ИВИ

сущ.; - ди, -да; -яр, - йри, - йра инсанрин, къушарин ва гьайванрин дамарра авай яру жими затӀ. # ~ атун, ~ фин, ~ хъиягъун, ~ фитӀинун. Ахпа къазуннавай перемдалди вичин руфун ктад хьанвай къуьрен кьван мичӀи иви михьна. Б. Гь. Заз эвера. Чан аламаз тӀуьна ам алтӀушна, Ивид стӀал тунач гьич беденда. А. С. ВетӀер. Жегьилдин гъиляй иви физвай. А. И. Самур. Бадени зун ЧӀаравав агатна. Адан руфунални далудал зурба кӀирерин гзаф дерин хирер авунвай. Адай иви физвай. А. Къ. ЧӀарав.

* гзаф килигай некӀедай иви аквада, кьилиз иви ягъун.

* иви къачун гл., ни нахуш инсан сагъарун патал адан бедендикай иви къачун. Жабара зи яб атӀана иви къачур чка гилани, хипен ярж алай япуз ухшар я !.. А. Сайд. Пешепайни гуьнуьяр.

* иви хьун гл., ни нин гзаф истисмар авун, зиллетдик кутун. Виликдай халкьдин иви хъвайи, абурун зегьмет тӀуьр, зулумар авур, хуьруьн къене агъавал авур кулакрикай, фекьийрикай, алишверишчийрикай ва кавхайрикай амукьнавай и инсанриз... виликан данарбандикай инсан хьунухьни такӀан тир. А. Ф. Риза. Къазимегьамедан патав атайбур вири, адаз, вагьши гьайвандиз хьиз, килигиз, адан иви хъваз гъазурбур тир. А. И. Самур. Адалай гуьгъуьниз са акьван вахтни тефенмаз и ажуз хьанвай ханлухдал иви хъвадай залум Надира гъужум хъувун лазим тир... А. Бутаев. Гьажи Давуд ва лезгийрин азад женгер.

* ивидал звал акьалтун [атун] гл., нин гзаф гьирелу хьун, хъел атун. Де звал къвемир ви ивидал, чан акьалтмир гьиссерал! Н.Ибрагимов. ЧӀалан сергьятрихъ кьадар авачирди успатзава.

* ивидал звал гъун гл., ни нин хъел гъун. Куьгьне девирдин вагьшивилери ивидал звал гьайи шаирди сифте вичин дерди-баладикай шикаят ийиз, яшайишдал наразивал къалурна, ахпа кулакринни фялейрин кьамал лаш илигна, гуьгъуьнилай фашизмдин жаллатӀриз цӀай гана. А. С. Хуьруьг Тагьир.

* ивилик квай прил. хас тир, хесет хьанвай. Амма ивилик квай хесет чӀурун лап четин кар я. Гь. Къ. Лацу марал.

* ивид(ин) дамар сущ. иви авай гьал хьтин затӀ. Аким Селминатаз килигна, ахпа ада, мад Шалбузан ивидин дамарар ахтармишун патал, гъил кьуна. А. Сайд. «Алад ваз югъур хьурай!». Ивид дамар тӀарам хьана. А. А. Пад хьайи рагъ. Ивидин дамарар патал С, Д, Е витаминар ва абур гзаф квай продуктар ишлемиша. ЛГ, 1999, 21. XӀӀ.

* ивияр чӀурун урус [ портить кровь ] гл., нин инсан авай тӀебии гьал, кефияр пис гьалдиз гъун. Сфиди чи ивияр гзаф чӀурна. Гь. Къ. Четин бахт.

* ивияр экъичун гл., нин кьве терефдин арада дяведин акьунар хьана, сада масад ва я чпи-чеб рекьидай гьалдиз гъун. Индонезиядин студентринни полициядин акьунар хьана. Нетижада ивияр экъична. ЛГ, 1996, 20. V.

ИБУРУЗ
ИВИР

Значение слова в других словарях