Zəlzələdən erkən xəbərdarlıq sistemi

Milli Zəlzələ Erkən Xəbərdarlıq Sistemi (yap. 緊急地震速報, Kinkyū Jishin Sokuhō緊急地震速報, Kinkyū Jishin Sokuho) — 2007-ci ildən Yaponiyada^[1] fəaliyyət göstərir. Bu müddət ərzində Meteorologiya İdarəsi bunu 130 dəfə tətbiq edib.

Sosioloji sorğunun nəticələrinə görə, yaponiyalıların 65%-i ictimai zəlzələdən xəbərdar olmaq sistemini faydalı hesab edir. Onun hərəkəti ondan ibarətdir ki, seysmik dalğaların yayılma sürəti çox da yüksək deyil və zəlzələnin episentrinin uzaqlığından asılı olaraq yaşayış məntəqələrinə çatmaq bir neçə dəqiqə çəkə bilər.

Adaların sakinlərinin əksəriyyəti qeyd edib ki, bu cür xəbərdarlıqlar onlara mümkün fəlakətlərə hazırlaşmağa kömək edir. Məhz bu sistem 2011-ci ildə faciəli hadisələrdən bir dəqiqə əvvəl onları televiziya vasitəsilə xəbərdar etməyə imkan verdi. Hesab edilir ki, bu bir çox insanın həyatını xilas etməyə imkan yaratmışdır.

Təsvir[redaktə | mənbəni redaktə et]

Yaponiya Meteorologiya Agentliyinin (JMA) iki zəlzələdən erkən xəbərdarlıq sistemi mövcuddur: biri geniş ictimaiyyət üçün, digəri isə Milli Meteorologiya və Hidroloji Xidmət üçün.^[2]^[3] Yaponiyada quraşdırılmış 4235 seysmometrdən iki (və ya daha çox) P dalğası aşkar edildikdə, JMA zəlzələnin episentrinin təxmini yerini təhlil edir və proqnozlaşdırır. Bu, JMA-ya güclü zəlzələ gözlənildiyi təqdirdə təsirlənmiş prefekturaların əhalisini televiziya və radio vasitəsilə xəbərdar etməyə imkan verir.^[3]

Zəlzələ haqqında erkən xəbərdarlıq, Yaponiya seysmik şkalasına görə 5 və ya daha yüksək bal gücündə zəlzələ gözlənildiyi təqdirdə ictimaiyyəti xəbərdar etmək üçün verilir.^[4] Yapon seysmik şkalası üzrə 3 və ya daha böyük (və ya Rixter şkalası üzrə 3,5 və ya daha böyük) zəlzələ gözlənildikdə və ya P və ya S dalğalarının amplitudası 100 galdan çox göstərirsə, Milli Meteorologiya və Hidroloji Xidmət tərəfindən EEW proqnozu (yap. 緊急地震速報(予報)) verilir.^[4]

Sistem zəlzələdən dəyən zərəri minimuma endirmək və güclü səthi dalğaları gəlməmişdən əvvəl insanlara sığınmaq və ya təhlükəli ərazilərdən təxliyə etmək üçün nəzərdə tutulmuşdur. Dəmir yollarında qatarları yavaşlatmaq, fabriklər tərəfindən zəlzələdən əvvəl montaj xətlərini dayandırmaq üçün istifadə olunur.^[1]

Xəbərdarlığın effektivliyi qəbuledicinin mövqeyindən asılıdır. Xəbərdarlığı aldıqdan sonra şəxsin hərəkətə keçməsi üçün bir neçə saniyədən bir dəqiqəyə qədər və ya daha çox vaxtı var idi. Zəlzələnin episentrinə yaxın ərazilərdə xəbərdarlıq verilməzdən əvvəl güclü silkələnmə baş verə bilər.^[5]

2011-ci ildə Tohoku zəlzələsi və sunamidən sonra EEW xəbərdarlıq sistemi və Yaponiya sunami xəbərdarlığı sisteminin effektiv olduğu müəyyən edilmişdir. Sunami nəticəsində 10000-dən çox insan həlak olsa da, EEW sistemi olmasaydı, itkilərin daha çox olacağı hesab edilir.^[6] 2011-ci ilin aprelində Çili telekommunikasiya nazirinin müavini bildirib ki, onların ölkəsi oxşar erkən xəbərdarlıq sistemin yaradılmasına ümid edir.^[7]