Tribosphenida (yun. τρίβω, tríbō, "ovmaq" + σφήν, sphḗn, "paz") — Hypomylos, Aegialodontia və Theria (kisəlilər və plasentalıların son müştərək əcdadı və onun bütün nəsilləri) əcdadlarını əhatə edən məməlilər qrupudur.[1] Zatheria qrupuna aiddir. Tribosphenidanın hazırkı tərifi Boreosphenida ilə daha çox və ya daha az sinonimdir.[2]
Tribosphenida | ||||||
---|---|---|---|---|---|---|
Elmi təsnifat | ||||||
Domen: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Ranqsız: Aləm: Yarımaləm: Klad: Klad: Tipüstü: Tip: Klad: Yarımtip: İnfratip: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Sinifüstü: Klad: Klad: Sinif: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Klad: Tribosphenida |
||||||
Beynəlxalq elmi adı | ||||||
|
||||||
|
Tribosphenidanın əsas xüsusiyyəti, tribosfenik azı dişlərinə sahib olmasıdır. Bu dişlər, üç əsas hissədən ibarətdir: protokon, parakon və metakon. Bu diş quruluşu, qidanı daha səmərəli şəkildə çeynəməyə və həzm etməyə imkan verir.[3]
Tribosphenida kladı, aşağıdakı qrupları əhatə edir:
Tribosphenida'nın təkamülü, məməlilərin erkən diversifikasiyası və qlobal yayılması ilə sıx bağlıdır. Tribosfenik azı dişlərinin inkişafı, məməlilərin qidalanma strategiyalarında böyük bir dəyişikliyə səbəb olmuş və onların yeni ekoloji nişlərə uyğunlaşmasına imkan vermişdir.
Ən qədim boreosfenidanlar Berriasian dövründən (~145-140 milyon il əvvəl) başlayır. Erkən Təbaşir dövründə Şimal yarımkürəsi ilə məhdudlaşmış, lakin Təbaşir dövrünün sonunda Cənubi Amerika və Hindistana yayılmışdır.[4]