DIASPORA

Diaspor (yun. διασπορά) — bir toplumun aid olduğu və tarixən yaşadığı torpaqlardan uzaq məsafədə yaşaması durumu. İfadə kimi diaspor sözü yunan dilində olan səpələmək sözündən formalaşmışdır. == Tarixi == Qədim Yunanıstanda diaspor ifadəsi şəhər dövlətlərində (metropolos) yaşayan əhalinin öz ana vətənlərini tərk edərək yeni koloniyalara köç etməsi anlamında işlədilirdi. Daha sonrakı dövrlərdə ifadənin daha geniş formada işədilməsi Babil sürgünü zamanı Yəhudi qövmünün bütün dünyaya səpələnməsi zamanına təsadüf etdi.

Diaspor muzeyi — Yəhudi xalqının muzeyi (ivrit dilində:‏בית התפוצות‏) — Ramat-Əvivdəki (Tel-Əviv, İsrail) Tel-Əviv muzeyinin kampusu ərazisində yerləşən Naxum Qoldman adına yəhudi diasporunun muzeyi == Tarixi == Diaspor muzeyi 1978-ci ilin mayında təşkil olunmuşdur və bu dövrün ən müasir incəsənət muzeylərindən biri hesab olunur. Diaspor evinin yaradılması ideyasını keçmiş və müasir yəhudi diasporunun abidəsini yaratmağa səy göstərən Ümumdünya yəhudi konqresinin banisi və prezidenti Naxum Qoldman təklif etmişdir. Audio-vizual displeylərdən istifadə olunmaqla yəhudi xalqının 2600 il bundan əvvəl İsrail torpaqlarından qovulmasından bu günədək əsrlər boyu bütün dünyaya səpələnmiş yəhudi diasporunun tarixini nümayiş etdirir. Şair Abba Kovnerin təklifi ilə muzey 6 tematik hissəyə bölünmüşdür. Sərgilər mərtəbələr və mövzular üzrə yerləşdirilmişdir. İsrail hökuməti 2011-ci ildə yeni texnologiyalardan istifadə olunmaqla muzeyin genişləndirilməsi və moderizasiyası planını bəyənmişdir. Muzeydə eksponatların bərpası da həyata keçirilir. 2015-ci ildə yeni sinaqoq zalının açılması və 2017-ci ildə yenidən qurulmasının başa çatdırılması planlaşdırılmışdır. Muzeyin yenidən qurulması proqramında yəhudi və İsrail cəmiyyətində baş verən əhəmiyyətli dəyişikliklər, həmçinin muzey texnologiyasının ən yeni nailiyyətləri öz əksini tapmışdır. Muzey tamaşaçılara yəhudi xalqının Bibliya dövründən müasir dövrədək olan tarixini, mədəniyyətini, yəhudi həyat tərzini bütün dolğunluğu ilə çatdırmağa çalışır.

Diaspora qeyri-kommersiya, istifadəçiyə məxsus, paylanmış sosial şəbəkədir. Şəbəkəni yaratmaq üçün qarşılıqlı fəaliyyət göstərən bir qrup müstəqil qovşaqdan ("podlar" adlanır) ibarətdir. Sosial şəbəkə heç bir şəxsə və ya quruma məxsus deyil, onu korporativ ələ keçirməyə və ya reklamlara məruz qoymur. Onun tərtibatçısına görə, "paylanmış dizaynımız o deməkdir ki, heç bir böyük korporasiya heç vaxt diaspora nəzarət etməyəcək. Layihənin əsası Nyu York Universitetinin Courant Riyaziyyat Elmləri İnstitutunun tələbələri Den Grippi, Makswell Salzberg, Raphael Sofaer və İlya Jitomirskiy tərəfindən qoyulmuşdur. Qrup Kickstarter vasitəsilə 200.000 dollardan çox crowdfunding əldə etdi. İstehlakçı alfa versiyası 23 noyabr 2010-cu ildə buraxıldı. Diaspora proqram təminatı GNU-AGPL-3.0 şərtlərinə əsasən lisenziyalaşdırılıb. Onun inkişafı Diaspora Fondu tərəfindən idarə olunur. Azad Proqram Dəstəyi Şəbəkəsinin (FSSN).

Diasporlar Koordinasiya Komitəsi – 20 yanvar 2013-cu il tarixində Azərbaycanın paytaxtı Bakıdakı Türk Şurası Diaspor İşlərindən Məsul Nazirlər və Qurum Nazirlərinin birinci toplantısında qurulmuş təşkilatdır. == Haqqında == Türkdilli ölkələrin diasporları bu komitə altında birləşmişdir. Məqsədi "türk diasporları arasındakı əlaqəni, kommunikasiyanı və bağlılığı təmin etmək" olaraq açıqlanmışdır. Türkdilli Ölkələr Əməkdaşlıq Şurasının baş katibi Xəlil Akınçı etdiyi açıqlamasında bunları demişdir: İlk öncə, çalışma qrupu qurulacaq. Dünyanın hər yerində diasporumuz var və milyonlarla insan tərəfindən təmsil edilirik. Bunların gücləri birləşəcək və bunların hamısının fəaliyyətlərini kordinasiya edəcəyik. Təmas qrupu da ilk toplantısını apreldə reallaşdıracaq və sonrasında nazirlər toplanacaq. Toplantı nəticəsində də dövlət rəhbərlərinə hesabatlar veriləcək. Üzv Dövlətlərin Diaspor Qurumları ilə Türk Şurasının Beşinci Diaspor Əlaqə Qrupu Yığıncağı arasında Təcrübə Mübadiləsi Proqramı 8 Fevral 2019-cu ildə Fəxri Yolu, Şəhidlər Anıtı və Bakı Türk Şəhidləri Anıtını ziyarətlə başladı. İclas, Azərbaycan Respublikası, Diasporla İş üzrə Dövlət Komitəsinin sədri Fuad Muradov, Komitənin Birinci müavini Valeh Hacıyev, Azərbaycanın Türkiyə Respublikasındakı səfiri Erkan Özaral, Türkiyə Respublikası, Xarici Türklər və Əlaqəli İcmalar (YTB) vitse-prezidenti Abdulhadi Turus, Qazaxıstan Respublikası Sosial İnkişaf Nazirliyi Diasporla ünsiyyət üçün məsuliyyət daşıyan İctimai İcma Komitəsi və qarşılıqlı fəaliyyət şöbəsinin müdiri Meiram İmanbayev, Qırğızıstan Dövlət İmmiqrasiya Xidmətinin nümayəndəsi Galieva Jarkhinay, üzv dövlətlərin nümayəndələri, üzv ölkələrin Bakıdakı səfirliklərinin nümayəndələri və TürkPA, Türk Mədəniyyəti və İrsi Vəqfinin və TIKA nümayəndəliyinin nümayəndələri.

Krımtatar diasporu — Krımdan kənarda yaşayan krım tatarlarının vətənləri ilə istər genetik istərsə mənəvi bağlılıqlarını özüdə birləşdirən məfhum. Krımtatar diasporu Krım xanlığının Rusiya imperiyası tərəfindən işğal edildikdən sonra meydana gəlmişdir. 1783-cü ildə xanlıq işğal edildikdən sonra vətənlərini tərk etmək məcburiyyətində qalmışlar. Bu isə hətta 1783-1917 illərdə müxtəlif köçlərə səbəb olmuşdur. Diaspor sayının artmasına digər səbəb isə Rusiyanın köçürmə siyasəti olmuşdur. Krıma işğaldan sonra çoxlu sayda rus köçürülmüşdür. SSRİ isə krım tatarlarından birdəfəlik canını qurtarmaq məqsədilə İkinci Dünya müharibəsinin ən çılğın anı seçilmişdir. 1944-cü ildə krım tatarları Mərkəzi Asiyaya köçürülmüşdür. Bu köçkünlər, daha doğrusu, diaspor deyil, zorla sürgünə məruz qalmış topluluq idi. == Osmanlı imperiyasındakı diaspor == Osmanlı imperiyasında daima krımtatar diasporu mövcud olmuşdur.