qırışığın bir qanadında əmələ gəlmiş uzununa çay dərəsi. Dərənin hər iki yamacında süxur layları bir tərəfə və demək olar ki, eyni bucaq altında düşür
eyni bucaq altında bir istiqamətdə düşən çökmə süxur laylarından təşkil olunmuş dağ silsiləsi. изоклинальный хребет isoclinal ridge
mənşəyinə və istiqamətinə görə müxtəlif olan eyni ölçülü relyef formaları. изометричные формы рельефа isometric forms of relyef
(yun. isos-bərabər və pachys-qalın) hər hansı yaşlı və ya tərkibli geoloji çöküntülərin qalınlıq izoxəttləri
(yun. isostasios-ağırlıq) izostaziya tarazlığı, yer qabığının tarazlıq vəziyyəti. Bu zaman yer qabığı daha bərk və ağır substrat üzərində üzən kimi ol
XIX əsrin ortalarında müəyyən edilmiş izostaziya hadisəsinə əsaslanır. İlk dəfə izostaziyanın tektonik amil kimi roluna 1892-ci ildə amerikan geoloqu
Aralıq dənizinin Üst Pliosen transqressiyası, çöküntüləri Kalabriyada (Cənubi İtaliya) 130-200 metrlik dəniz terrasını örtür
qədim tikili yerində qalmış çökəklik. Antropogen mənşəli çökəklik. калафа kalafa
(ispan. caldera-böyük qazan) vulkan mənşəli dik, bəzən pilləli yamaclarla səciyyələnən dairəvi, yaxud oval formada geniş çökəklik
Şərqi Avropa düzənliyində Alt Pleystosen buzlaşmasının birinci mərhələsi. Sərbəst buzlaq mərhələsi olmayıb Valday buzlaşmasının erkən mərhələsini təşk
qum laylarından ibarət göl-buzlaq çöküntülərinin inkişaf etdiyi geniş səth. Özünəməxsus relyef üstünlük təşkil edir
(ing. kameyal) son materik buzlaşmasının inkişaf etdiyi vilayətlərdə, planda dairəvi və uzunsov formada olan dik yamaclı təpəliklər
(ispan. Canon-truba, təngi) denudasiyaya zəif məruz qalmış dik yamaclı dərin dar dərə, platonu, yaxud dağlıq ərazini kəsir
(ABŞ da Kanzas, Kansac ştatı adından götürülüb) Erkən Pleystosen buzlaq mərhələsidir. Şimali Amerika düzənliklərində ayrılmışdır
(alm. Kar) sirk, dağların suayırıcı hissəsində təbii kasaya bənzər dərinlik, dik, qayalı yamaclarla və yarım əyilmiş diblə səciyyələnir
yerli qar xəttindən yuxarıda, dik yamaclı dərin buzlaq sirkinin dibində yerləşən buzlaq. каровый ледник cirque glacier
kar çökəkliyinin dibini tutan, kiçik buzlaq gölü. Adətən zəif parçalanmış sahil xətti dairəvi və ya oval formada olub, sahil xətti zəif parçalanmış ol
buzlaq sirkləri sırası olub, biri digərinin üzərində bir neçə mərtəbədə yerləşir. Hər bir sirk dağlıq ölkənin müəyyən buzlaşma mərhələsinə uyğun gəlir
dağ silsiləsinin yamacında terrasa bənzər səth, Pleystosen buzlaşması dövründə qonşu buzlaq karlarının diblərinin genişlənərək birləşməsi nəticəsində
Üst Pleystosendə müasir Qara dənizin yerində mövcud olmuş və Aralıq dənizi ilə əlaqəsi olmuş, dəniz hövzəsi
(fran. carriere-son, lat. quarraria, quadraria-daş qırma) yer qabığında qazıntılar toplusu, açıq üsulla faydalı qazıntıların çıxarılması zamanı əmələ
Qərbi Sibirdə Alt Pleystosen buzlaşmasını (Zıryan və Sartan) ayıran isti buzlaqlararası vaxtdır. Qərbi Avropanın Orta Vürm (Vürm II ), yaxud Paudorf m
(alm. Karling) kənarları zəif əyilmiş, piramida formasında, iti uclu dağ zirvəsi. Dağ massivinə müxtəlif tərəfdən kəsilən bir neçə buzlaq sirkinin (ka
karstlaşan süxurların karrlarla şırımlanmış səthi. карровое поле clints field
çılpaq karst sahələri üçün səciyyəvi olan xırda relyef formaları, paralel sıralarla yerləşən dik yamaclı dərin qırışıq formasında (dərinliyi bir necə
(alm. Karst, Yuqoslaviyadakı Karst və ya Kras yaylası adından götürülüb) karst hadisəsi və kompleks relyef formaları həll olan süxurların (əhəngdaşı,
karstın inkişaf edə biləcəyi səviyyə. Dərinlik sifon kanalları olduğu zaman eroziya bazisindən aşağı, yeraltı suların sirkulyasiya dərinliyinə qədər d
həll olan süxurlarda (əhəng daşı, dolomit, duz, bəzən də mergellər və təbaşir) yeraltı suların həlletmə fəaliyyəti nəticəsində yaranır
öz başlanğıcını karstdakı sulardan (bulaqlardan) götürən, yaxud karst rayonunda axan, çay. карстовая река karst river
karbonatlı süxurların həll olması nəticəsində baş verir, müxtəlif ölçülərdə ola bilər-metrin hissələrindən yüz min metrə qədər
bax: Karst.
qapalı çökəklik (diametri bir neçə metr, yaxud on metrlərlə olur), adətən qıfa oxşar forma olub, dibində oyuq (deşik) olur
karst vilayətlərində qapalı çökəkliklərin bir tipi. Adətən dairəvi, düzgün olmayan silindr, yaxud çat formasında olur (dərinliyi 20-60 m, eni 5-10 m)
karstın inkişaf etdiyi sahələrin landşaftı. Mülayim enliklərdə qapalı dərinlik və çökəkliklərin olması səthi axınların az olması, qrunt sularının dəri
müəyyən tip karstın əlamətlərinə görə ayrılan rayon (açıq, qapalı karst, müxtəlif yaşlı karbonatlı, halogen süxurlarda və b
əhəngdaşı, dolomit, gips və digər həll olan süxurlarda suyun həll etməsi sayəsində əmələ gələn relyef tipi
müxtəlif tip karst relyef formalarının inkişaf etdiyi karst sahəsi. карстовое поле karst field
klastik dağ süxurlarında sementləyici materialların həll olunması və suyun mexaniki təsirilə klastik materialların aparılması hesabına baş verən hadis
az maili, yaxud tamamilə üfqü keçidlərlə növbələşən, şaquli karst boşluqları sistemi. Təbii şaxtalarla başlanır
zəyif dislokasiyaya uğramış, yaxud üfqi yatan qalın karstlaşan süxurlardan təşkil olunmuş plato tipi
karst boşluqları inkişaf edən süxurlar. закарстованные породы karsted rocks
karst haqqında elm, daha doğrusu suda həll olan süxurlarda inkişaf edən relyef formaları və proseslər haqqında elm
xəritədə meridianlar və paralellər sistemi, müəyyən kartoqrafik proyeksiyalarla qurulur. Kartoqrafik təsvirlərin qurulmasının əsasını təşkil edir, xət
yerin, Ayın, planetlərin səthinin və s. ümumiləşdirilmiş, kiçildilmiş təsviri olub, müəyyən riyazi qanuna uyğun qurulur və şərti işarələrin köməyi ilə
(frans. cascade, ital. cascata-iti sürətlə aşağı düşmək)-yuxarıdan pillələrlə düşən təbii, yaxud süni şəlalə (mis: ABŞ ın Yosemiti-Krik çayında Yosemi
(yun. kataklao-qırıram, dağıdıram) tektonik proseslərin təsiri altında süxurların deformasiyası olub, mineral dənəciklərin və ya onların aqreqatlarını
C.Pouellə görə, struktur səthin meyilliyinə uyğun axan çay. река катаклинальная kataclinal river
antiklinal silsilənin yamacında köndələn dərə, düşməsi onun yamacını təşkil edən layların düşməsinə uyğun olur (Şukin, 1964)
(yun. katarrhaktes-şəlalə) 1) böyük şəlalə, şaquli düşən su uçurum üzərində bir dik axın əmələ gətirir; 2) böyük çaylarda dik iti axınlar silsiləsi
geologiyada konsepsiya. Bu konsepsiyaya görə yer qabığında, eləcə də üzvi aləmin tərkibində gedən dəyişiliklər qısa geoloji müddət ərzində katastrofik