Vostok-2

Vostok-2 (rus. Восток-2, Orient-2 və ya Şərq-2) — daha uzun sürən çəkisizliyin insana təsirini öyrənmək üçün 6 avqust 1961-ci ildə kosmonavt German Titovu tam gün orbitə çıxaran Sovet kosmik missiyası idi.[1] Titov Yer ətrafında 17 dəfədən çox dövr etdi, Yuri Qaqarinin Vostok-1-dəki tək orbitini, eləcə də amerikalı astronavtlar Alan Şepard və Qus Qrissomun Merkuri-Redstone 3 və 4-cü missiyalarında suborbital kosmos uçuşlarını keçdi. Titovun orbitlərinin sayı və uçuş müddəti 1963-cü ilin mayında Qordon Kuperin Merkuri-Atlas 9 kosmosa uçuşuna qədər heç bir Amerika astronavtı tərəfindən üstələnə bilmədi.

Vostok-2
Восток-2
Ölkə SSRİ SSRİ
Operator Sovet kosmik proqramı
Fəaliyyəti 1 gün, 1 saat, 18 dəqiqə
Kütləsi 4731 kq
Meyl 64,93°
Vikianbarın loqosu Vikianbarda əlaqəli mediafayllar

Vostok-1-in uçuşundan sonra Sergey Korolev Krımda qısamüddətli tətil etdi və burada növbəti missiya üçün uçuş planını hazırlamağa başladı. Uçuş həkimləri üç orbitdən çox olmamaq üçün mübahisə etdikləri üçün missiyanın müddəti ilə bağlı xeyli mübahisələr var idi. Doqquz ay əvvəl Korabl-Sputnik 2 uçuşu altı orbit missiyasında iki it daşımışdı, bu müddət ərzində heyvanlar qıcolma keçirmişdilər və beləliklə, bütün sonrakı Vostok missiyaları maksimum üç orbitlə məhdudlaşdırılmışdı. İtlər və insanlar fizioloji cəhətdən çox fərqli olsalar da, həkimlər daha uzun uçuşda yarana biləcək risklərdən narahat idilər. Kosmik gəmilərin bərpasının sırf praktiki tərəfi də var idi. Əgər "Vostok-2" üç orbitdə uçsaydı, Rusiyanın cənubundakı geniş açıq çöllərdə eniş baş tutacaqdı, eniş sahəsi hər orbitdə sabit şəkildə qərbə doğru irəliləyirdi. 8–13 orbitləri kapsulu Sakit Okeana atacaqdı, bundan sonra eniş yenidən Sovet ərazisində, lakin Sibirin ucqar, donmuş torpaqlarında olacaqdı. Beləliklə, Rusiyanın cənubundakı ən yaxşı bərpa zonasına eniş etmək bir daha mümkün olana qədər kosmosda tam 24 saat sərf etmək lazım idi. Beləliklə, üç orbit məhdudiyyəti nəinki enişi asanlaşdıracaq, həm də uzun sürən çəkisizliyin kosmonavt üçün yaratdığı riskləri minimuma endirəcəkdi.

Korolev iddia etdi ki, Rusiyanın cənubuna enişin yenidən mümkün olması üçün hələ tam gün lazım olacağına görə, bunu etməmək üçün heç bir səbəb yoxdur. Bundan əlavə, o, gələcəyin missiyalarının qaçılmaz olaraq kosmosda uzun müddət qalmasını tələb edəcəyini iddia etdi. Uçuş iyulun 25-dən avqustun 5-dək planlaşdırıldı. Təhlükəsiz radiasiya səviyyələrini təmin etmək üçün Geiger sayğacları ilə təchiz olunmuş şarlar havaya qaldırıldı. Bundan əlavə, oxşar avadanlıq Vostok-2-də aparılacaqdı. Vostok-2-də bir sıra təkmilləşdirmələr edildi, o cümlədən təkmilləşdirilmiş TV ötürülməsi sistemi və daha yaxşı iqlimə nəzarət sistemləri əlavə edildi. Uçuş avqustun 6-da Moskva vaxtı ilə səhər saat 8:57-də baş verdi və gücləndirici performans demək olar ki, qüsursuz idi və kosmik gəmini 184x244 km orbitə çıxardı. Uçuş demək olar ki, tam müvəffəqiyyətlə başa çatdı, yalnız havaya qalxmazdan əvvəl təsadüfən söndürülən və daxili temperaturun 50 °F (10 °C) səviyyəsinə düşməsinə imkan verən qızdırıcı ilə pozuldu, pilot kosmos xəstəliyinə tutuldu. Yenidən giriş modulu xidmət modulundan təmiz şəkildə ayrıla bilmədiyi zaman çətinlikli yenidən giriş baş verdi.[2]:113[3] Yuri Qaqarindən fərqli olaraq, Titov kosmik gəmini qısa müddətə əl ilə idarə etdi. Sovetlər Titovun öz kosmik gəmisi ilə yerə enmədiyini etiraf edəndə başqa bir dəyişiklik oldu. Titov müsahibəsində alternativ eniş sistemini sınaqdan keçirmək üçün kapsulundan atdığını iddia etdi və bununla da məlum oldu ki, Vostok proqramının bütün enişləri bu şəkildə həyata keçirilirdi.[1][4]

Yenidən daxil olan kapsul Vosxod kosmik gəmisinin inkişafı zamanı məhv edildi.[2]:117

Buraxılış zamanı Titovun 26 yasının tamam olmasına bir ay qalmışdı. O, 2021-ci ildə Blue Origin NS-16 buraxılışına qədər kosmosa çatan ən gənc insan idi. O, hələ də orbitə çıxaran ən gənc insan olaraq qalır.[5][6]

Pilot

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Missiya parametrləri

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  • Kütlə: 4,731 kq[1]
  • Perige: 183 km[7]
  • Apogey: 244 km
  • Meyil: 64,93°
  • Dövr: 88,46 dəqiqə

Missiya məqamları

[redaktə | mənbəni redaktə et]

Qerman Titov 6 avqust 1961-ci il tarixində saat UTC 06:00-da Baykonur Kosmodromunda Vostok-2 kosmik gəmisinin göyərtəsində kosmosa atıldı. Radio-şəxs Yuri Levitan saat UTC 07:45-də uçuş elanı ilə Moskva radiosunun proqramını kəsdi.[3]

Titovun orbitdə sərbəst düşməsindən sonra planlaşdırılmış yeməklərindən birini yeməyə cəhd edərkən qusması baş verdi. Sovet kosmik proqramı rəsmiləri günahın Titovun vestibulyar sistemindəki pozulmalarda olduğunu güman edirdilər və bu, onları indiki kimi tanınan şeylə bağlı erkən araşdırmalara başlamağa məcbur edirdi. Titovun bu vəziyyəti yaşayan ilk kosmonavt olduğuna inanılır.[3][8][9]

Titov ilk orbitində Afrika üzərindən keçərkən və yeddinci orbitin sonunda yenidən keçərkən kapsulun mövqeyini bir müddət əl ilə idarə etdi. Titov ilk orbitinin sonunda Sovet İttifaqının üzərindən keçərkən Sovet İttifaqının Baş naziri Nikita Xruşşovla salamlaşaraq Qaqarinin qəhrəmanlığını təkrarladı.[1][3] Onun uçuşu zamanı orbitdən ilk mexaniki fotoşəkillər çəkildi və bununla da kosmosdan Yerin ilk fotoşəkilləri üçün rekord müəyyən edildi.[10] O, həmçinin peşəkar keyfiyyətli Konvas-Avtomat kinokamerasından istifadə edərək on dəqiqə ərzində Yer kürəsini lentə alan ilk insan idi.[11][12]

Kapsulun göyərtəsindəki kamera Titov beşinci orbitdə Sovet ərazisi üzərindən keçərkən onun gülən şəkillərini yerə ötürürdü. Titov yeddinci orbitdə yuxuya getdi; o, yuxu müddətinin planlaşdırılmış bitmə vaxtından 37 dəqiqə sonra oyandı.[1] Yuxu Titovun ciddi narahatlığını aradan qaldırmadı; oyandıqdan sonra da özünü çox pis hiss edirdi. 12 orbitdən sonra Titovun vəziyyəti qəfildən düzəlməyə başladı.[13]:293–294

Kosmik gəminin istifadə etdiyi radiotezliklər haqqında ətraflı məlumat Titovun uçuşundan əvvəl ictimaiyyətə açıqlandı; dünyadakı dinləmə postları Vostok-2-dən səs və telemetriya siqnallarını götürərək, kosmos uçuşunun saxta ola biləcəyinə dair şübhələri aradan qaldırdı.[3]

Vostok-1-də olduğu kimi, əmr verildikdə Vostok-2 xidmət modulu yenidən giriş modulundan ayrıla bilmədi və birincisi hələ də qoşulmuş halda yenidən giriş başladı. Birləşdirilmiş modullar aerodinamik qızdırma onları hələ də bir yerdə saxlayan qayışları yandırana qədər şiddətlə fırlanırdı. Titov planlaşdı rıldığı kimi kapsuldan atıldı və 7 avqust 1961-ci ildə saat UTC 07:18-də Saratov vilayətinin Krasnı Kut yaxınlığında yerə enmək üçün ayrıca paraşütlə atıldı.[3] Atışdan bir az əvvəl Titov nəyəsə baxmaq üçün başını çevirdi və ona görə də atılan zaman üzünü dəbilqəsinə çırpdı və burnu qanlı oldu.

Vostok-2-nin eniş yerinin koordinatları 50,85276°N 47,02048°E, Rusiya Federasiyasının Saratov vilayətinin Krasnı Kut şəhərindən 11,5 km cənubda yerləşir. Yol kənarında Vostok-2 missiyasına həsr olunmuş iki abidə var. Daha böyük olanı 9 metr hündürlüyündə, gümüşə boyanmış daş heykəldir və göyə yönəldilmiş tək quş qanadını xatırladır. Qanadın mərkəzində bir sıra lələklərə bənzəyən, biri digərinin üstündə olan bir sıra ilgək boşluqları var. Qanad heykəlinin sağ tərəfində hündürlüyü 2 metr olan, gümüşə boyanmış kvadrat daş blok, ön tərəfində dairəvi künc var. Daş blokun bir tərəfində kosmos dəbilqəsi taxmış Titovun portreti, digər tərəfində missiyanı xatırladan qırmızı boyalı mətn var.[14][15][16]

1964-cü ildə Vostok-2 kapsulu Vosxod kapsulu üçün planlaşdırılan eksperimental paraşüt sisteminin sınağında ballast çəkisi kimi yenidən istifadə edildi. Prototip nasaz oldu və Vostok-2-ni kiçik parçalara ayırdı.[2]:117

İstinadlar

[redaktə | mənbəni redaktə et]
  1. ↑ 1 2 3 4 5 "The First Day In Orbit" (PDF). Flight. London: Iliffe Transport Publications. 80 (2736): 208. 17 August 1961. 2019-06-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2009-03-12.
  2. ↑ 1 2 3 Francis French; Colin Burgess. Into That Silent Sea: Trailblazers of the Space Era, 1961-1965. Lincoln, Nebr.: University of Nebraska Press. 2007. ISBN 978-0-8032-1146-9. OCLC 71210133.
  3. ↑ 1 2 3 4 5 6 Grahn, Sven. "The flight of Vostok-2". Sven's Space Place. 2008-12-08 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2009-03-12.
  4. ↑ Ezell, Edward Clinton; Ezell, Linda Neuman. "The Partnership: A History of the Apollo-Soyuz Test Project". NASA History Series. NASA (NASA Special Publication-4209). 1978. 2007-08-23 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2009-03-17.
  5. ↑ Wade, Mark. "Astronaut Statistics". Encyclopedia Astronautica. 2007-09-30 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2009-03-12.
  6. ↑ Foust, Jeff. "Blue Origin launches Bezos on first crewed New Shepard flight". SpaceNews. 20 July 2021. 1 October 2021 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 20 Jul 2021.
  7. ↑ "Missiles and Spaceflight" (PDF). Flight. London: Iliffe Transport Publications. 80 (2741): 467. 21 September 1961. 2019-06-03 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2009-03-12.
  8. ↑ ""Group Space Flight" Described − Part 2" (PDF). Flight. London: Iliffe Transport Publications. 82 (2791): 389–391. 6 September 1962. 2012-10-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2009-03-17.
  9. ↑ Oman, Charles M.; Lichtenburg, Byron K.; Money, Kenneth E. Symptoms and Signs of Space Motion Sickness on SPACELAB-1 // Crampton, George (redaktor). Motion and Space Sickness (illustrated). CRC Press. 17 January 1990. səh. 218. ISBN 0-8493-4703-3.
  10. ↑ Reichhardt, Tony. "The First Photographer in Space". Air & Space Magazine. 2011-08-05. 2021-05-12 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2021-05-19.
  11. ↑ "Titov". Encyclopedia Astronautica. 27 December 2016 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 18 February 2014.
  12. ↑ "The first pictures of Earth marks 50 years". 24 September 2015 tarixində orijinalından arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 18 February 2014.
  13. ↑ Siddiqi, Asif A. Challenge To Apollo: The Soviet Union and the Space Race, 1945-1974. NASA. 2006-10-08 tarixində arxivləşdirilib.
  14. ↑ "Google Maps - Vostok 2 Landing Site - Monument Location". 2022-04-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010-12-27.
  15. ↑ "Google Maps - Vostok 2 Landing Site - Monument Photo". 2022-04-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010-12-27.
  16. ↑ "Google Maps - Vostok 2 Landing Site - Monument Photo closeup". 2022-04-06 tarixində arxivləşdirilib. İstifadə tarixi: 2010-12-27.