Valyuta intervensiyası

Valyuta intervensiyası (ing. Currency intervention) — mərkəzi bankların və ya hökumətlərin milli valyutanın məzənnəsinə təsir etmək məqsədilə valyuta bazarında apardığı əməliyyatlara deyilir.[1] Bu əməliyyatlar adətən valyutanın dəyərini artırmaq, azaltmaq və ya sabit saxlamaq məqsədilə həyata keçirilir. Valyuta intervensiyası birbaşa və ya dolayı üsullarla həyata keçirilə bilər.[2]

Valyuta intervensiyası güclü bir alət olsa da, onun effektivliyi mərkəzi bankların resursları, bazar iştirakçılarının reaksiyası və beynəlxalq iqtisadi şəraitdən asılıdır.[3] Bu səbəbdən, intervensiya adətən geniş iqtisadi siyasətin bir hissəsi olaraq istifadə edilir.[4]

Məqsədi

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Valyutanın sürətli və qeyri-sabit dəyişmələrinin iqtisadiyyata mənfi təsirini azaltmaq.[5]İxrac və idxal balansını qorumaq üçün valyutanın dəyərini tənzimləmək. Valyutanın dəyərini aşağı salaraq (devalvasiya) ixracat məhsullarını daha rəqabətli etmək. Qeyri-sabit və həddindən artıq spekulyasiyanın qarşısını almaq.[6] Valyuta məzənnələrini idarə etməklə inflyasiya və iqtisadi inkişafı dəstəkləmək.[7]

Növləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. Birbaşa intervensiya — mərkəzi bankların valyuta bazarında birbaşa əməliyyat aparması ilə həyata keçirilir:[8]
    • Valyutanın dəyərini artırmaq üçün: Xarici valyuta satılır, milli valyuta alınır.
    • Valyutanın dəyərini azaltmaq üçün: Milli valyuta satılır, xarici valyuta alınır.
  2. Dolayı intervensiya — valyuta məzənnəsinə dolayı yolla təsir göstərən tədbirlər
    • Faiz dərəcələrini artırmaq və ya azaltmaq.
    • Pul siyasətində dəyişikliklər (pul təklifini artırmaq və ya azaltmaq).
  3. Sözlü intervensiya (ing. Verbal Intervention) — mərkəzi bankların və ya hökumət rəsmilərinin bəyanatları ilə valyuta bazarına təsir etməyə çalışması. Bu üsul, bazar iştirakçılarının gözləntilərinə təsir etməklə məzənnəni dəyişdirməyə yönəldilir.

Üstünlükləri və riskləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]
Üstünlükləri Riskləri
Mərkəzi bank valyuta bazarına birbaşa daxil olaraq sürətli nəticələr əldə edə bilər İntervensiyalar adətən qısamüddətli təsir göstərir. Uzunmüddətli nəticələr üçün iqtisadi fundamental göstəricilərin yaxşılaşdırılması lazımdır[9]
Qeyri-sabit bazar şəraitində valyuta məzənnəsinin idarə olunması iqtisadiyyata sabitlik gətirir[10] Mərkəzi bankın valyuta satması nəticəsində ehtiyatlar tükənə bilər
Məzənnə dəyişikliyi iqtisadiyyatın müxtəlif sektorlarına müsbət təsir göstərə bilər İntervensiyalar bazarda spekulyasiyanı artıraraq əlavə təzyiqlərə səbəb ola bilər
Valyutanın qəsdən dəyərsizləşdirilməsi ticarət müharibələrinə və beynəlxalq münaqişələrə səbəb ola bilər[11]

Valyuta intervensiyasının nümunələri

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. 2008 Maliyyə Böhranı — ABŞ Federal Ehtiyat Sistemi (FED) və digər mərkəzi banklar valyuta bazarına müdaxilə edərək bazarların sabitliyini təmin etməyə çalışdılar.[12]
  2. Yapon yeni intervensiyası — Yaponiya hökuməti ixracı dəstəkləmək üçün yenin məzənnəsini aşağı salmaq məqsədilə tez-tez müdaxilələr etmişdir.[13]
  3. Çin Yuanı — Çin hökuməti yuana tez-tez müdaxilə edərək onun dəyərini tənzimləmiş və iqtisadi inkişafını dəstəkləmişdir.[14]

Həmçinin bax

[redaktə | mənbəni redaktə et]

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ Joseph E. Gagnon, “Policy Brief 12-19”, Peterson Institute for International Economic, 2012.
  2. ↑ Tim Ferguson. "Anna Schwartz, Monetary Historian, RIP". Forbes. 21 June 2012. İstifadə tarixi: 6 January 2017.
  3. ↑ Bank for International Settlements, BIS Paper No. 24, Foreign exchange market intervention in emerging markets: motives, techniques and implications, (2005).
  4. ↑ Chutasripanich, Nuttathum; Yetman, James, "Foreign exchange intervention: strategies and effectiveness" (PDF), Bank for International Settlements (BIS), BIS Working Papers (499), 2015, 34, ISSN 1682-7678
  5. ↑ "Foreign exchange market intervention in emerging market economies: an overview", Bank for International Settlements (BIS), Foreign exchange market intervention in emerging markets: motives, techniques and implications (24), 3, May 2005, On 2 and 3 December 2004, the BIS hosted a meeting of Deputy Governors of central banks from major emerging market economies to discuss foreign exchange market intervention.
  6. ↑ Mohanty, M. S., "Market volatility and foreign exchange intervention in EMEs: what has changed?" (PDF), Bank for International Settlements (BIS), BIS Working Papers (73), 2013, 10
  7. ↑ Lucio Sarno and Mark P. Taylor, “Official Intervention in the Foreign Exchange Market: Is It Effective and, If So, How Does It Work?,” Journal of Economic Literature 39.3 (2001): 839-68.
  8. ↑ "System Open Market Account". New York Fed. İstifadə tarixi: 5 January 2017.
  9. ↑ Tyalor, Mark; Lucio Sarno. "Official Intervention in the Foreign Exchange Market: Is It Effective and, If So, How Does It Work?" (PDF). Journal of Economic Literature. September 2001: 839–868.
  10. ↑ Mussa, Michael. The Role of Official Intervention. VA: George Mason University Press. 1981.
  11. ↑ Joseph E. Gagnon, "Policy Brief: Combating Widespread Currency Manipulation", Peterson Institute for International Economics, (2012).
  12. ↑ Obstfeld, Maurice. Foundations of International Finance. Boston: Massachusetts Institute of Technology. 1996. 597–599. ISBN 0-262-15047-6.
  13. ↑ Fratzscher, Marcel; Gloede, Oliver; Menkhoff, Lukas; Sarno, Lucio; Stöhr, Tobias. "When Is Foreign Exchange Intervention Effective? Evidence from 33 Countries". American Economic Journal: Macroeconomics (ingilis). 11 (1). 2019: 132–156. doi:10.1257/mac.20150317. hdl:10419/261931. ISSN 1945-7707.
  14. ↑ Arango-Lozano, Lucía; Menkhoff, Lukas; Rodríguez-Novoa, Daniela; Villamizar-Villegas, Mauricio. "The effectiveness of FX interventions: A meta-analysis" (PDF). Journal of Financial Stability (ingilis). 74. 2020-10-07: 100794. doi:10.1016/j.jfs.2020.100794. ISSN 1572-3089.

Xarici keçidlər

[redaktə | mənbəni redaktə et]