Viburnum

Başınağacı
Başınağacı
Elmi təsnifat
	Domen: Eukariotlar Klad: Diaphoretickes Ranqsız: Arxeplastidlər Aləm: Bitkilər Klad: Streptofitlər Klad: Embryophytes Klad: Polysporangiophytes Klad: Tracheophytes Klad: Toxumlu bitkilər Klad: Çiçəkli bitkilər Klad: Eudicots Klad: Core eudicots Klad: Superasterids Klad: Asterids Klad: Campanulids Dəstə: Fırçaotuçiçəklilər Fəsilə: Adoksakimilər Cins: Başınağacı
Beynəlxalq elmi adı
	Viburnum L., 1753;
ITIS	35249
NCBI	4204
EOL	37657
FW	53304

Başınağacı (lat. Viburnum) — bitkilər aləminin fırçaotuçiçəklilər dəstəsinin adoksakimilər fəsiləsinə aid bitki cinsi.

Azərbaycanda yabanı halda 3 növü yayılıb, təbabətdə adi başınağacı (Viburnum opulus) istifadə edilir.

Adi başınağacı – yaşıltəhər, qonur – boz rəngdə qabıqlı gövdəyə malik koldur. Qarşı-qarşıya düzülmüş, yumurtaşəkilli, kənarı iri dişli yarpaqları vardır. Çiçəkləri ağdır, çətir formada yerləşir. Al qırmızı rəngli yumurtavari – girdə formada bir çəyirdəkli yeməli meyvələri var. Bitki may – iyun aylarında çiçəkləyir, meyvələri avqust – sentyabrda yetişir.

Başınağacı Azərbaycanda Böyük və Kiçik Qafaqzın meşəliklərində və Talışda – ovalıqdan başlayaraq orta dağ qurşağına kimi geniş yayılıb. Ona daha çox meşələrdə, çayların kənarında və kolluqlarda rast gəlinir. Bundan əlavə – bağlarda, parklarda bəzək bitkisi kimi də becərilir.

Başınağacının meyvələrindən daha çox istifadə edilir. Meyvələrini tamam yetişəndə toplayır, onlardan həm təzə-tər, həm də xüsusi quruducularda qurudub istifadə edirlər.

Meyvələrinin tərkibində çoxlu miqdarda şəkər – (32 %-ə qədər), aşı maddələri (3 %), ursol və xlorogen turşuları, üzvi turşular (3-4 %), C və K vitaminləri vardır.

Elmi təbabətdə başınağacının qabıqlarından sulu dəmləmə, bişirmə və duru ekstrakt formada preparatlar hazırlayıb, daxili qanaxmalarda, eləcə də uşaqlıq və mədə-bağırsaq qanaxmalarında qankəsici dərman kimi işlədilir.

Növləri

Viburnum acutifolium Benth.
Viburnum alnifolium Marshall
Viburnum amplifolium Rehder
Viburnum anabaptista Graebn.
Viburnum atrocyaneum C.B. Clarke
- Viburnum atrocyaneum subsp. atrocyaneum
- Viburnum atrocyaneum subsp. harryanum (Rehder) P.S. Hsu
Viburnum ayavacense Kunth
Viburnum betulifolium Batalin
- Viburnum betulifolium var. betulifolium
- Viburnum betulifolium var. flocculosum (Rehder) P.S. Hsu
Viburnum blandum C.V.Morton
Viburnum brachybotryum Hemsl.
Viburnum brevipes Rehder
Viburnum brevitubum (P.S. Hsu) P.S. Hsu
Viburnum buddleifolium C.H. Wright
Viburnum burejaeticum Regel & Herd.
Viburnum burmanicum (Rehder) C.Y. Wu
- Viburnum burmanicum var. burmanicum
Viburnum caudatum Greenm.
Viburnum chinense Hook. & Arn.
Viburnum chingii P.S. Hsu
- Viburnum chingii var. carnosulum (W.W. Sm.) P.S. Hsu
- Viburnum chingii var. chingii
- Viburnum chingii var. impressinervium (P.S. Hsu) P.S. Hsu
Viburnum chinshanense Graebn.
Viburnum chunii P.S. Hsu
- Viburnum chunii var. chunii
Viburnum ciliatum Greenm.
Viburnum cinnamomifolium Rehder
Viburnum congestum Rehder
Viburnum conspectum C.V. Morton
Viburnum corymbiflorum P.S. Hsu & S.C. Hsu
Viburnum costaricanum (Oerst.) Hemsl.
Viburnum cotinifolium D. Don
Viburnum cylindricum Buch.-Ham. ex D. Don
Viburnum dalzielii W.W. Sm.
Viburnum dasyanthum Rehder
Viburnum davidii Franch.
Viburnum dilatatum Thunb.
- Viburnum dilatatum var. dilatatum
- Viburnum dilatatum var. fulvotomentosum (P.S. Hsu) P.S. Hsu
Viburnum discolor Benth.
Viburnum divaricatum Benth.
Viburnum edule Raf.
Viburnum elatum Benth.
- Viburnum elatum var. cuneifolium (Bartlett) C.V. Morton
Viburnum erosum Thunb.
- Viburnum erosum var. erosum
- Viburnum erosum subsp. ichangense (Hemsl.) P.S. Hsu
- Viburnum erosum var. taquetii (H. Lév.) Rehder
Viburnum erubescens Wall.
- Viburnum erubescens var. erubescens
- Viburnum erubescens var. prattii (Graebn.) Rehder
Viburnum farreri Stearn
Viburnum ferrugineum (Torr. & A. Gray) Small
Viburnum flavescens W.W. Sm.
Viburnum foetidum Wall.
- Viburnum foetidum var. ceanothoides (C.H. Wright) Hand.-Mazz.
- Viburnum foetidum var. rectangulum (Graebn.) Rehder
Viburnum fordiae Hance
Viburnum formosanum Hayata
- Viburnum formosanum subsp. formosanum
Viburnum fuscum (Oerst.) Hemsl.
Viburnum glabratum Kunth
Viburnum glomeratum Maxim.
- Viburnum glomeratum subsp. glomeratum
- Viburnum glomeratum subsp. magnificum (P.S. Hsu) P.S. Hsu
- Viburnum glomeratum subsp. rotundifolium (P.S. Hsu) P.S. Hsu
Viburnum goudotii Killip & A.C. Sm.
Viburnum grandiflorum Wall. ex DC.
Viburnum hainanense Merr. & Chun
- Viburnum hainanense f. xanthocarpum (Rehder) Chun & F.C. How
Viburnum hallii (Oerst.) Killip & A.C. Sm.
Viburnum hanceanum Maxim.
Viburnum hartwegii Benth.
Viburnum hengshanicum Tsiang
Viburnum henryi Hemsl.
Viburnum hupehense Rehder
- Viburnum hupehense subsp. hupehense
Viburnum incarum Graebn.
Viburnum inopinatum Craib
Viburnum integrifolium Hayata
Viburnum jamesonii (Oerst.) Killip & A.C. Sm.
Viburnum jelskii Zahlbr.
Viburnum jucundum C.V.Morton
- Viburnum jucundum var. detractum (Standl. & Steyerm.) D.N. Gibson
Viburnum kansuense Batalin
Viburnum koreanum Nakai
Viburnum lancifolium P.S. Hsu
Viburnum lasiophyllum Benth.
Viburnum laterale Rehder
Viburnum lautum C.V.Morton
Viburnum leiocarpum P.S. Hsu
Viburnum lobophyllum Graebn.
Viburnum loeseneri Graebn.
Viburnum longipedunculatum (P.S. Hsu) P.S. Hsu
Viburnum longiradiatum P.S. Hsu & S.W. Fan
Viburnum lutescens Blume
Viburnum luzonicum Rolfe
Viburnum macrocephalum Fortune
Viburnum mathewsii (Oerst.) Killip & Smith
Viburnum meiothyrsum Diels
Viburnum melanocarpum Hsu in Chen et al.
Viburnum membranaceum (Oerst.) Hemsl.
Viburnum microcarpum Schltdl. & Cham.
Viburnum microphyllum (Oerst.) Hemsl.
Viburnum molle Michx.
Viburnum mongolicum (Pall.) Rehder
Viburnum morrisonense Hayata
Viburnum mullaha Buch.-Ham. ex D. Don
- Viburnum mullaha var. glabrescens (C.B. Clarke) Kitam.
- Viburnum mullaha var. mullaha
Viburnum nervosum D. Don
Viburnum odoratissimum Ker Gawl.
- Viburnum odoratissimum var. awabuki (K. Koch) Zabel ex Rumpler
- Viburnum odoratissimum var. odoratissimum
- Viburnum odoratissimum var. sessiliflorum (Geddes) Fukuoka
Viburnum oliganthum Batalin
Viburnum omeiense P.S. Hsu
Adi başınağacı (Viburnum opulus L.)
- Viburnum opulus var. calvescens (Rehder) H. Hara
- Viburnum opulus subsp. trilobum (Marshall) R.T. Clausen
Viburnum ovatifolium Rehder
Viburnum parvifolium Hayata
Viburnum peruvianum Poepp.
Viburnum pichinchense Benth.
Viburnum plicatum Thunb.
- Viburnum plicatum var. plicatum
- Viburnum plicatum var. tomentosum Miq.
Viburnum propinquum Hemsl.
Viburnum prunifolium L.
- Viburnum prunifolium var. bushii (Ashe) E.J. Palmer & Steyerm.
Viburnum pubescens (Aiton) Pursh
- Viburnum pubescens var. canbyi (Rehder) S.F. Blake
- Viburnum pubescens var. longifolium (Dippel) S.F. Blake
Viburnum punctatum Buch.-Ham. ex D. Don
- Viburnum punctatum var. lepidotulum (Merr. & Chun) P.S. Hsu
- Viburnum punctatum var. punctatum
Viburnum pyramidatum Rehder
Viburnum rafinesquianum Schult.
Viburnum reticulatum Ruiz & Pav.
Viburnum rhombifolium (Oerst.) Hemsl.
Viburnum rhytidophyllum Hemsl.
Viburnum sargentii Koehne
Viburnum scabrellum (Torr. & A. Gray) Chapm.
Viburnum schensianum Maxim.
- Viburnum schensianum subsp. schensianum
Viburnum seemenii Graebn.
Viburnum semitomentosum (Michx.) Rehder
Viburnum sempervirens K. Koch
- Viburnum sempervirens var. sempervirens
- Viburnum sempervirens var. trichophorum Hand.-Mazz.
Viburnum setigerum Hance
- Viburnum setigerum var. setigerum
Viburnum shweliense W.W. Sm.
Viburnum squamulosum P.S. Hsu
Viburnum stellatotomentosum (Oerst.) Hemsl.
Viburnum stellatum (Oerst.) Hemsl.
Viburnum stenocalyx (Oerst.) Hemsl.
Viburnum subalpinum Hand.-Mazz.
- Viburnum subalpinum var. limitaneum (W.W. Sm.) P.S. Hsu
Viburnum sulcatum (Oerst.) Hemsl.
Viburnum sympodiale Graebn.
Viburnum taitoense Hayata
Viburnum tengyuehense (W.W. Sm.) P.S. Hsu
- Viburnum tengyuehense var. polyneurum (P.S. Hsu) P.S. Hsu
- Viburnum tengyuehense var. tengyuehense
Viburnum ternatum Rehder
Viburnum thaiyongense W.W. Sm.
Viburnum tiliifolium (Oerst.) Hemsl.
Viburnum tinoides L.f.
- Viburnum tinoides var. roraimense (Killip & A.C.Sm.) Steyerm.
- Viburnum tinoides var. venezuelense (Killip & A.C.Sm.) Steyerm.
Viburnum toronis Killip & A.C. Sm.
Viburnum trabeculosum C.Y. Wu
Viburnum tridentatum Killip & Smith
Viburnum triphyllum Benth.
- Viburnum triphyllum f. macrophyllum (Oerst.) Killip & A.C. Sm.
Viburnum triplinerve Hand.-Mazz.
Viburnum undulatum (Oerst.) Killip & A.C.Sm.
Viburnum urbanii Graebn.
Viburnum urceolatum Siebold & Zucc.
Viburnum utile Hemsl.
Viburnum venustum C.V. Morton
Viburnum versatile R.H. Miao, W.B. Liao & Q.Y. Sun
Viburnum wendlandii (Oerst.) Hemsl.
Viburnum witteanum Graebn.
Viburnum wrightii Miq.
Viburnum wurdackii T.R. Dudley
Viburnum yunnanense Rehder

İstinadlar

↑ Linney K. Genera plantarum eorumque characteres naturales, secundum numerum figuram, situm, & proportionem omnium fructificationis partium. 5 Stokholm: 1754. S. 129. doi:10.5962/BHL.TITLE.746
↑ Linnaeus C. Species Plantarum (lat.): Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas. 1753. C. 1. S. 267.

Həmçinin bax

[_7f7718c592cf0495-1] Linney K. Genera plantarum eorumque characteres naturales, secundum numerum figuram, situm, & proportionem omnium fructificationis partium. 5 Stokholm: 1754. S. 129. doi:10.5962/BHL.TITLE.746

[_02983701b236a18f-2] Linnaeus C. Species Plantarum (lat.): Exhibentes plantas rite cognitas ad genera relatas. 1753. C. 1. S. 267.

[1]

[2]