араб, сущ.; -ди, -да; -яр, -йри, -йра 1) алем (чилер, цавар, гьуьлер, вацӀар - вири санлай). Дуьньядиз ракъин нур ХупӀ ярашугъ я. Е. Э. Квез вуч ярашугъ я. Гьарай, эллер, пис ксариз Ажеб дуьнья хьанавачни! Е. Э. Гьарай, эллер. Къуй дуьньяда дишегьлидихъ къимет хьуй, Къуй дуьньядал гзаф хьурай мехъерар... А. С. 2) гьакъикъат. СтӀал Сулейман, вичи лагьайвал, «вичиз кьве дуьньяни акур» кесиб халкьдиз дар тир, экуь югъ къалур тавур куьгьне дуьньяни, азад хьайи халкьди чпиз бахтавар, шад уьмуьр туькӀуьрнавай цӀийи дуьньяни акур шаир я. М. М. Гь. ЧӀехи шаир. Куьгьне дуьньяда ам, вири кесибар хьиз, азабдик, зиллетдик, девлетлуйрин пацук хьана. М. М. Гь. ЧӀехи шаир. И суалди Гьамидаз дуьнья михьиз чӀулав авуна. 3. Э. Мехъер кьуьл туш.
* агъа ~, и~.
* дуьнья акун 1 гл., низ уьмуьрдин четинвилер акуна тежрибалу хьун. \[Гуьлнар\] - Зи дидеди, месела, лап ачухдиз лугьузва: «Эгер Алияр дах хьтин акьуллу ва дуьнья акур кас куьгьне хуьре амукьзаватӀа, куьч. хьунин гьакъиндай вири рахунар гьа и гафар я». Н. А. Сифте кьван.
* дуьнья акун 2 \[урус: увидеть свет\] гл. чап авун. За кхьей гзаф затӀариз дуьнья акунал зун шад я. А. Къ. Дагьустан шаиррин уьлкве яз ама.
* дуьнья барбатӀ хьанач хьи ! межд. са кӀвалах авурла, адаз акси касдиз гудай жаваб.
* дуьнья гьалун гл., ни кӀандайвал уьмуьр тухун. КӀанибуруз хьай бахтаварар, Гьала дуьнья шадвилелди. Лезги халкьдин махар. Ажеб дамах гваз и дуьнья гьалда на. Е. Э. Яру, цӀару гуьллуь чит.
* дуьнья дар \[сал\] хьун гл., низ са патахъайни куьмек авачиз четин гьалда гьатун. Ачух дуьнья хьана чаз дар, Алахьай югъ серин, дустар. Е. Э. Дустариз. Пис паб гьалт тавурай гьич са бендедал, рикӀин шадвал аквач адаз дуьнедал, -Дуьнья адаз вич амай кьван сал жеди. Е. Э. Пис папаз.
* дуьнья мичӀи авун гл., ни низ ийир-тийир авун, четин гьалда тун. Гьелекмир Фекьир Сулейман, Мийир адаз дуьнья мичӀи. С. С.
* дуьньяда ад \[тӀвар\] аваз хьун гл., нин машгъур хьун. Гила уьлкведа авайди ви ад я... Е. Э. Яру, цӀару гуьллуь чит.
* дуьньядал акъатун гл., вуж-вуч; арадиз атун. Вич дуьньядал акъатай тегьердикай шаирди икӀ лагьанва... М. М. Гь. ЧӀехи шаир.
* дуьньядикай хабар хьун гл.; низ гьар йикъан гьакъикъатдикай чирвал хьун. Уьмуьр хьана винни санбар, дуьньядикай хьухь тӀун хабар. С. С.
* дуьньядилай фин гл., вуж кьин, чан кумукь тавун. Гваз фин чун дерт дуьньядилай, аман масадаз чирмир... Е. Э. Алагуьзлидиз \[Къагъриман\]: Рагьметлу диде лагьайтӀа, юкь какур хьана, югъ-йифди гьа ви адалатлу ксариз кӀвалахдай кьван вяде тахьанмаз дуьньядилай фена. А. М. Къалабулух квай гатфар. Синонимар: кил. а дуьньядиз фин.
* дуьньядин а кьиле нар., лап яргъа. КӀвалер дуьньядин а кьиле авайди я. Р.
* дуьньядин мал сущ. инсандиз вичин уьмуьрда герек жезвай шейер, затӀар (кьилди ва санлай). Уьмуьр фида гьар са кьалди, Алдатмишна дуьньяд малди. Дуьньядин мал са затӀ я хьи чкӀидай. Е. Э. Къавумдиз.
* дуьньядин \[заманадин\] чарх элкъуьн гл. гьамишалугъ тир адетар дегиш хьун. Заманадин элкъвенва чарх, Дерт, хажалат дерин я къе. Гьахъ ксариз и дуьньяда Яшамиш жез четин я къе. А. Мегь. Дуьз патахъди рахана зун.
* дуьньядин чин пад кӀаник хьун куьч., гл. гзаф еке хата-бала кьилел атун. \[ЦӀарухва\]. Я вахар, за квез гьикьван лугьун. Са геренда секин акъвазайла, дуьняьдин чин пад кӀаник жедач хьи... Гь. Гь. Колхоз.
* дуьньядин эхир хьун гл. яшайиш, дуланажагъ амукь тавун.
* дуьньядихь вил галаз хьун гл., нин яшамиш жез кӀан хьун. Гзаф рикӀ алай жегьил гъуьл сура турдалай гуьгъуьниз папан дуьньядихь вил галамачир. 3. Э. Муькъвел гелер.