İlyuşin İL-76
İL-76 (NATO kod adı ilə: Candid) — Sovet İttifaqının İlyuşin Konstruktor Bürosu tərəfindən dizayn olunmuş dörd turbofan mühərrikli çoxməqsədli təyyarədir. Kommersiya məqsədli yük daşıyan təyyarə kimi ilk dəfə 1967-ci ildə planlanmışdır. Bu təyyarə ağır və iri ölçülü yüklərin orta və uzaq məsafələrə daşınması üçün təyin olunmuşdur. Həmçinin bu təyyarəinin hərbi variantları hava-idarəetmə məntəqəsi və havada-yanacaq dolduran kimi Asiya və Avropa qitələrində geniş istifadə olunur. Antonov An-12'nin yerini almışdır.
| Ilyushin Il-76 | |
|---|---|
| Ил-76 | |
 | |
| Tipi | Nəqliyyat Təyyarəsi |
| İstehsalçı | Tashkent Aviation Production Association |
| Baş konstruktor | Ilyushin |
| İlk uçuş | 25 Mart 1971 |
| İstismara verilmə tarixi | 1974 |
| İstismarçılar |
Rusiya Hərbi Hava Qüvvələri Ukrayna Hərbi Hava Qüvvələri Hindistan Hərbi Hava Qüvvələri İran Hərbi Hava Qüvvələri |
| Buraxılış sayı | ~960 |
 Vikianbarda əlaqəli mediafayllar | |
İL-76-nı fərqləndirən xüsusiyyətlərindən biri də onun rampa sistemli yük bölməsi qapısının olmasıdır, bu isə xüsusi ilə kommersiya məqsədli yük daşınmada daha əhəmiyyətli yer tutur. Çünki bu sistem bir çox iri ölçülü texnika və avadanlıqların, tırtıllı və təkərli texnikaların, bağlama şəklində olan yüklərin yük bölməsinə rahatlıqla daxil olunmasına kömək edir. Təyyarənin xüsusi modelləri də vardır ki, onlar yanğın söndürən kimi və çəkisizlik kabinası (zero-G) təlimlərində istifadə olunur.
Növləri
[redaktə | mənbəni redaktə et]| Model | Xarakteristika, fərqli cəhətləri |
|---|---|
| İL-76 "Candid" | Baza modeli |
| İL-76 "Baghdad-1" | Sonradan "Adnan-1" adlandırılmışdır. İraq HHQ-ın İL-76MD bazasında hazırlanmış radarla təchiz olunmuş model. 3 nüsxədə hazırlanıb. |
| İL-76D | ('D' modeli "Desantniy", yəni Desant Daşıyan) quruq hissəsində isə müdafiə məqsədli atəş qurğusu mövcuddur. |
| İL-76 "Adnan-2" | İran HHQ-ə məxsus olmuş, radarla təchiz olunmuş versiya. 2009-cu il 22 sentyabrda qəzaya uğrayıb. |
| İL-76KT | Kosmonavtların hazırlanması üçün çəkisizlik vəziyyətini simulyasiyası üçün olan təyyarə. İlk uçuş 2 avqust 1981. |
| İL-76LL | Mühərrik testi üçün uçan laboratoriya |
| İL-76M | Modernizasiya olunmuş versiya, yükgötürmə qabiliyyəti 42 tona qədər artırılıb. İlk uçuşu 24 mart 1978-ci il. |
| İL-76MQA | İL-76M-in mülki variantı. Yalnız 2 nüsxədə hazırlanıb. |
| İL-76MD "Candid-B" | Modernizasiya olunmuş versiya. Yükgötürmə 48 tona qədər artırılıb. İlk uçuşu 6 mart 1981-ci il. |
| İL-76MDP | Yanğın söndürən təyyarə. İlk uçuşu 28 yanvar 1993-cü il |
| İL-76MD "Scalpel" | Təyyarə-hospital variantı |
| İL-76MD-90A | Daha güclü və ekologiya standartlarına cavab verən Aviadvigatel PS-90 mühərrikləri ilə təchiz olunmuş versiya |
| İL-76MD-M | Uzunməsafəli uçuşlar üçün modernizasiya olunmuş variant |
| İL-76MDK "Kosmos" | Kosmonavtların hazırlanması üçün çəkisizlik vəziyyətini simulyasiyası üçün olan təyyarə. İlk uçuş 6 avqust 1988. |
| İL-76MF | 6.6 metr daha uzun olan bu variant PS-90 mühərrikləri ilə maksimum qalxış çəkisi 210 ton və 60 ton yük götürmə qabiliyyəti olan modeldir. |
| İL-78MK | İL-78M bazasında hazırlanmış modernizasiya olunmuş versiya |
| İL-76P | Yanğın söndürən təyyarə |
| İL-76PS | Axtarış-xilasetmə təyyarəsi |
| İL-76PP | Radio-elektron mübarizə təyyarəsi |
| İL-82(İL-76SK) | Hava-idarəetmə məntəqəsi. Nüvə partlayışı zamanı yerdəki idarəetmə məntəqələrinin məhv olunduğu halda istifadəsi nəzərdə tutulur. |
| İL-76T "Candid-A" | Nəqliyyat |
| İL-76TD | İL-76MD təyyarəsinin sivil ekvivalenti. İlk uçuşu 1982-ci ildə etmişdir, D-30 turbofan mühərrikləri ilə təhciz olunmuşdur |
| İL-76TD "Antarktida" | Şimal və Cənuq qütblərə uçmaq üçün xüsusi naviqasiya sistemi ilə təmin olunmuş variant |
| İL-76TD-90VD | Aviadvigatel PS-90 mühərrikləri və rəqəmsal kabinə ilə təchiz olunmuş versiya |
| İL-76TD-90SW | Silk Way Airlinesin sifarişi ilə Aviadvigatel PS-90 mühərrikləri ilə təchiz olunmuş versiya |
| İL-76TF | Aviadvigatel PS-90 mühərrikləri ilə təchiz olunmuş mülki versiya |
| İL-78 "Midas" | Tanker-təyyarə |
| İL-78M | Modernizasiya olunmuş tanker-təyyarə |
| İL-78M-2 | |
| İL-78M-90A | İL-76MD-90A bazasında hazırlanmış tanker-təyyarə |
| İL-78MK-90 | İL-78MK-in Aviadvigatel PS-90 mühərrikləri ilə təchiz olunmuş versiyası əsasında hazırlanmış tanker-təyyarə |
| İL-78MKİ | Modernizasiya olunmuş, kommersiya məqsədli, Hindistan üçün olan versiyası |
| İL-78MP | Pakistan üçün hazırlanmış versiya |
| İL-976 | |
| A-50 "Mainstay" | Uzaq radiolokasiya müəyyən və idarə edilməsi təyyarəsi |
| A-60 | Uçan laboratoriya |
| A-100 | Uzaq radiolokasiya müəyyən və idarə edilməsi təyyarəsi |
| KJ-2000 | Uzaq radiolokasiya müəyyən və idarə edilməsi təyyarəsi — Çin versiyası |
Texniki göstəriciləri
[redaktə | mənbəni redaktə et]Ümümi xarakteristikaları
[redaktə | mənbəni redaktə et]- Ekipaj — 5 nəfər (əlavə olaraq 2 uçuş texniki və 2 yük operatoru)
- Yük götürmə : 42 ton (İL-76M), 48 ton (İL-76TD), 60 tonnes (İL-76MD-90A)
- Uzunluq : 46.59 metr (152 ft 10 in)
- Qanadların uc nöqtələri arasındakı məsafə : 50,5 metr
- Hündürlük : 14.76 metr (48 ft 5 in)
- Qanadın sahəsi : 300.0 m² (3,229.2 ft²)
- Boş çəkisi : 192,500 kg (İL-76TD-90) (203,962 lb)
- Maksimal qalxma çəkisi : 395,000 kg (İL-76) (429,975 lb (İL-76TD-90))
- Güc qurğusu : 4 × Aviadvigatel PS-90–76 turbofanları, 142 kN (32,000 lbf) və ya 14,500 kgf hər birində
Göstəriciləri
[redaktə | mənbəni redaktə et]- Maksimal sürət : 900 km/s (490 kt, 560 mph) Mach 0.82 hündürlükdən asılı olaraq
- Uçuş məsafəsi : 5,000 km (2,700 nmi) (İL-76MD-90A/TD-90VD üçün) 52 ton yüklənmə ilə; 4,000 km (İL-76M/T); 4,400 km (İL-76MD/TD), 4,200 km (İL-76MF/TF)
- Uçuş hündürlüyü : 13,000 metr (42,700 ft)
- Eniş zamanı minimal qaçış məsafəsi : 450 metr, revers qurğusu ilə
İstifadəçilər
[redaktə | mənbəni redaktə et]
BMT
Əlcəzair
Anqola
Ermənistan
Azərbaycan
Belarus
Burkina-Faso
Kamboca
ÇXR
KDR
Konqo Respublikası
Ekvatorial Qvineya
Macarıstan
Hindistan
İran
İraq
Qazaxıstan
Qırğızıstan
Latviya
Liviya
Mali
Moldova
KXDR
Rusiya
Serbiya
Syerra-Leone
SSRİ
Sudan
Suriya
Türkmənistan
Ukrayna
ABŞ
BƏƏ
Özbəkistan
Yəmən
Zimbabve
