müxtəlif fiziki-coğrafi proseslərin , eləcə də antropogen amillərin təsiri altında arid və semiarid ərazilərdə ekosistemin pozulması və təbii iqtisadi
aşınma materiallarının miqrasiyası prosesində səpinti toplanması mərhələsi. Səpintilərin yerləşməsinə, faydalı qazıntıların akkumulyasiya şəraitinə, l
ana süxurların və ya mineral yataqlarının dağılması nəticəsində əmələ gəlmiş xırda süxur və mineral qırıntıları yığını
çayın dərəsinin yerləşdiyi səthdə və ya dərənin dibinin səthində yaranmış, dayaz çay meandrları. S. m
axarsız sahə. бессточная площадь waterless area
dağ yamaclarından buzlağın səthinə düşən materialların hesabına yaranan, morenlər. поверхностные морены surface moraines, drift, superglacial moraines
geomorfologiyada yataqı olmayan səth axını. Mis: səhralarda dağlıq ərazidən çıxandan sonra, xətti xarakterini itirən yataq və sahili olmayan dağınıq a
bax: Səthi yuyulma.
qar və yaxud qrunt suları ilə doymuş nazik torpaq qatının və boş süxurların yamac boyu aşağıya doğru hərəkəti
yer səthində nazik örtük şəkilində və ya dayaz şırımlarla axan yağış və ərinti suları vasitəsilə xırda süxur hissəciklərinin yuyulub daşınması
dəqiqliyi zəif olan, xəritə. Kartoqtrafik mənbələrin xüsusiyyətindən asılı olaraq S.x. obyektin mövqeyini miqyasına uyğun dəqiqliklə təyin etmək üçün
müxtəlif proseslərlə /yeni və müasir tektonik hərəkətlərlə, abraziya, eroziya/ əlaqədar olaraq yaranmış sıldırım yamac
kifayət qədər dərinliyə və uzunluğa malik enli, iri qırılma pozulması. разлом fracture, fault
materikləri köndələn istiqamətdə kəsən və onları hissələrə ayıran dərin çökəkliklər. Belə çökəkliklər adətən aralıq dənizləri ilə örtülmüş olur
bax: Dağ silsiləsi.
əsasən laylı gillərdə yaranmış relyef forması. Adətən enli və hamar dibə malik, quru yataqlarla bir-birindən ayrılan enli, hamar təpələr
/türk. sırtyüksəklik / 1) Tyan-Şanda 3500-4000 m yüksəklikdə yerləşən, hamar və ya zəif dalğalı səth
yer qabığının silisium və alüminium birləşmələrinin üstünlük təşkil etdiyi xarici örtüyünün köhnəlmiş adı
Alp dağlarında Güns buzlaşmasından əvvəl Aralıq dənizində baş vermiş transqressiya. Ən yüksək səviyyəsi 100 m-rə qədər olmuşdur
/yun.siphonkiçik boru, nasos/ geomorfologiyada, yeraltı karst çaylarının kanalının şaquli səthdə dirsəkvari əyilməsi
tektonik hərəkətlərin təsiri nəticəsində çay dərəsinin meylliyinin artması və eroziya bazisinin aşağı düşməsi ilə əlaqədar formalaşan terraslar
bax: Sel
daxil olduğu süxurların yatımına uyğun yatan, intruzivlərin layabənzər kütləsi. силл intrusive sheet, sheet vein, sill
yer qabığında silisium və maqnezium birləşmələrinin üstünlük təşkil etdiyi qatın köhnəlmiş adı. сима sima
/yun. syn-birlikdə və enklisis-əyilmə / iri, yastı platforma strukturu. Planda düzgün olmayan oval və yaxud izotermik formaya malikdir
/yun.syn-birlikdə və genesis-əmələgəlmə/ hərfi mənada mineralların, süxurların və s. nə iləsə eyni zamanda (eyni vaxtda) əmələgəlməsi сингенез syngene
/yunan. syn-birlikdə, clino-əyilirəm/ sinklinal qırışıq-qabarıq hissəsi aşağıya çevrilmiş laylı qırışıq, mərkəzi hissəsi (nüvəsi) daha cavan çöküntülə
sinklinal strukturaya uyğun gələn, çökəklik. котловина синклинальная synclinal basin
sinklinal strukturaya uyğun gələn, dərə. синклинальная долина synclinal valley
umumi sinklinal quruluşa malik mürəkkəb qırışıqlıq strukturu. Adətən geosinklinallar daxilində ayrı-ayrı çökəklikləri doldurmuş çökmə süxur qatının de
epeyrogenik tipli hərəkətlər olub, orogen vilayətlərdən kənarda, dağ əmələgəlmə prosesləri ilə bir vaxtda baş verən hərəkətlər
orogenezlə müşayiət olunan plutonizm, əsasən qranitoid xarakterlidir. İki fazada baş verir: orogenezlə eyni vaxtda və orogenezdən sonra
bax: Qalxan
qalxanvari vulkan, duru bazalt maqmasının püskürməsi nəticəsində yaranır. вулкан щитовидный shieldlike volcano
dağların zirvə hissəsində, dik qayalı yamaclı və maili dibli kasaya bənzər təbii çökəklik. Nival iqlim şəraitində kiçik buzlaqların, qar örtüyünün və
sistem əmələ gətirən obyektlərin tədqiqat üsulu. Tədqiqatın sistem metodu istər nəzəri və istərsə empirik təcrübi metodlarla, eyniyyət təşkil etmir, h
coğrafi obyektlərin və yaxud müxtəlif cinsli, lakin bir-biri ilə qarşılıqlı əlaqədə olan elementlərin bir sistem kimi tədqiqi
bax: Pillə
denidasion düzənliyin sinonimi.
1) morfoskulpturun sinonimi; 2) geoloji strukturlarla birbaşa əlaqəsi aşkar olunmayan, eyni cinsli süxurlarda müxtəlif denudasiya prosesləri nəticəsin
ana süxurlarda formalaşan terras. Ana süxurların üzərində allüvial çöküntülər olarsa S.t. erozion-akkumulyativ (sokol) terras adlanır
şaxta aşınması zonasında soliflüksiya proseslərinin yamaclarda yaratdığı gətirmə konusları. конус солифлюкционный solifluctional cone
soliflüksiya prosesi ilə əlaqədar, yamaclarda yaranmış pillə. Əsasən çoxillik donmuş süxurlarda təsadüf edilir
bax: Soliflüksiya valları.
(soliflüksiya prosesləri) (lat.solumtorpaq, yer və fluctio-axma) güclü yağış və ərinti suları ilə rütubətlənmiş narın süxurun və torpağın növbəilə don
yumşaq çöküntülərdən təşkil olunmuş, yamaclarda soliflüksiya nəticəsində yaranmış vallar /tirələr/. солифлюкционные валы solifluctional ramparts, soli
1) Vezuvinin krateri yaxınlığında, qədim vulkanın bir hissəsini təşkil edən, yarımdairə şəklində tirə; 2) Somma
bu fazada şaquli və ümumi qalxmanın sürəti kəskin artır və dağlar müasir vəziyyətinə yaxın forma alır
bax: Denudasion düzənlik
dağdərə buzlağının aşağı kənarında və ya materik buzlağının kənarında qövsvari tirələr formasında yerləşən morenlər