üfqi yatan və ya zəif dislokasiya olunmuş süxur qatında yatan, layvari intruziv kütlə. интрузивная залежь intrusive deposit
/ lat. intrudo-soxulmaq/ maqmanın yer qabığı qatına soxulması prosesi. интрузия intrusion
yenidən çökdürülmüş morenlərdən təşkil olunmuş, günbəzvari yaxud konus formasında, təpələr şəkilində, akkumulyativ buzlaq relyef forması
formaca geoloji strukturların əksinə olan erozion-denudasion relyef, / mis: dağ silsiləsi sinklinala, dərələr isə antiklinala uyğun gəlir/
ümumi sahil xəttindən kənara çıxıb, açıq dənizə doğru çıxıntı təşkil edən delta / məs: Volqa, Niger, Kür çaylarının deltası/
yüksəklik sahələri /Goranboy rayonu/, susuz düzənliklər /Qazax rayonu/. ирямя irama
nisbətən zəifləmiş şəkildə əvvəlki hərəkətlərin xarakterini və istiqamətini saxlayan tektonik hərəkətlər
1) tektonik şəraitdə böyük dəyişiklik olmadan, tektonik hərəkətlərin möhkəm sabitliyi şəraitində əmələ gəlir; 2) yer qabığı hərəkətlərində bu və ya di
formalaşmasını əvvəlki istiqamətdə davam etdirən və qədim relyefin əsas əlamətlərini təkrar etdirən müasir relyef
bax: Sürüşmə
bax: Denudasion relyef.
bərabər qalxma xətti. Müəyyən vaxt ərzində bərabər sürətli, yaxud bərabər amplitudalı qalxmaya məruz qalan nöqtələri birləşdirir
(yun. isosbərabər, eyni və bathos-dərinlik) eyni dərinlikləri birləşdirən xətt, coğrafi xəritələrdə su hövzələrinin dibinin relyefini əks etdirir
/yun.-isos-bərabər, basis-hərəkət, özül/ coğrafi xəritələrdə yer səthinin, eyni vaxt ərzində tektonik hərəkətlər nəticəsində bərabər qalxmaya / izoana
çayların uzununa profilində nisbi deformasiyasının bərabər kəmiyyətli xətti. Deformasiyanın kəmiyyəti real topoqrafik profilini onun həndəsi analoqu i
horizontallar məfhumunun sinonimi olub, yer səthinin dəniz səviyyəsindən bərabər yüksəklikdə olan nöqtələrini birləşdirən xətt
yer səthinin tektonik qırılmalarla eyni dərəcədə parçalanmış sahələrini birləşdirən xətt. Parçalanma dərəcəsi K=L s m formulasına görə təyin edilir
( yun. isos-bərabər) coğrafi xəritədə, şaquli kəsilişdə, və ya qrafikdə hər hansı kəmiyyətin (temperatur, təzyiq və s
1) De Heerə görə bir bərabərdə enmə xəttidir; 2) əsrlik tərəddüdlər prosesində yer qabığının enmə izoxəttləridir; 3) müasir bərabər enmə xətti, müəyyə
qırışığın bir qanadında əmələ gəlmiş uzununa çay dərəsi. Dərənin hər iki yamacında süxur layları bir tərəfə və demək olar ki, eyni bucaq altında düşür
eyni bucaq altında bir istiqamətdə düşən çökmə süxur laylarından təşkil olunmuş dağ silsiləsi. изоклинальный хребет isoclinal ridge
mənşəyinə və istiqamətinə görə müxtəlif olan eyni ölçülü relyef formaları. изометричные формы рельефа isometric forms of relyef
(yun. isos-bərabər və pachys-qalın) hər hansı yaşlı və ya tərkibli geoloji çöküntülərin qalınlıq izoxəttləri
(yun. isostasios-ağırlıq) izostaziya tarazlığı, yer qabığının tarazlıq vəziyyəti. Bu zaman yer qabığı daha bərk və ağır substrat üzərində üzən kimi ol
XIX əsrin ortalarında müəyyən edilmiş izostaziya hadisəsinə əsaslanır. İlk dəfə izostaziyanın tektonik amil kimi roluna 1892-ci ildə amerikan geoloqu
Aralıq dənizinin Üst Pliosen transqressiyası, çöküntüləri Kalabriyada (Cənubi İtaliya) 130-200 metrlik dəniz terrasını örtür
qədim tikili yerində qalmış çökəklik. Antropogen mənşəli çökəklik. калафа kalafa
(ispan. caldera-böyük qazan) vulkan mənşəli dik, bəzən pilləli yamaclarla səciyyələnən dairəvi, yaxud oval formada geniş çökəklik
Şərqi Avropa düzənliyində Alt Pleystosen buzlaşmasının birinci mərhələsi. Sərbəst buzlaq mərhələsi olmayıb Valday buzlaşmasının erkən mərhələsini təşk
qum laylarından ibarət göl-buzlaq çöküntülərinin inkişaf etdiyi geniş səth. Özünəməxsus relyef üstünlük təşkil edir
(ing. kameyal) son materik buzlaşmasının inkişaf etdiyi vilayətlərdə, planda dairəvi və uzunsov formada olan dik yamaclı təpəliklər
(ispan. Canon-truba, təngi) denudasiyaya zəif məruz qalmış dik yamaclı dərin dar dərə, platonu, yaxud dağlıq ərazini kəsir
(ABŞ da Kanzas, Kansac ştatı adından götürülüb) Erkən Pleystosen buzlaq mərhələsidir. Şimali Amerika düzənliklərində ayrılmışdır
(alm. Kar) sirk, dağların suayırıcı hissəsində təbii kasaya bənzər dərinlik, dik, qayalı yamaclarla və yarım əyilmiş diblə səciyyələnir
yerli qar xəttindən yuxarıda, dik yamaclı dərin buzlaq sirkinin dibində yerləşən buzlaq. каровый ледник cirque glacier
kar çökəkliyinin dibini tutan, kiçik buzlaq gölü. Adətən zəif parçalanmış sahil xətti dairəvi və ya oval formada olub, sahil xətti zəif parçalanmış ol
buzlaq sirkləri sırası olub, biri digərinin üzərində bir neçə mərtəbədə yerləşir. Hər bir sirk dağlıq ölkənin müəyyən buzlaşma mərhələsinə uyğun gəlir
dağ silsiləsinin yamacında terrasa bənzər səth, Pleystosen buzlaşması dövründə qonşu buzlaq karlarının diblərinin genişlənərək birləşməsi nəticəsində
Üst Pleystosendə müasir Qara dənizin yerində mövcud olmuş və Aralıq dənizi ilə əlaqəsi olmuş, dəniz hövzəsi
(fran. carriere-son, lat. quarraria, quadraria-daş qırma) yer qabığında qazıntılar toplusu, açıq üsulla faydalı qazıntıların çıxarılması zamanı əmələ
Qərbi Sibirdə Alt Pleystosen buzlaşmasını (Zıryan və Sartan) ayıran isti buzlaqlararası vaxtdır. Qərbi Avropanın Orta Vürm (Vürm II ), yaxud Paudorf m
(alm. Karling) kənarları zəif əyilmiş, piramida formasında, iti uclu dağ zirvəsi. Dağ massivinə müxtəlif tərəfdən kəsilən bir neçə buzlaq sirkinin (ka
karstlaşan süxurların karrlarla şırımlanmış səthi. карровое поле clints field
çılpaq karst sahələri üçün səciyyəvi olan xırda relyef formaları, paralel sıralarla yerləşən dik yamaclı dərin qırışıq formasında (dərinliyi bir necə
(alm. Karst, Yuqoslaviyadakı Karst və ya Kras yaylası adından götürülüb) karst hadisəsi və kompleks relyef formaları həll olan süxurların (əhəngdaşı,
karstın inkişaf edə biləcəyi səviyyə. Dərinlik sifon kanalları olduğu zaman eroziya bazisindən aşağı, yeraltı suların sirkulyasiya dərinliyinə qədər d
həll olan süxurlarda (əhəng daşı, dolomit, duz, bəzən də mergellər və təbaşir) yeraltı suların həlletmə fəaliyyəti nəticəsində yaranır
öz başlanğıcını karstdakı sulardan (bulaqlardan) götürən, yaxud karst rayonunda axan, çay. карстовая река karst river
karbonatlı süxurların həll olması nəticəsində baş verir, müxtəlif ölçülərdə ola bilər-metrin hissələrindən yüz min metrə qədər
bax: Karst.