Rusiyanın Ukraynaya müdaxiləsi zamanı hərbi cinayətlər

Xarkov və Kiyevdə dağıdılmış yaşayış binaları; Buça qətliamı qurbanları
Çerniqovun bombalanmasından sonra bir mənzildəki vətəndaşın cəsədi

Rusiyanın Ukraynaya təcavüzünün gedişində Rusiya tərəfinin hərbi cinayət və insanlığa qarşı cinayət faktları qeydə alınıb.[1][2][3] HRW-nin illik hesabatında qeyd olunur ki, Ukrayna ilə müharibə zamanı Rusiya Federasiyası tərəfindən hərbi cinayətlər və insan haqları pozuntuları “beynəlxalq humanitar hüququn pozulmasının uzun bir siyahısını” təşkil edir. Buçadakı müharibə cinayətləri “saysız-hesabsız” təkrarlanan nümunənin bir hissəsini təmsil edir.[4] ATƏT-in 2022-ci ilin aprel-iyun ayları üzrə hesabatı göstərib ki, Rusiya qüvvələrinin Ukraynadakı zorakı hərəkətləri insanlığa qarşı cinayət kriteriyalarına cavab verir. ATƏT-in hesabatında komissiyanın Rusiya qüvvələrinin cinayətləri, o cümlədən Buçadakı uşaq düşərgəsində işgəncə kameralarının aşkarlanması ilə bağlı təfərrüatlar var. Hesabatda beynəlxalq humanitar hüququn müharibə cinayəti hesab etdiyi “çoxsaylı pozuntuları” aşkar edilib.[5] BMT-nin oktyabr ayı hesabatına görə, Ukraynada törədilən hərbi cinayətlərin böyük əksəriyyətinə Rusiya ordusu cavabdehdir.[6] BCM-nin baş prokuroru Kərim Xanın bəyanatına görə, Ukraynada həm hərbi cinayətlərin, həm də insanlığa qarşı cinayətlərin törədildiyini düşünmək üçün məntiqi əsaslar var.

Aprelin ortalarında münaqişə zamanı törədilmiş hərbi cinayətlərə dair hesabatında ATƏT-in missiyası da Ukrayna tərəfindən pozuntular aşkar edib, lakin Rusiyanın pozuntularının “təbiət və miqyasda qeyri-mütənasib şəkildə daha ciddi olduğunu” və üstəlik, işğalçı ölkə kimi Rusiyanın məsuliyyət daşıdığını bildirib.[2][7]

2022-ci ilin may ayının sonunda soyqırım tədqiqatçıları tərəfindən hazırlanmış müstəqil hesabatda Rusiyanın soyqırımı qızışdırması və dövlət səviyyəsində[8] Ukrayna xalqını məhv etməyə yönəlmiş vəhşiliklər törətdiyinə dair çoxlu sübutlar aşkar edilmişdir.[9]

Döyüşlər zamanı yaşayış məntəqələrinin atəşə tutulması, o cümlədən ayrı-seçkilikdən kənar silahlardan (kaset sursatları, reaktiv yaylım atəşi sistemləri) istifadə edilməklə, dinc əhali arasında itkilərlə nəticələnmişdir. Bu hadisələrin əksəriyyətində rus qoşunlarına qarşı ittihamlar irəli sürülür,[10][11][12] The New York Times isə Ukrayna hücumlarından sonra mülki obyektlərə dəyən mərmiləri qeyd edir.[13] Rusiya Müdafiə Nazirliyi bildirir ki, Rusiya tərəfi yaşayış məntəqələrinə məqsədyönlü hücumlar həyata keçirmir və Bellingcat, Amnesty İnternational-ın məlumatına görə, bəzi hallarda Rusiyanın ayrı-seçkilik etmədən silah tətbiqi hər hansı görünən hərbi hədəflərdən uzaqda həyata keçirilib. İşğal zamanı Xarkov, Mariupol, Çerniqov, Donetsk, Kiyev və digər şəhərlər, o cümlədən Ukrayna Silahlı Qüvvələrinin nəzarətində olmayan şəhərlər atəşə tutulub.[14] Martın 9-da Mariupolun mərkəzinə endirilən aviazərbə nəticəsində 3 saylı xəstəxananın doğum evinin, uşaq şöbəsinin və terapiya şöbəsinin yerlə-yeksan edilməsi, habelə Mariupol teatrının bombalanması, eləcə də Kramatorskda qatar stansiyasına raket zərbəsi və nəticədə ən azı 58 nəfər, o cümlədən 5 uşağın həlak olması, 100-dən çox insanın yaralanması - bütün müharibə zamanı dinc əhaliyə qarşı ən qanlı hücumlardan biri kimi geniş rezonans doğurdu.[15][16][17] ATƏT-in məlumatına görə, Mariupoldakı xəstəxanaya hücum Rusiya hərbçiləri tərəfindən qəsdən həyata keçirilib. BMT-nin İnsan Haqları üzrə Ali Komissarlığı İdarəsinin monitorinq missiyasının məlumatına görə, Mariupol teatrı böyük ehtimalla rus bombası tərəfindən dağıdılıb, Buçadakı qətliamları isə rus qoşunları həyata keçirib.[18]

10 iyun 2022-ci ildə The New York Times, data jurnalistlərin Rusiyanın Ukraynada istifadə etdiyi 2000-dən çox sursatın müəyyən edildiyi irihəcmli araşdırma yayımladı. Jurnalistlər belə qənaətə gəliblər ki, idarə olunmayan mərmilərin, o cümlədən kasetli sursatlarla şəhərlərin dağıdılması və mülki əhali arasında qurbanlar Rusiya Silahlı Qüvvələrinin Ukraynadakı məqsədyönlü strategiyasıdır. Əsasən mülki ərazilərdə tapılan 210-dan çox müəyyən edilmiş hərbi sursat beynəlxalq müqavilələrlə qadağan edilmiş kasetli sursatlar kimi təsnif edilib. Human Rights Watch və Amnesty International Uqledar, Xarkov və Axtırka yaşayış məntəqələrində mülki əhalinin tələfatına səbəb olan kaset bombalarından istifadəni qeydə alıb. Rus mərmilərindəki sursatların təxminən 20%-i partlamqmış və bu onları uzun illər mülki insanlar üçün təhlükəli etmişdir.[19]

Ukrayna hüquq-mühafizə orqanları tərəfindən ələ keçirilən və həqiqiliyi The New York Times tərəfindən təsdiqlənən rus hərbçilərinin zənglərində onlar ukraynalı mülki vətəndaşları öldürdüklərini, Ukraynanın ev və bizneslərini qarət etdiklərini etiraf edirlər.[20]

Apreldə rus qoşunları Kiyev vilayətindən çıxarıldıqdan sonra onların nəzarətində olan yaşayış məntəqələrində dinc əhalinin kütləvi şəkildə qətlə yetirilməsinə dair dəlillər aşkarlanıb.[21] Şahidlərin dediyinə görə, peyk görüntüləri, radio ələ keçirmələri və pilotsuz uçuş aparatlarının videolarına görə Rusiya hərbçiləri tərəfindən həyata keçirilən Buçadakı qırğına dünya ictimaiyyəti ən çox diqqət yetirib.[22][23][24][25][26][27][28][29][30] Müşahidəçilər Rusiyanın nəzarətində olan ərazilərdə oğurluq və işgəncə faktlarını da qeydə alıblar.[31][32][33][34] Qurbanlar işğal olunmuş şəhər və kəndlərin rəsmiləri, jurnalistlər və sadə sakinlərdir.[2][32][34][35][36] Rusiya tərəfi beynəlxalq araşdırmaların nəticələrinə məhəl qoymayaraq mülki şəxslərin ölümündə iştirakla bağlı istənilən ittihamı ardıcıl olaraq rədd edir,[37][38] onları böhtan, saxtakarlıq və uydurma adlandırır.[39][39][40][41][42] BMT-nin Ukraynadakı İnsan Haqları Monitorinq Missiyası da diqqəti Ukrayna təhlükəsizlik qüvvələri və ərazi müdafiə bölmələrinin üzvləri tərəfindən insan hüquqlarının müəyyən mümkün pozuntularına yönəldib, Ukrayna rəhbərliyi isə qeyd olunan epizodları araşdırmağa söz verir.[43][44][45]

Hər iki tərəf hərbi əsirlərlə pis rəftarda, o cümlədən əsir düşən əsgərlərə işgəncə verməkdə və qətlə yetirməkdə ittiham olunur.[46][47][48][49][50] Ukrayna və Rusiya tərəfindən Cenevrə konvensiyalarının pozulması barədə Human Rights Watch və Amnesty İnternational[51][52][53] məlumat verib.

2022-ci il martın 4-də BMT-nin İnsan Hüquqları Şurası Rusiyanın Ukraynaya müdaxiləsi zamanı potensial hüquq pozuntularını pisləyən qətnaməni dəstəkləyib və onları araşdırmaq üçün komissiyanın yaradılmasını elan edib.[54][55]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ Hookway, James. "What Is a War Crime? Russia Faces Accusations as Civilian Casualties in Ukraine Grow". Wall Street Journal. 2022-04-05. 2022-03-27 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-03-27.
  2. ↑ 1 2 3 ""Явные закономерности". ОБСЕ опубликовала отчёт о военных преступлениях в Украине". BBC News Русская служба (rus). 2022-04-13. 2022-04-17 tarixində arxivləşdirilib.
  3. ↑ "Отчёт «Московского механизма»: Россия совершает в Украине военные преступления". Голос Америки (rus). 2022-07-15. 2022-08-04 tarixində arxivləşdirilib.
  4. ↑ Jack Guy. "Russian forces have committed 'a litany of violations' in Ukraine, says rights group". CNN (ingilis). 2023-01-12. 2023-01-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-01-12.
  5. ↑ Jeremy Herb, Ellie Kaufman and Kylie Atwood. "Experts document alleged crimes against humanity committed by Russian forces in Ukraine". CNN. 2022-07-15 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-07-16.
  6. ↑ "Война в Украине: новые удары по Киеву и другим городам; в стране уничтожено 30% электростанций - Новости на русском языке". BBC News Русская служба (rus). 2022-10-20 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-10-18.
  7. ↑ "The OSCE Report on War Crimes in Ukraine: Key Takeaways". Just Security (ingilis). 2022-04-15. 2022-05-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-05-08.
  8. ↑ "Why did Russia invade Ukraine and has Putin's war failed?". BBC News. 2021-04-12. 2021-12-19 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-11-17.
  9. ↑ Ivana Kottasová. "Leading experts accuse Russia of inciting genocide in Ukraine and intending to 'destroy' Ukrainian people". CNN. 2022-05-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-11-17.
  10. ↑ "Ukraine: Russian military have carried out indiscriminate attacks – new expert analysis". Amnesty International. 2022-02-25. 2022-02-26 tarixində arxivləşdirilib.
  11. ↑ "Ukraine live updates: Kyiv warned of toxic fumes after strike on oil depot". BBC News (ingilis). 2022-02-27. 2022-03-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-03-07.
  12. ↑ "Russia carrying out 'indiscriminate attacks' on civilian areas, says Amnesty". The Independent. 2022-02-25. 2022-02-26 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-25.
  13. ↑ "The New York Times verified that Ukrainian forces hit a village with cluster munitions". The New York Times. 2022-04-18. 2022-04-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-04-24.
  14. ↑ "Россия говорит, что бомбит военные объекты в Украине. Но под удар попадают жилые дома. Фотографии". BBC. 2022-03-15. 2022-05-11 tarixində arxivləşdirilib.
  15. ↑ "Война. Сто тринадцатый день". Meduza (rus). 2022-06-16. 2022-06-16 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-06-20.
  16. ↑ Виталий Кропман. "Число погибших от ракетного удара по Краматорску возросло до 57 человек". Deutsche Welle (rus). 2022-04-10. 2022-04-11 tarixində arxivləşdirilib.
  17. ↑ "В результате ракетного удара по вокзалу в Краматорске погибли 52 человека". Meduza (rus). 2022-04-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-04-17.
  18. ↑ "The situation of human rights in Ukraine in the context of the armed attack by the Russian Federation, 24 February to 15 May 2022". OHCHR (ingilis). 2022-06-29. 2022-10-20 tarixində arxivləşdirilib.
  19. ↑ Danielle Ivory, John Ismay, Denise Lu, Marco Hernandez, Cierra S. Queen, Jess Ruderman, Kristine White, Lauryn Higgins and Bonnie G. Wong. "What Hundreds of Photos of Weapons Reveal About Russia's Brutal War Strategy". The New York TImes. 2022-06-10. 2022-06-19 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-07-14.
  20. ↑ Al-Hlou, Yousur. "'Putin Is a Fool': Intercepted Calls Reveal Russian Army in Disarray". The New York Times. 2022-09-28. 2022-09-28 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-09-29.
  21. ↑ "Воєнні злочини російських військ у Бучі можуть виявитися лише «верхівкою айсберга»". Amnesty International. 2022-04-04. 2022-04-23 tarixində arxivləşdirilib.
  22. ↑ "Ukraine: Apparent War Crimes in Russia-Controlled Areas". Human Rights Watch (ingilis). 2022-04-03. 2022-04-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-04-11.
  23. ↑ "Ukraine accuses Russia of massacre, city strewn with bodies". AP NEWS (ingilis). 2022-04-03. 2022-04-11 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-04-11.
  24. ↑ Browne, Malachy. "Satellite images show bodies lay in Bucha for weeks, despite Russian claims". The New York Times. 2022-04-04. 2022-04-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-04-11.
  25. ↑ Doyle, Gerry. "Satellite images show civilian deaths in Ukraine town while it was in Russian hands". Reuters. 2022-04-05. 2022-04-10 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-04-11.
  26. ↑ "Der Spiegel: немецкая разведка перехватила переговоры российских военных, обсуждавших убийства мирных жителей в Буче". Meduza (rus). 2022-04-07. 2022-04-13 tarixində arxivləşdirilib.
  27. ↑ "«Медуза» публикует важнейшую видеозапись, доказывающую, что мирных жителей в Буче убили в то время, когда в городе стояли российские войска". Meduza (rus). 2022-04-07. 2022-04-13 tarixində arxivləşdirilib.
  28. ↑ Browne, Malachy. "Russian soldiers opened fire on a cyclist in Bucha, new video shows". The New York Times. 2022-04-05. 2022-04-10 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-04-11.
  29. ↑ "In Bucha, the scope of Russian barbarity is coming into focus". The Washington Post. 2022-04-07. 2022-04-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2024-09-24.
  30. ↑ Callaghan, Louise. "Bodies of mutilated children among horrors the Russians left behind". The Times. 2022-04-02. 2022-04-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-04-05.
  31. ↑ Katharine Fortin. "Abducting Dissent: Kidnapping Public Officials in Occupied Ukraine". Lieber Institute West Point (ingilis). 2022-03-22. 2022-04-01 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-04-07.
  32. ↑ 1 2 "Russians use abduction, hostage-taking to threaten Ukrainian journalists in occupied zones | Reporters without borders". RSF (ingilis). 2022-03-25. 2022-04-04 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-04-07.
  33. ↑ "Ответить за Бучу. Как расследуют военные преступления в Украине – и будет ли за них наказана Россия". Настоящее Время (rus). 2022-04-06. 2022-04-06 tarixində arxivləşdirilib.
  34. ↑ 1 2 Isabelle Khurshudyan, Michael Robinson Chavez. "Ukrainian villagers describe cruel and brutal Russian occupation". The Washington Post (ingilis). 2022-04-21 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-04-07.
  35. ↑ "Ukraine: Inside the spies' attempts to stop the war". BBC News. 2022-04-08. 2022-04-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-04-09. On one level, much of the intelligence was spot-on. There was, as forecast, a full invasion from multiple directions with the purpose of toppling and replacing the Zelensky government. Western spies also correctly predicted that Moscow had misplaced confidence about the reception it would encounter. "They genuinely believed there would be flags out to welcome them," says a Western intelligence officer.
  36. ↑ "Russian troops tortured and executed a village mayor and her family, Ukrainian officials say". www.cbsnews.com (ingilis). 2022-04-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-04-07.
  37. ↑ "Комментарий: Путин демонстративно поощрил жестокость в Буче". DW. 2022-04-19. 2022-04-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-04-23.
  38. ↑ Gianluca Mezzofiore and Katie Polglase. "Russia says it's not hitting Ukraine's civilian infrastructure. Evidence suggests otherwise". CNN. 2022-05-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-09-23.
  39. ↑ 1 2 "UN-mandated inquiry concludes war crimes were committed in Ukraine". Reuters. 2022-09-23. 2022-09-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-09-23.
  40. ↑ "Песков назвал "враньём" обвинения России в военных преступлениях и отказался комментировать заявление Пугачёвой". BBC News Русская служба. 2022-09-19. 2022-11-10 tarixində arxivləşdirilib.
  41. ↑ Steve Balestrieri. "Putin's Ukraine Hell: Russia Tries to Blame America for 'Fake' War Crimes". 19FortyFive (ingilis). 2022-04-04. 2022-09-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-09-23.
  42. ↑ Nils Adler. "Inside Ukraine's war crimes investigations". www.aljazeera.com (ingilis). 2022-09-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-09-23.
  43. ↑ "HRMMU Update on the human rights situation in Ukraine, 24 February – 26 March 2022" (PDF). Мониторинговая миссия ООН по правам человека в Украине. 2022-03-28. 2022-04-01 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2022-04-21.
  44. ↑ "Ukraine: Apparent POW Abuse Would Be War Crime". Human Rights Watch. 2022-03-31. 2022-04-07 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-04-01.
  45. ↑ "Украина: военные преступления с обеих сторон?". eurotopics.net. 2022-04-12. 2022-04-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-04-23.
  46. ↑ "Der Spiegel: немецкая разведка перехватила переговоры российских военных, которые обсуждали убийства мирных жителей в Буче". Настоящее Время (rus). 2022-04-07. 2022-04-10 tarixində arxivləşdirilib.
  47. ↑ "Журналисты The New York Times подтвердили подлинность видео, на котором украинцы убивают раненых российских солдат". Meduza. 2022-04-06. 2022-04-17 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-04-13.
  48. ↑ "Update on the human rights situation in Ukraine" (PDF). United Nations human rights office of the high commissioner (ingilis). 2022-04-01 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2022-04-21.
  49. ↑ Sophia Ankel. "US has evidence that Russian troops in the Donbas are executing Ukrainians even as they surrender, official says". Business Insider (ingilis). 2022-05-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-05-08.
  50. ↑ "Миссия ООН заявила, что Россия и Украина причастны к убийствам военнопленных". Meduza (rus). 2022-03-24. 2023-03-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2023-03-25.
  51. ↑ "Украина должна уважать статус военнопленных". Human Rights Watch (rus). 2022-04-04. 2022-08-03 tarixində arxivləşdirilib.
  52. ↑ "Prisoners of war in the Russian invasion of Ukraine must be protected". Amnesty International (ingilis). 2022-03-07. 2022-03-14 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-03-30.
  53. ↑ "Россия должна уважать права военнопленных". Human Rights Watch (rus). 2022-04-28. 2022-06-13 tarixində arxivləşdirilib.
  54. ↑ "ООН - за расследование военных преступлений в Украине". Deutsche Welle (rus). 2022-03-04. 2022-09-24 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-09-23.
  55. ↑ "Резолюция A/HRC/RES/49/1. Положение в области прав человека на Украине, сложившееся в результате российской агрессии" (PDF). Совет по правам человека (ООН) (rus). 2022-03-04. 2022-09-24 tarixində arxivləşdirilib (PDF). İstifadə tarixi: 2022-09-23.

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]