramlı qüvvələri Laçın dəhlizində (Zabux -Lısoqorski- Zarıslı kənd təsərrüfatı yolu boyunca) 7 müvəqqəti müşahidə məntəqəsi və Dağlıq Qarabağda 18 müşahidə məntəqəsi yaradıldı. Rusiya sülhməramlı qüvvələri Xankəndidə yerləşdirilmiş komanda məntəqəsindən idarə olunur.[13]

23 noyabr 2020-ci il tarixində Rusiya Beynəlxalq Minalardan Təmizləmə Mərkəzinin mütəxəssisləri Dağlıq Qarabağın ərazilərini minalardan təmizləməyə başladılar.[14]

Spiegel qeyd edir ki, 2022-ci ildə Moskvanın sülhməramlı missiyası "Azərbaycanın Dağlıq Qarabağa hücumunun və daha da dərinlərə doğru irəliləməsinə" mane ola bilmədi.[15]

2022-ci ilin dekabrından Laçın dəhlizi Azərbaycan tərəfi tərəfindən bloklandı . Ermənistanın nümayəndələri dəfələrlə Rusiya sülhməramlılarını dəhlizin fəaliyyətini təmin etmək üzrə öhdəliklərini yerinə yetirməməkdə ittiham ediblər.[16]

2023-cü il sentyabrın 20-də Canyataq kəndi yaxınlığında rus sülhməramlılarının olduğu UAZ markalı avtomobil kiçik silahlardan atəşə tutulub, 5 sülhməramlı həlak olub. Azərbaycanın Baş Prokurorluğu 6 Rusiya sülhməramlısının həlak olması barədə məlumat yayıb: 5-i UAZ markalı avtomobilini “qanunsuz erməni silahlı birləşmələrinə aid zənn edərək Azərbaycan hərbçiləri tərəfindən güllələnib”, daha bir sülhməramlı həlak olub, biri yaralanıb. Azərbaycan bu ölümə görə məsuliyyəti “erməni silahlı qüvvələrinin naməlum üzvlərinin” üzərinə götürüb.[11][17][18] Rusiya hərbçiləri tərəfindən atəşə tutulması zamanı Şimal Donanmasının sualtı qüvvələri komandirinin müavini, sülhməramlı kontingentin komandirinin müavini İvan Kovqan həlak olub.[19] Sentyabrın 21-də Prezident İlham Əliyev Rusiya sülhməramlılarının ölümünə görə üzrxahlıq edib.[20][21][22] Hadisə yerində baş verənlərin şəraitini araşdırmaq üçün Azərbaycan və Rusiyanın istintaq orqanları birgə işləyir.[23][24][25]

Qoşunların çıxarılması

[redaktə | mənbəni redaktə et]

2024-cü il aprelin 16-da Azərbaycan mətbuatında Rusiya kontingentinin Azərbaycanı tərk etməsi barədə məlumat yayıldı və artıq aprelin 17-də Rusiya prezidentinin mətbuat katibi Dmitri Peskov da bu məlumatı təsdiqlədi.[1][2] İyunun 12-də Azərbaycan ərazisində müvəqqəti yerləşdirilən Rusiya sülhməramlı kontingentinin çıxarılması prosesi başa çatıb.[26][27][28]

Sayı və quruluşu

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Rusiya sülhməramlı kontingentinin sayı 1960 atıcı silahlı hərbçi, 90 zirehli transportyor, 380 ədəd avtomobil və xüsusi texnika, Rusiya Aerokosmik Qüvvələrinin 4 Mi-8 və Mi-24 helikopteri, 7 İHA- dan ibarət olmuşdur.[29] Əsası Mərkəzi Hərbi Dairənin 15-ci əlahiddə motoatıcı briqadasının (sülhməramlı) hərbi qulluqçuları təşkil etmişdir.

Komandanlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • 11 noyabr 2020 - 9 sentyabr 2021 General-leytenant Rüstəm Muradov
  • 9 sentyabr 2021 - 25 sentyabr 2021 General-mayor Mixail Kosobokov
  • 25 sentyabr 2021 - 11 yanvar 2022 General-leytenant Gennadi Anaşkin [30]
  • 11 yanvar 2022 - 25 aprel 2023 General-mayor Andrey Volkov
  • 25 aprel 2023-cü il - 3 sentyabr 2023-cü il general-polkovnik Aleksandr Lentsov
  • 3 sentyabr 2023 - 12 iyun 2024 General-mayor Kirill Kulakov

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ 1 2 "Начался вывод российских миротворцев из Нагорного Карабаха". Meduza (rus). 2024-04-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-04-25.
  2. ↑ 1 2 "Опубликованы новые кадры Российского миротворческого контингента, покидающего Азербайджан - ОБНОВЛЕНО + ВИДЕО". Oxu.Az (rus). 2024-04-17. 2024-04-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-04-25.
  3. ↑ 1 2 "Российские миротворцы вошли в Степанакерт / РИА «Новости»". 2020-11-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-10-20.
  4. ↑ "Российские миротворцы вылетели в Карабах". 2020-11-11 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-10-20.
  5. ↑ "Российские миротворцы взяли под контроль Лачинский коридор". 2020-11-16 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-10-20.
  6. ↑ "Группировку российских миротворцев в Карабахе возглавил генерал Мурадов". 2021-03-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-10-20.
  7. ↑ "Генерал Рустам Мурадов назначен командующим миротворцами в Карабахе". 2022-10-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-10-20.
  8. ↑ "Путин подписал указ о порядке работы миротворцев в Карабахе". 2020-11-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-10-20.
  9. ↑ Роман Гончаренко. "Где в Карабахе находятся миротворцы из РФ (инфографика)". Deutsche Welle. 2020-11-19. 2023-01-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-01-04.
  10. ↑ "Шойгу доложил Путину о нарастании проблем гуманитарного характера в Нагорном Карабахе / ТАСС". 2020-11-13 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-10-20.
  11. ↑ 1 2 "Минобороны России приступило к формированию в Степанакерте Межведомственного центра гуманитарного реагирования / mil.ru". 2020-11-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-10-20.
  12. ↑ "Указ о Межведомственном центре гуманитарного реагирования / kremlin.ru". 2020-11-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-10-20.
  13. ↑ "Информационный бюллетень Министерства обороны Российской Федерации по развертыванию российского воинского контингента миротворческих сил в зоне нагорно-карабахского конфликта (на 15 ноября 2020 г.)". 2021-03-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-10-20.
  14. ↑ "Разминирование территорий в Нагорном Карабахе / РИА «Новости», 23 ноября 2020". 2020-12-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-10-20.
  15. ↑ Ann-Dorit Boy. "There Is Every Reason to Expect More Violence This Year". «Der Spiegel». 2023-01-18. 2023-01-22 tarixində arxivləşdirilib.
  16. ↑ "Нагорный Карабах: «Бездействие России удручает»". 2023-09-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-09-03.
  17. ↑ "Азербайджан заявил о гибели шести российских миротворцев в Нагорном Карабахе". Forbes.ru (rus). 2023-09-21. 2023-09-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-09-21.
  18. ↑ "Генпрокуратура Азербайджана: при обстреле в Карабахе погибли пять российских миротворцев — их приняли за армянских военных". Meduza (rus). 2023-09-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-09-21.
  19. ↑ "В Карабахе погиб замкомандующего подводными силами Северного флота". Радио Свобода (rus). 2023-09-21. 2023-09-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-09-21.
  20. ↑ "Алиев извинился перед Путиным за гибель российских миротворцев". Коммерсантъ (rus). 2023-09-21. 2023-10-10 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-09-21.
  21. ↑ "Кремль: Президент Азербайджана принес Путину извинения за гибель российских миротворцев". fontanka.ru - новости Санкт-Петербурга (rus). 2023-09-21. 2023-09-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-09-21.
  22. ↑ "Баку извинился за гибель российских миротворцев в Карабахе". DW (rus). 2023-09-21. 2023-09-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-09-21.
  23. ↑ "Минобороны сообщило о гибели миротворцев при обстреле в Карабахе". 2023-09-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-09-20.
  24. ↑ "Сообщение Министерства обороны от 20 сентября 2023". 2023-09-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-09-20.
  25. ↑ "В Нагорном Карабахе погибли российские миротворцы. Минобороны Азербайджана выразило «глубочайшие соболезнования»". Meduza (rus). 2023-09-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-09-21.
  26. ↑ "Пашинян заявил, что мирный договор с Азербайджаном практически заключен - Газета.Ru | Новости". Газета.Ru (rus). 2024-06-12. 2024-06-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-06-12.
  27. ↑ Сидорова, Татьяна. "В Азербайджане заявили о полном выводе миротворцев РФ из Нагорного Карабаха". Профиль (rus). 2024-06-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-06-12.
  28. ↑ "Сообщение Министерства обороны - ВИДЕО". МИНИСТЕРСТВО ОБОРОНЫ АЗЕРБАЙДЖАНСКОЙ РЕСПУБЛИКИ (rus). 2024-06-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-06-12.
  29. ↑ Тонкошкуров В. П., Шигин А. В. Нагорный Карабах: Российская миротворческая операция. // Военная мысль. — 2022. — № 4. — С.44—50.
  30. ↑ "Российскими миротворцами в Карабахе будет командовать генерал-лейтенант Анашкин". www.kommersant.ru (rus). 2021-09-25. 2021-09-25 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-09-26.