ГЪИЛ

(-и, -е, -ер) 1. əl; гъилин къен əlin içi, əl ayası; гъилер чуьхуьн əllərini yumaq; гъилин bax гъилин; 2. qol; чапла гъил sol qol; 3. dəstək, tutacaq; кьве гъилин мишер iki dəstəkli böyük mişar; ərrə, bıçqı; 4. əl, dəfə, kərə, yol; 5. əl, növbət, sıra; гила зи гъилер я indi mənim əlimdir; 6. iştirak, əlaqə; гъил хьун əli olmaq, iştirakı, əlaqəsi olmaq (hər hansı bir işdə); 7. əl (bəzi heyvanların qabaq ayaqlarının hər biri); маймундин гъилер meymunun əlləri; * гъил авун a) əl etmək (eləmək), əl işarəsi ilə çağırmaq, əlləmək; b) əl atmaq, əlini uzatmaq; гъил агакьарун a) əlini çatdırmaq (bir şeyə); b) əl yetirmək, kömək etmək, yardım etmək; гъил агакьун a) əli çatmaq, əli yetişmək, nail olmaq; b) əldə edilə bilmək, imkanı çatmaq, pulu çatmaq; гъил агъада хьун əli aşağı olmaq, yoxsul olmaq; maddi ehtiyac çəkmək; гъил агъурун a) əl tərpətmək, tələsmək; b) əlini yelləmək, əl eləmək (xudahafizləşmə əlaməti olaraq); гъил алтадун a) əl sürtmək, əllə yoxlamaq, əlləmək; b) sığallamaq, tumarlamaq; гъил атун a) əli gəlmək, əli varmaq, qıymaq; b) ink. şəkl.: əli gəlməmək, qıymamaq; гъил ахъа əliaçıq, səxavətli, comərd; гъил вегьин a) əl atmaq, əlini uzatmaq; b) təşəbbüs etmək, girişmək; c) təcavüz etmək istəmək, sataşmaq; гъил вугун a) əl vermək, əl-ələ görüşmək; b) əl yetirmək, kömək etmək; гъил галайвал авун əl tutmaq, yardım etmək, maddi kömək etmək; гъил залан əliağır a) qüvvətli, güclü; b) məc. uğursuz, şükümsüz; гъил ичӀиз a) əlində heç bir şey olmadan, əliboş; b) məc. əliyalın, heç bir ov ələ keçirmədən; гъил ква хьун bax гъилик квал акатун; гъил квай əliəyri, əliuzun, oğurluğa meyli olan; гъил кун məc. əli yanmaq, müvəffəqiyyətsizliyə uğramaq; гъил къайи хьун əli soyumaq, işdən soyumaq; гъил къачун (гъил чӀугун) a) əl çəkmək, bağışlamaq, günahından keçmək; b) əl götürmək, yaxasını buraxmaq, rahat buraxmaq; c) vaz keçmək, imtina etmək; гъил кьван əl boyda, çox kiçik, lap balaca, əlcə, əlcəcik; гъил кьезил əli uğurlu, əliyüngül; гъил кьун a) əl tutmaq, görüşmək; b) əl tutmaq, yardım etmək, borc vermək; əldən tutmaq, kömək etmək; c) əl vermək, işə yaramaq; гъил кягъун a) əl vurmaq, dəymək, toxunmaq; b) qarışmaq, müdaxilə etmək; гъил кӀеви xəsis, simic, bərk; гъил фин əli getmək, qıymaq; гъил хкажун a) əl qaldırmaq (qalxızmaq), vurmaq istəmək; b) əlini qaldırmaq, söz istəmək; гъил хуьн a) əl saxlamaq, işi müvəqqəti saxlamaq; b) özünü saxlamaq, nəfsini saxlamaq; c) özünü ələ almaq, toxtamaq; vaz keçmək; гъил хци əli iti, əldən çox cəld; гъил чуькьуьн a) əl sıxmaq, əl verərək görüşmək; b) simiclik etmək, qıymamaq; гъил экъуьрун a) əl gəzdirmək, əlləşdirmək, axtarmaq, aramaq (əllə); b) məc. oğurlamaq, soyub aparmaq; гъил элкъуьрун a) əl gəzdirmək, üzərində bir az işləmək; b) düzəltmək, təmir etmək; c) əzişdirmək, döymək; гъил элягъун a) əl eləmək, əllə çağırmaq, əlləmək; b) əlini yelləmək (xudahafizləşmə əlaməti olaraq); гъил ягъун a) razılıq əlaməti olaraq bir-birinə əl vermək; b) əl vurmaq, əl dəymək, müdaxilə etmək; гъил яргъи авун a) əl uzatmaq, əlini uzatmaq (bir şeyi götürmək üçün); b) əlini uzadaraq bir şeyi vermək, təqdim ya təklif etmək; c) əlinə keçirməyə cəhd etmək; ç) kömək etmək, yardım etmək, kömək əlini uzatmaq; d) kömək istəmək, yardım istəmək, kömək diləmək; гъил(ер) зурзун (bir şeyin üstündə) əli əsmək, əli titrəmək, xəsislik etmək; гъиле гьатун a) ələ düşmək (keçmək), tapılmaq; b) tutulmaq, yaxalanmaq, ələ keçmək, girə keçmək; гъиле кьун a) başlamaq (bir işi); b) məc. istifadə etmək, faydalanmaq; c) məc. lağ etmək, lağa qoymaq, ələ salmaq; гъилелай авун a) araşdırmaq, əlləşdirmək; b) əllə qarışdırmaq, axtarmaq, yoxlamaq; гъилелай цӀар гана məc. atüstü, başdansovma, necə gəldi, tez, tələsik, səliqəsiz, keyfiyyətsiz; гъилер атӀун məc. sövdə kəsmək, mərc kəsmək; гъилер ахъаюн qollarını açmaq, birini qucaqlamağa hazırlanmaq; гъилер ивидай кьацӀурун əlini qana bulamaq, qan axıtmaq, adam öldürmək; гъилер къизил я əlləri qızıldır (mahir usta, sənətkar haqqında); гъилер хкажун a) əllərini qaldırmaq, təslim olmaq; b) əlini qaldırmaq, dua etmək; гъилерал хуьн əldə gəzdirmək, əzizləmək, nazlamaq; гъилеривди рахун a) bir şeyi əl işarələri ilə başa salmaq, anlatmaq; b) məc. qollarını (əllərini) ölçmək, danışarkən əllərini oynatmaq; c) əlbəyaxa olmaq, tutuşmaq, qarpışmaq; гъили кьун əli tutmaq, əli gətirmək, bəxti gətirmək; гъилив вердишун ələ öyrətmək, əhliləşdirmək; гъилив къведай məc. üzüyola, yolayovuq, tez razılaşan, tez yola gələn; гъилиз атун ələ gəlmək, əldə edilmək, hasil olmaq; гъилиз килигун ələ baxmaq, asılı olmaq, möhtac olmaq; başqasının himayəsində olmaq; гъилик авун bax гъиликун; гъилик квал акатун a) əli gicişmək, kimisə vurmaq istəmək; b) əlinə pul gəlmək (əlindən pul çıxmaq) ehtimalı olmaq; гъиликай кьун a) qolundan tutmaq, kömək etmək; b) əldən tutmaq, əl tutmaq, yardım göstərmək; гъиляй акъатун a) əldən çıxmaq, qeyb edilmək, məhrum olmaq; b) əlindən çıxmaq, nəsib olmamaq, qismət olmamaq; c) xilas olmaq, qurtulmaq; гъиляй акъудун a) əlindən almaq, məhrum etmək; b) zəbt etmək, zorla almaq; mənimsəmək; гъиляй атун əlindən gəlmək, bacarmaq; гъиляй ахъаюн a) əldən buraxmaq, fürsəti əldən qaçırmaq; b) əldən qaçırmaq, qaçmağına imkan vermək; гъиляй фин əldən getmək, əldən çıxmaq, məhv olmaq, heç olmaq; са гъиле кьве хали кьун bir əlində iki qarpız tutmaq.