Поиск по словарям.

Dimetil sulfoksid (DMSO) — (CH3)2SO formulu olan kimyəvi maddədir. Xüsusi şirin dadı olan rəngsiz, qoxusuz bir maye (kifayət qədər təmiz deyil, dimetil sulfidin xarakterik bir qoxusu var). == Tarix == İlk dəfə 1866-cı ildə rus kimyaçısı Aleksandr Zaytsev tərəfindən dimetil sulfidi azot turşusu ilə oksidləşdirərək sintez edilmişdir. Növbəti on illikdə bu birləşmənin xüsusiyyətləri ilə bağlı tədqiqatlar çox aparılmamışdır. Ancaq Birinci Dünya Müharibəsi zamanı Rusiya ordusunun xəstəxanalarında yaraların, qırıqların, müalicəsində fəal şəkildə istifadə edilmişdir. 1958-ci ildə bənzərsiz həll etmə qabiliyyəti aşkar edildikdən sonra Qərbdə dimetil sülfoksidə maraq çox artdı. 1960-cı ildə dimetil sülfoksidin sənaye istehsalı başlandı. Bundan sonra DMSO-in xüsusiyyətlərinin öyrənilməsinə həsr olunmuş nəşrlərin sayı kəskin şəkildə artdı. == Alınması == Dimetil sulfoksidi almaq üçün əsas metod dimetil sulfidin oksidləşməsidir. Sənayedə bu proses azot turşusunu istifadə edilərək həyata keçirilir.

Asimetrik dimetil hidrazin (ADMH) vəya 1,1-Dimetilhidrazin (ing. Unsymmetrical dimethylhydrazine - UDMH), zəhərli, higroskopik, üzvi aminlərdə olduğu kimi kəskin ammonyak iyli uçucu bir mayedir. Havada rəngini dəyişib sarımtıl rəng alır. Su, etanol ve gazyağı içərisində tam həll olur. == Fiziki kimyəvi xassələri == ADMH kəskin xoşagəlməz qoxusu olan rəngsiz və ya bir qədər sarımtıl bir şəffaf mayedir (ammiak qoxusuna bənzər, korlanmış balıq qoxusu sprat qoxusuna çox bənzəyir) . Qaynama nöqtəsi + 63 ° C, kristalizasiya temperaturu −57 ° C, sıxlığı 790 kq / m³. Su, etanol, ən çox neft məhsulları və çox üzvi həlledicilərlə yaxşı qarışır. Hiqroskopik, havadan nəm alır ki, bu da mühərriklərin xüsusi vuruşunun azalmasına səbəb olur (qarışıqdakı suyun hər 0,5% -i üçün 100 m / s). Azaldılmış turşu və diazotetraoksid əsasında oksidləşdirici maddələrlə təmasda öz-özünə alovlanır, bu dizaynı asanlaşdırır və asan başlanğıc və raket mühərriklərinin çox dəfə işə salınma imkanını təmin edir. ADMH və onun sulu məhlullarının nitrat turşusu ilə qarşılıqlı təsiri sürətlə davam edir.

Dimetil efir yanacağı (DME)-(C2H6O) - rəngsiz qazdır. Keçən əsrin 80-cı illərinin sonlarında yeni növ yanacağa – dimetil efirinə (DME) həsr olunmuş ilk işlər yarandı. == DME xassələri == Öz xassələrinə görə DME - propan-butan yanacaqlarına yaxındır. DME avtobenzin ilə müqayisədə az istilik törətmə qabiliyyətinə malikdir (10760 kkal/kq-a qarşı 6920 kkal/kq), odur ki, onun mühərrikin vahid gücünə məsrəfi 1,6 dəfə çoxdur. Lakin DME yaxşı ekoloji xüsusiyyətlərə malikdir (tüstü qazlarında qurum olmur və CO2 azdır). == DME alınması == Hazırda DME alüminium oksid üzərində metanolun dehidratasiyası ilə alınır. DME-nin əsas istehsaıçıları Du Pont və Air Products and Chemicals - Amerika şirkətləridir.2000-ci ilin məlumatlarına görə DME istehsalı ildə təxminən 150 min tona yaxın idi. DME sintezi sahəsində tədqiqatlar 1986-cı ildə Air Products and Chemicals şirkətində başlamışdır. 1990-cı ildə tədqiqatlar ABŞ-nın energetika departamenti tərəfindən müdafiə edildi. 1991-ci ildən şirkətin Texas ştatının Zaport şəhərindəki zavodunda nümayiş qurğusu işləyir və burada DME alınma texnologiyası işlənilir.