Sevginin bioloji əsasları

Sevginin bioloji əsasları nəzəriyyəsi təkamül psixologiyası, təkamül biologiyası, antropologiya və nevrologiya kimi bioloji elmlər tərəfindən tədqiq edilmişdir. Oksitosin kimi spesifik kimyəvi maddələrin ifraz olunması insanların sevgi ilə əlaqədar təcrübələri, duyğuları və davranışları kontekstində öyrənilir.

Təkamül psixologiyası

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Təkamül psixologiyası sevgi üçün bir neçə izahat təklif etmişdir. Məsələn meymunun balaları çox uzun müddət valideynlərin köməyindən asılıdır. Buna görə də sevgi uzun müddət uşaqlara qarşılıqlı valideyn dəstəyini təşviq edən bir mexanizm kimi qəbul edilmişdir. Digəri, cinsi yolla ötürülən xəstəliklər, digər təsirlərlə yanaşı, hamiləliyin daimi azalmasına, dölün zədələnməsinə və doğuş zamanı risklərin artmasına səbəb ola bilər.[1]

Təkamül psixologiyası nöqteyi-nəzərindən sevgi ilə əlaqəli təcrübə və davranışların insan təkamülü ilə necə formalaşdığı baxımından araşdırıla bilər.[2] Məsələn, təkamül zamanı insan dili - potensial həyat yoldaşına reproduktiv uyğunluğu mühakimə etməyə imkan verən "cütləşmə siqnalı" növü kimi seçilməsi irəli sürülüb. Miller təkamül psixologiyasını gələcək tədqiqatlar üçün başlanğıc nöqtə kimi təsvir etmişdi: "Koqnitiv nevrologiya beyində eşqbazlıq uyğunlaşmalarını lokallaşdırmağa cəhd edə bilər. Ən əsası, həyat yoldaşı seçiminə təsir edən eşqbazlığın ölçülə bilən aspektləri də daxil olmaqla, real həyatda partnyorların görüşü ilə bağlı daha yaxşı müşahidələrə ehtiyacımız var. Darvinin dövründən bəri insanın musiqiyə marağının təkamülü ilə bağlı eyni fərziyyələr, həm də potensial yoldaşları cəlb etmək və uyğunluğunu qiymətləndirmək üçün potensial siqnal sistemi kimi mövcuddur.[3] İnsanın sevgini yaşamaq qabiliyyətinin potensial həyat yoldaşlarına tərəfdaşın yaxşı bir valideyn olacağına və genlərin gələcək nəsillərə ötürülməsinə kömək edəcəyinə dair bir siqnal olaraq inkişaf etdirildiyi irəli sürülür. Bioloq Ceremi Qriffit sevgini “qeyd-şərtsiz fədakarlıq”[4] olaraq təyin edərək, müasir insanların əcdadı Australopithecus- da inkişaf etdirilən tamamilə əməkdaşlıq instinktlərini təklif edir. Bonobolar üzərində aparılan tədqiqatlar insanlarda kooperativ keçmişi dəstəkləmək üçün tez-tez istinad edilir.[5]

Neyrokimya

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Sevginin kimyəvi əsaslarının sadələşdirilmiş icmalı.

Biologiyada ənənəvi baxış budur ki, sevgidə üç əsas səbəb var – libido, bağlılıq və partnyorun üstünlükləri[6] Bu hərəkətləri idarə edən əsas neyrokimyəvi maddələr (neyrotransmitterlər, cinsi hormonlar və neyropeptidlər) testosteron, estrogen, dopamin, oksitosin və vazopressindir.[7]


İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ The Handbook of Evolutionary Psychology, edited by David M. Buss, John Wiley & Sons, Inc., 2005. Chapter 14, Commitment, Love, and Mate Retention by Lorne Campbell B. and Bruce J. Ellis.
  2. ↑ "Evolutionary psychology: the emperor's new paradigm" by D. J. Buller in Trends Cogn. Sci. (2005) Volume 9 pages 277-283.
  3. ↑ Evolution of human music through sexual selection Arxivləşdirilib 2017-03-29 at the Wayback Machine by G. F. Miller in N. L. Wallin, B. Merker, & S. Brown (Eds.), The origins of music, MIT Press, (2000). pp. 329-360.
  4. ↑ Griffith J. 2011. What is Love?. In The Book of Real Answers to Everything ISBN 9781741290073. http://www.worldtransformation.com/what-is-love/ Arxivləşdirilib 2015-11-18 at the Wayback Machine
  5. ↑ Sussman, Robert W. The Origins and Nature of Sociality. Transaction Publishers. 2004. 432. ISBN 978-0-202-30731-2.
  6. ↑ Slater, Lauren. "Love". National Geographic. February 2006. 21 December 2007 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 19 November 2009.
  7. ↑ (#empty_citation)