Türkiyə–Yunanıstan münasibətləri

Türkiyə–Yunanıstan münasibətləri — Yunanıstan Respublikası və Türkiyə arasındakı mövcud ikitərəfli münasibətlər. Türkiyə Yunanıstan münasibətləri Yunanıstanın 1821-ci ildə Osmanlıdan müstəqillik qazandığı dövrdən bəri qarşılıqlı düşmənçilik və qısa müddətli barışıqlarla müşayiət olunur. O vaxtdan bəri iki ölkə dörd böyük müharibədə bir-biri ilə toqquşmuşdur: Osmanlı-Yunan müharibəsi (1897), Birinci Balkan müharibəsi (1912-1913), Birinci Dünya müharibəsi və İkinci Yunan-Türk müharibəsi. Ölkələr arasındakı dövlət sərhədinin uzunluğu 192 km-dir.

Türkiyə–Yunanıstan münasibətləri
Türkiyə və Yunanıstan
 Türkiyə  Yunanıstan
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Diplomatik nümayəndəliklər

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Türkiyənin Afinada səfirliyi, Saloniki, Komotini və Rodos şəhərlərində baş konsulluqları var.

Yunanıstanın Ankarada səfirliyi, İstanbul, İzmir və Ədirnədə baş konsulluqları var.

Egey mübahisəsi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

1987-ci və 1996-cı illərdə Egey dənizinin su sahəsindəki suverenlik və onun üzərindəki hava məkanı ilə bağlı mübahisələr iki dövlət arasında hərbi əməliyyatların başlamasına səbəb ola biləcəyi böhran vəziyyətlərinə səbəb olur.

1999-cu ildən

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Davos prosesi adlanan yaxınlaşma cəhdləri hələ 1988-ci ildə Baş nazirlər Andreas Papandreu və Turqut Özal tərəfindən həyata keçirilir. Münasibətlərin əhəmiyyətli dərəcədə istiləşməsinə təkan 1999-cu ilin ikinci yarısında yaranan zəlzələ diplomatiyası olur. Hər iki ölkənin güclü zəlzələlərdən (İzmit zəlzələsi) ciddi şəkildə təsirləndikləri zaman, kortəbii qarşılıqlı simpatiya dalğası dövlətlər arasındakı münasibətlərin yaxşılaşdırılmasına kömək edir. Bir çox xarici müşahidəçiləri bu hadisə çaşdırir.

2001-2011-ci illərdə Yunanıstanın Türkiyəyə illik ixracatı təxminən 10 dəfə artır. Məbləğ 266 milyon dollardan 2569 milyon dollara böyüyür[1].

Xarici İşlər Naziri (2009-cu ildən) və daha sonra Yunanıstanın Baş Naziri olan Georgios Papandreou ilə Türkiyənin Xarici İşlər Naziri İsmayıl Cem və daha sonra Türkiyənin Baş naziri Rəcəb Tayyib Ərdoğanla aparılan danışıqlar nəticəsində əlaqələrin yaxşılaşdırılmasında ciddi irəliləyiş əldə edilir. Bu Yunanıstan hökumətinin Türkiyənin Avropa perspektivinə dəstək siyasətinin nəticəsində olur. Bununla birlikdə 2005-ci ildə aparılan sorğular yunanlıarın yalnız 25% -nin Türkiyənin Avropa Birliyinə qoşulmasına dəstək verdiyini göstərir[2].

2010-cu ildə Türkiyənin Baş naziri Rəcəb Tayyib Ərdoğan bir neçə nazirlə Afinaya rəsmi səfər edir. Analitiklərə görə danışıqlar, dövlətlər arasındakı münasibətlərdə müəyyən bir istiləşmənin təzahürü olur[3]. Türkiyənin xarici işlər naziri Əhməd Davudoğlu, Türkiyə hökumətinin iki ölkə arasında münasibətlərdə "psixoloji dəyişiklik atmosferi" yaratmağa çalışdığını söyləyir[4][5].

Bu arada Yunanistan polisinin verdiyi məlumata görə, 2010-cu ildə türk qaçaq immiqrantların payı əhəmiyyətli dərəcədə artmış, tutulmalarının sayı, xüsusən sərhəd bölgəsi olan Evrosta, 2009-cu illə müqayisədə 371.94 % artmışdır. 2010-cu ilin oktyabrında Yunanıstan Mülki Müdafiə Nazirliyi Aİ-dan Yunanistan-Türkiyə sərhədini qanunsuz miqrantlardan qorumaq üçün sərhəd patrul göndərməsini istəyir. 2 noyabr 2010-cu ildə Yunanistan-Türkiyə sərhədinə yaxın Orestias qəsəbəsində 175 Frontex mütəxəssisindən ibarət bir dəstə yerləşdirilir[6].

2010-cu ilin noyabr ayında Wikileaks, ABŞ-nin Ankaradakı səfiri Ceyms Cefrinin Türkiyənin Evrosu işğal etməsi üçün hərbi bir böhrana təhrik etməyi planlaşdırdığını iddia edən bir hesabatını yayımlayır[7]. ABŞ belə bir hücumun 2003-cü ildə hazırlandığını təsdiqləyir, lakin türk generalı Doğan bu plana qarşı çıxır[8][9].

Münasibətlərin istiləşməsinə daha bir təkan, 2012-ci ilin iyun ayında tanınmış Yunan-Türk dostluğunun tərəfdarı və Türkiyənin Baş naziri R. Ərdoğan ilə yaxından tanış olan Xarici İşlər Naziri D. Avramopoulos'un təyin edilməsi olur[10].

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ Калугин П. Е. Современное стратегическое сотрудничество Российской Федерации с Турцией в сфере энергетики. Диссертация на соискание ученой степени кандидата исторических наук. Иркутск, 2014. — С. 168. Режим доступа: http://isu.ru/ru/science/boards/dissert/dissert.html?id=5 Arxivləşdirilib 2016-06-03 at the Wayback Machine
  2. ↑ "BBC Analysis: EU views on Turkish bid". 2020-06-05 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-07-06.
  3. ↑ "Премьер-министр Турции прилетел в Афины". 2012-08-31 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-07-06.
  4. ↑ Визит премьер-министра Турции в Грецию оценивается как исторический[ölü keçid]
  5. ↑ "Анкара поддержит курс на урегулирование кипрской проблемы". 2012-08-31 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-07-06.
  6. ↑ "Frontex: "Greece Point of Entry for 90 % of Illegal EU Crossings in 2nd Quarter of 2010″". 2010-11-09 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-07-06.
  7. ↑ Текст документа: Arxivləşdirilib 2021-07-09 at the Wayback Machine «The plan, which has been denied by both the military and retired General Dogan, involved false-flag bombing of mosques and efforts to provoke a military crisis with Greece in order to create the conditions for a military intervention.»
  8. ↑ Και «πόλεμο» Ελλάδας — Τουρκίας «είδε» το WikiLeaks![ölü keçid]
  9. ↑ "ΔΕΙΤΕ: Αφορά σε επεισόδιο στον Έβρο". 2010-12-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-07-06.
  10. ↑ Greek FM Turkish PM’s friend Arxivləşdirilib 2017-01-09 at the Wayback Machine Hürriyet, 23 June 2012.