Sovet imperiyası

Qırmızı rəngdə göstərilmiş ərazi 1959–1960-cı illərdə SSRİ-nin pik təsir sahəsini göstərir.

Sovet imperiyası — Sovet Sosialist Respublikaları İttifaqının bir sıra müstəqil dövlətlərə təsirini qeyri-rəsmi şəkildə təsvir edən siyasi klişe. Bu ifadə Soyuq müharibədə SSRİ-nin rəqibləri tərəfindən ortaya atılmışdır. Bu kontekstdə Macarıstan və Çexoslovakiyada baş verən silahlı toqquşmalar bəzi yerli elitaların sovet təsirini zəiflətmək istəyi kimi şərh olunur.

SSRİ-nin dövlət rəhbərləri formal olaraq imperializmlə ideoloji müxalifətdə idilər, onun müstəmləkələri yox idi və SSRİ-də imperator institutu yaradılmamışdı. Buna baxmayaraq, bir sıra tarixçilər iddia edirlər ki,[1][2][3] SSRİ-nin siyasi sisteminin imperiyaya xas xüsusiyyətlərə malik idi.[4] Həmçinin, alimlər arasında belə bir fikir var ki, dövlət həm çoxmillətli, həm də monoetnik formalaşma əlamətlərinə malikdir.[1] Bundan əlavə, SSRİ-nin xarici siyasətinin müstəmləkəçilik xarakteri ilə bağlı fikirlər mövcuddur.[3] XX əsrin bəzi solçuları SSRİ-nin siyasətini sosial-imperializm adlandırmışdılar (bu termin xüsusilə maoçular tərəfindən tez-tez istifadə olunurdu).

Bütün yuxarıda qeyd edilənlərə baxmayaraq, bəzi tədqiqatçılar SSRİ-də müstəmləkə imperiyasının müəyyən əlamətlərinin mövcudluğunu qəbul etmiş, SSRİ-nin onun peyk dövlətləri ilə münasibətlərində iqtisadi, mədəni və siyasi baxımdan arqumentlər və müxtəlif faktları heç bir müstəmləkə imperiyası üçün xarakterik olmayan formada gətirmişdilər.[5] Beləliklə, SSRİ-nin dövlətin və cəmiyyətin tarixi inkişafının unikal məhsulu olmasına baxmayaraq, ictimai şüurda tam hüquqlu və köklü formada bir imperiya olmadığına dair bir fikir var.

Əhatəsi

[redaktə | mənbəni redaktə et]
"Şərq bloku" ölkələri. Yuqoslaviya və Albaniya SSRİ ilə dostluq əlaqələrini sonradan kəsmişdir.

Sovet imperiyasının tərkibinə SSRİ-nin özü və bir sıra peyk dövlətlər daxil idi.[6][7] Qarşılıqlı İqtisadi Yardım Şurasının üzvü olan bu dövlətlər SSRİ-nin ən yaxın müttəfiqləri idilər. Şərqi Avropa ölkələri də Varşava Müqaviləsi Təşkilatında ("Şərq bloku") iştirak edirdilər.

  • Koreya Xalq Demokratik Respublikası SSRİ ilə dostluq münasibətləri saxlayırdı,[8] lakin Koreya hökuməti sosialist ölkələrinin strukturlarına tam qoşulmaqdan çəkinirdi (məsələn, QİYŞ-də yalnız müşahidəçi ölkə olması).

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ 1 2 Beissinger, Mark R. Soviet Empire as "Family Resemblance". 2006.
  2. ↑ Dave, Bhavna. Kazakhstan: Ethnicity, language and power. Abingdon, New York: Routledge. 2007. ISBN 9780415363716.
  3. ↑ 1 2 Olaf Caroe. Soviet Colonialism In Central Asia. 1953.
  4. ↑ После империи Афанасьев Ю., Гайдар Е., Гавров С., Иноземцев B., Ливен Д., Паин Э., Пелипенко А., Урнов М., Филиппов А., Ясин Е. и др. — М., 2007. — 224 с. ISBN 978-5-903135-01-1.
  5. ↑ "БЫЛ ЛИ СССР КОЛОНИАЛЬНОЙ ИМПЕРИЕЙ?". EUSP (rus). 2022-02-22 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2022-02-22.
  6. ↑ Cornis-Pope, Marcel. History of the Literary Cultures of East-Central Europe: Junctures and disjunctures in the 19th and 20th centuries. John Benjamins Publishing Company. 2004. 29. ISBN 978-9027234520.
  7. ↑ Dawson, Andrew H. Planning in Eastern Europe. Routledge. 1986. 295. ISBN 978-0709908630.
  8. ↑ Shin, Gi-Wook. Ethnic nationalism in Korea: genealogy, politics, and legacy. Stanford University Press. 2006. 94. ISBN 978-0804754088.