Uzunlar məbədi

Uzunlar məbədi – Qərbi Azərbaycanın (indiki Ermənistan) Allahverdi (19. 09. 1969 – cu ildən Tumanyan) rayonunun Uzunlar (30. 09. 1968 – ci ildən Odzun) kəndində VI yüzilin sonu, VII yüzilin əvvəllərinə aid qədim alban, türk - oğuz məbədi.[1][2][3]

Uzunlar məbədi
Օձունի եկեղեցի
Xəritə
41°03′03″ şm. e. 44°36′59″ ş. u.HGYO
Ölkə  Ermənistan
Yerləşir Loru mərzi, Uzunlar kəndi
Aidiyyatı Türk-oğuz məbədi
Tikilmə tarixi V-VII əsrlər
İstinad nöm.7.112/5
KateqoriyaMəbəd
Uzunlar kilsəsi (Ermənistan)
Uzunlar kilsəsi
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Tarixi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Günbəzli bazilika üslubunda inşa olunmuş məbəd öz adını Uzunlar kəndindən almış, "Uzunlar" toponimi isə uz // quz // oğuz formalı türk boyunun adından və türk dillərində cəm şəkilçisi olan –lar şəkilçisindən ibarətdir.[4]

Qədimdən türk boylarının yurdu olan Uzunlar kəndinə ilk ermənilər XIX əsrin əvvəllərində köçürülmüşlər.[5]

Memarlıq xüsusiyyətləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Uzunlar məbədinin əsası VI əsrdə qoyulmuş və burda ilk tikililər də həmin dövrdə inşa edilmişdir.[6] Lakin sonrakı dövrdə Sünik kilsəsinin rəhbəri III Uzun Hovannes təxminən 717 – 728 – ci illərdə monastır konpleksini inkişaf etdirmiş və kompleksə yeni binalar əlavə etmişdir. Həmin dövrdə kompleksinəsas binası üç nefli açıq rəngli tuf daşından inşa edilmiş bazilikaidi. Həmin bazilikanın iki kənar nefi ortadakına nisbətən daha kiçik idi. Monastırın şimal (dövrümüzə çatmayıb) və cənub dəhlizləri qeyri adi arkayla bəzədilmiş, kor olan qərb dəhlizində isə bu cür bəzəkli arka orta hissədə yerləşdirilmişdir.

Məbədin çatısı kirəmitlə örtülmüşdür. Qabırğavari görünüşə malik olan damı əsasən dörd sütun saxlayır. Lakin məbədin qərb hissəsində daha iki sütun vardır. Binanın şərq fasadında, yeganə pəncərənin üstündə Conun İncilinə əsasən gözləmə məqamında olan İsa və onun ətrafında olan iki mələk təsviri oyulmuşdur. XIX əsrdə əraziyə gələn ermənilər binaya iki zəng qülləsi də əlavə etişlər.

Məbədin ətrafında çoxlu rahib məzarları və xatirə xaçdaşları vardır. Bu xatirə daşlarında müxtəlif incə işləmələrlə Bibliya motivləri motvləri əks olunmuşdur.

  • Uzunlar məbədi

Həmçinin bax

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Mənbələr

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • А.Берже. Кавказ в археологическом отношении, Тифлис, 1875, стр.54-55;
  • Ə.Ələkbərli. Qədim Türk-Oğuz yurdu - "Ermənistan", В., 1994, səh.29-33.

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ А. Берже – Кавказ в археологическом отношении, Тифлис, 1875, ст 54 – 55
  2. ↑ Ə. Ələkbərli – Qərbi Azərbaycan abidələri, Bakı, Nurlan, 2007, səh 54 – 55
  3. ↑ Н. Г. Буниатов, Ю. С. Яралов – Архитектура Армении, Москва, 1950, ст 40
  4. ↑ Azərbaycan toponimləri ensiklopediyası, II cild, Bakı, 2007, səh 156
  5. ↑ Ə. Ələkbərli – Qədim türk-oğuz yurdu – "Ermənistan", Bakı, 1994, səh 29 – 33
  6. ↑ "Большая советская энциклопедия Армянская Советская Социалистическая Республика". 2014-10-06 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-01-23.